Morgunblaðið - 22.01.1995, Síða 6

6 B SUNNUDAGUR 22. JANÚAR 1995
MORGUNBLAÐIÐ
MAIMINiLÍFSSTRAUMAR
Danimir koma
HANN Páll
Heiðar
Jónsson
bað jafnan viðmæl-
endur sína í út-
varpsþáttunum á laugardögum
um að rifja upp eitthvað skondið
úr blöðunum. Auðvitað eru
menn misglöggir á það spaugi-
lega í lífinu og skopskynið marg-
víslegt. Brandara skilur maður
víst síðast í eriendu máli. Því
er ekki á vísan að róa með hvort
það hlægir alla jafnmikið sem
mér þótti skondnast í blaði í síð-
ustu viku. Þeir ættu þó að skilja
sem líka voru á skólaárum aldir
upp á íslandssögu Jónasar frá
Hriflu og á þeim tíma sem allt
aldagamalt böl íslands var hin-
um vondu Dönum að kenna. Is-
lendingar voru að stappa í sig
stálinu í sjálfstæðisbaráttunni.
Síðar hafa menn áttað sig á því
að Danir voru ekki svo hábölvað-
ir af nýlendu-
þjóð að vera
og gerðu bet-
ur við okkur
en nokkur
nýlenduþjóð
þegar þeir
skiluðu okk-
ur handrit-
unum. Sagn-
fræðingar
nútímans
hafa áttað
sig á því að
Danir gerðu
aldrei tilraun
til að gera
okkur að
Dönum, eins
og títt var um stórveldi þeirra
tíma. Stjórnunarstöður skipuðu
þeir íslendingum að mestu —
sem svo tíðum kúguðu landa
sína — og reyndu aldrei að inn-
leiða hér dönsku, fræðsla var
öll á móðurmálinu. Dönsku-
skotna íslenskan í Reykjavík var
sjálfsprottið illgresi.
„Yfir 100 íslensk börn til með
sæði úr dönskum sæðisbanka",
var því fyrirsögnin, sem hlæði
mig svo yfir morgunkaffinu. Eru
þá ekki Danimir, sem íslending-
ar vildu ekki sjá á íslenskri
grundu um aldir, komnir inn í
genin og sækja á með tæknisæð-
ingum úr dönskum sæðisbanka.
Þótt þessi framvinda sé bráð-
fyndin í ljósi sögunnar og land-
lægrar þjóðrembu er hér síður
en svo verið að setja út á danskt
blóð í íslenska stofninn. Satt að
segja held ég að okkur veiti eft-
ir þúsund ára einræktun ekkert
af að fá svolitla innspýtingu af
nýjum þáttum. í hæfilegum
skömmtum auðvitað. Ef til vill
víðar að.
í ákafri umræðu undanfarið
fer varla á milli mála að við
erum dulítið slöpp á siðferðinu.
í yfirstandandi siðvæðingu
mundi kannski ekki saka þótt
við fengjum svolitla siðbót í æð.
Þjóðarlíkaminn er dálítið lasinn
og þá ekkert síður toppstykkið,
enda fær það sína næringu frá
almennum kjósendum. Erum við
þá eitthvað bættari með dönsk
gen? Danir gera að minnsta
kosti á sumum sviðum meiri sið-
ferðiskröfur og fylgja þeim betur
eftir. Líða ekki alveg sama sukk.
Til dæmis finnst þeim ekki í fínu
lagi að þingmenn þeirra hækki
mánaðarlaunin sín um 100 þús-
und krónur skattfrjálsar með því
að skrá sig hjá ættingjum, í
skrifstofum eða kjöllurum úti á
landi en sveiji af sér einbýlishús-
ið sitt. I Danmörku fær enginn
slíkan reikning útborgaðan ef
hann hefur stærri viðverustað á
þingstað i en tveggja herbergja
íbúð. Og ekki er liðið ef menn
reyna að svindla þannig á sjóð-
um landsins, eins
og fyrrverandi ráð-
herra Ritt Bjer-
regaard mátti
finna fyrir. Þótt
allir hér, bæði opinberir sjóð-
gæslumenn og kjósendur, horfí
upp á að menn búi í sínum stóru
einbýlishúsum og gefí upp á
skattskýrslum og þykist búa þar
sem þeir gista af og til hjá ætt-
ingjum, halda þeir aðfínnslu-
laust áfram að velja þá til að
gæta fjárhagshagsmuna allra
landsmanna. Þykir alveg sjálf-
sagt. Á sama hátt líða Danir
ekki að ráðherra sýni opinber-
lega siðleysi í málum sem hann
ber ábyrgð á, jafnvel þótt hann
hafí ekki sjálfur framið það,
sbr. Poul Schliiter sem varð að
segja af sér vegna Tamílamáls-
ins. Þarna eru vísbendingar um
að kannski fáum við obbolitla
siðbót með danska sæðinu inn í
íslenska erfðaþætti. Þó er þar
ekki á vísan að róa. Hvaða þætt-
ir ganga í erfðir? Sagt að geti
tekið áratugi að ná upp góðum
eiginleikum í hrossarækt og
langan tíma að venja illa kæki
úr göldnum fola. Kannski er það
iíkt með mannskepnuna. Hvað
um það, að minnsta kosti er
Danskurinn að nema hér land,
bakdyramegin. Svosem lítið við
því að gera, eða hvað?
Hér er nú mikið skrifað um
að forvarnarstarf borgi sig.
Settar í gang herferðir til alls
kyns forvarna, ekki síst í heil-
brigðismálum. í Svíþjóð kom
upp í könnun fyrir fáum árum
að ótrúlega stór hópur háskóla-
kvenna gæti ekki getið böm.
Skýringin sú að eftir að hömlu-
leysið og fijálsar ástir komu með
’68 kynslóðinni jukust kynsjúk-
dómar hratt. Stúlkur fengu
klamidíu, sem ekki var mikið
mál, því iyf gátu auðveldlega
slegið á bólgumar í móðurlífí.
Síðar kom í ljós að margar þess-
ara stúlkna höfðu án þess að
vita það setið eftir með ör sem
valda því að þær geta ekki eign-
ast böm. íslenskur læknir og
sérfræðingur sagði í grein að
hann teldi að svipað hlutfall
væri hér. Kannski væri ástæða
til að fræða um hvaða áhætta
er tekin, alveg eins og með því
að reykja, drekka áfengi eða
borða feitt kjöt. Ekki endilega
til að fækka Dönum í íslenskum
genum, enda talað um að auk
gjafasæðis förum við kannski
að fá þaðan gjafaegg og þá líka
danskt móðemi, sem er öllu
flóknara þar sem í Danmörku
og íslandi er ekki hægt að fá
að vita hveijir foreldramir eru,
eins og í Svíþjóð. Þegar móðern-
ið er eþki einu sinni visst, hvað
verður þá um brennandi ætt-
fræðiáhugann á íslandi og allar
erfðafræðirannsóknirnar, sem
íslenskir læknar guma af að séu
einstakar hér fyrir vísindin
vegna fámennis?
Semsagt, málið er hið flókn-
asta!
Gárur
eftir Elínu Pálmadóttur
VERALDARVAFSTUR/i^ggTtf lœkning eybni á grasaseybi?
Ný kenning um eyðni
MITT í ÖLLU ráðleysinu og peninga-
austrinum vegna tilkomu eyðninnar
er nú komin fram ný kenning í
Bandankjunum um feril og orsakir
eyðninnar. Það er Hulda Regehr
Clark lífeðlisfræðingur sem hefur
komist að nýrri niðurstöðu eftir
margra ára rannsóknir og lækningu
á eyðnisjúkdómnum á rannsóknar-
stofu sinni. Um bók hennar: „Lækn-
ing á HIV og eyðni - með lýsingu
á 70 lækningatilfellum" sem kom út
1993 hefur fremur verið þagað, en
hún hafín til skýjanna, enda kostar
lækning hennar sáralítið! Og sé henn-
ar kenning rétt afhjúpar hún um leið
eitt stærsta hneyksli læknavísind-
anna fyrr og síðar.
Niðurstöður Huldu er í stuttu
máli þessar: HIV er vírus og
eyðni er ástand. Stundum á þetta
tvennt samleið, stundum ekki. HIV
vírusinn heijar ekki á manneskjur
heldur á flatorminn
(ögðuna) Fascio-
lopis buskii, sem
er algengur i melt-
ingarfærum
manna. Venjulega
er ormurinn fremur
eftir Einar meinlaus, en komist
Þorstein hann í líffæri eins
og Iifur, leg, nýru eða hóstarkirtilinn
sem er þýðingarmikill liður í ónæm-
iskerfinu er voðinn vís. Hann getur
aðeins náð fótfestu í síðastnefnda
kirtlinum ef þrávirka efnið benzene
hefur sest þar að. Og þá koma fram
eyðnieinkennin. Lækningin felst í því
að eyða flatorminum og afkomendum
hans úr líkamanum. Það er unnt að
gera með vissum grösum og tekur
ekki nema fímm daga. Við það hverfa
einkenni eyðninnar. Eyðni er sem sé
ástand sem lýsir ásigkomulagi hóst-
arkirtilsins!
Ansi er nú erfitt að
trúa þessari einföldu lýs-
ingu Huldu, eftir allan
þann heilaþvott sem við
höfum orðið fyrir síðast-
liðin 13 ár. Jafnframt
því sem sjúkdómurinn
hefur breytt viðhorfí
heillar kynsíóðar til kyn-
lífs. En hún skýrir rann-
sóknir sínar og lækning-
ar það nákvæmlega, að
nú getur hver prófað
þær sem á þarf að haida.
Hér á eftir verður gerð
mjög stutt grein fyrir
læknisaðferðinni ásamt
ýmsu sem ber að varast.
Allt benzene sem
kemur inn í líkamann
endar í kirtlinum. Það
er baneitrað fítuleysandi
efni, sem við ættum ekki
að eiga von á neinstaðar
í umhverfi okkar því það er almennt
bannað í notkun matvara. En því
miður er það víða að fínna eins og
í húðkremum, tannkremi, sápum,
tyggjói, ýmsum braðefnum í mat,
drykkjarvörum og mörgu fleira.
Eftir upptöku sína á benzene verð-
ur kirtillinn eins og ruslakista fyrir
mörg önnur efni eins og tin, kvika-
silfur, bismút og fleira. Allt eru það
efni sem lifrin hefði ella hreinsað út
úr líkamanum. Þar á ofan sest flat-
ormurinn þar að og getur jafnvel
farið að fjölga sér þar þó að það sé
andstætt hringrásarferli hans.
Það sem Hulda ráðleggur er
þrennt: 1) Að drepa flatorminn. 2)
Að losa sig við benzen-efnið úr lík-
amanum og hætta að nota vörur sem
hafa það í sér. 3) Að hreinsa hóstark-
irtilinn.
Hulda hefur lært af menningu
indíána að hreinsa sig af flatormum
og öðrum 100 tegundum
afæta sem eru í líkama
okkar. Þetta er unnt með
þremur lyfjagrösum:
Hómeópatísku lyfi úr
hýði svartrar valhnetu,
malurt og nýjum negul.
Þar að auki mælir hún
með omitíni og arginíni
sem eru amminósýrur
auk rascal sem er orma-
lyf. Þijú fyrstu grösin
þarf að nota saman. En
of langt mál er að fara
út í nákvæmari lýsingu
hér.
Mælt er með 3ja vikna
kúr eftir fyrstu fimm
dagana. Auk þess er gott
að endurtaka meðferðina
tvisvar árlega. - Aðal-
hætta á endurtekningu
kemur að mati hennar frá
ó- eða líttsoðnu kjöti.
Smitunarleiðir eru í gegnum blóð,
munnvatn, sæði og bijóstamólk. Þá
ráðleggur hún einnig að hreinsa eins
út gæludýr á heimilum.
Allt efni og vörur sem innihalda
benzen skal hætta að nota. Ef upp-
lýsingar um það er ekki á vörunni,
er best að nota vörur sem upplýsa
hvernig þær em framleiddar. Hún
varar við grilluðu kjöti, ristuðu brauði
og mat elduðum í opnum loga. En
B2 eða ríboflavín vinnur á móti up-
töku á benzeni. Sleppið því ljósalömp-
unum, sem eyða B2 úr líkamanum.
Vitaskuld er hér ekki fjallað um
málið að fullnustu. Það verður gert
á öðmm vettvangi. En hvað svo sem
annars má um kenningar og reynslu
Huldu segja þá vekja þær óneitan-
lega til umhugsunar um hvernig
ástatt er í heimi lyflækninga/lyfja-
framleiðslufyrirtækja: Er þar allt
með felldu?
Flatormur í melt-
ingarfærum
mannsins — fascio■
lopsis busicii.
TÆN&Nl/Verdur líffrœöiþekkingin burbarásinn
í tcekni og vísindaheimi ncestu aldar?
Megineinkenni tækniþróunar
21. aldarinnar
ÞÆR tækninýjungar sem hafa reynst hvað mikilvægastar þar til
nú eru e.t.v. gerðar fyrir löngu. Kornið, tamning hestsins, aktyg-
in, plógurinn eru atriði til að gera manninum kleift að taka sér
fasta búsetu. Hún er aftur skilyrði menningarlegra framfara.
YFIRSKRIFTIRNAR hér að framan
minna á nýyrðið líftækni. Það orð
hefur þó þrengri merkingu en hér
er átt við. í síðustu grein var ein-
blínt á almenna tækniþróun næstu
aldar í ljósi þeirra vísinda- og tæk-
niuppgötvana sem hafa þegar verið
gerðar eða vitað er að verði gerðar
innan skamms. Vitað er að vísinda-
rannsóknir hvers tíma hafa verulegt
spágildi um tækniheim framtíðarinn-
ar sem eftir fer. Það hefur saga vor
sýnt fram á. í þeirri grein var vegna
rýmis frestað að segja til um megi-
neinkenni tækniþróunarinnar á tutt-
ugustu og fyrstu öldinni, eins og hlut-
imir líta út nú af sjónarhóli ársins
1995. Þetta einkenni er það að að-
ferðir líffræðinnar, líffræðilegur
hugsanagangur og blöndun þessa við
hinn „dauða“ tækniheim setja e.t.v.
(svo að ekki sé sagt líklega) megin-
mark sitt á efnislega menningu
næstu aldar, að minnsta kosti þegar
verður komið fram á seinni hluta
hennar.
Segja má þó með réttu að þessi
þróun sé eins konar skurð-
punktur þróunarlínu eðlisfræði ann-
ars vegar og líffræðinnar hins veg-
ar. Hinn aukni skilningur eðlisfræði
nútímans á efnis-
heimi örsmæðar-
innar opnar oss leið
inn í örsmæðar-
heim líffræðinnar.
Leysirinn er smíða-
tól sem gerir okkur
kleift að nálgast að
efr|r smíða úr atómum,
^9^sson ef honum er t.d.
stýrt með tölvutækni. Smugsjáin
nýja er grundvöilur þess að hægt
verður að flytja til einstakar frum-
eindir, og ekki síst tölvurnar í sjálfu
sér, fyrir utan að þær veiti oss tök
á hámákvæmri stjóm örsmárra
tækja. Líf er uppbygging reglu úr
óreiðukenndu efni. Dæmi: Við getum
með teskeiðinni hrært mjólkinni sam-
an við kaffíð í bollanum, en ekki
„hrært sundur“ að nýju. Frumatriði
Íífsins er að búa til reglulegar raðir
sameinda og fmmeinda, stækka þær
raðir og láta þær fjölga sér, gera
nokkurs konar afrit af sjálfum sér.
M.ö.o. að lífið getur hrært aftur
mjólkina og kaffið í bollanum í sund-
ur. Það er t.d. það sem gerist í
kjamasýrum í erfðavísum fmmna við
fjölgun þeirra. Von er um að hægt
verði að búa til sameindir sem myndu
safnast saman í ofursmáar rökrásir,
minni en þær sem hægt er að búa
til sem stendur. Líffræðin sjálf er
sönnun þess að þetta sé gerlegt í
grundvallaratriðum. Þegar era til í
tölvum nútímans líkön af þannig
flóknum sameindabyggingum sem
myndu auka við byggingu sína líkt
og grunneindir lífsins gera. Um er
að ræða að eggjahvítusameindir
myndu á fyrirfram ákveðinn veg raða
sér saman í flókna uppbyggingu með
eftirsóknarverðum eigindum, t.d.
þeim sömu og „samlokur" tölvanna
hafa nú sem stendur, en ekki yrði
látið við það sitja, heldur er fram-
haldið það að smám saman þurrkist
út' hin skörpu mörk nútímans á
„dauðri" vél og rafrásum með eigin-
leika lifandi vera, hvað varðar getu
til að endumýja sjálfar sig og bregð-
ast á einhvern æskilegan veg gegn
áreitum umhverfisins. Vitaskuld er
verið að nálgast afar erfíð vandamál
hvað varðar siðfræði og stjórnmál
manna, ef þessar „vemr“ em látnar
taka við einhæfum verkum, svo sem
að safna orku úr sólarljósinu fyrir í
efnasamböndum eða að einangra
dýrmæt efni úr blöndu ódýrari efna,
hér á jörðu eða e.t.v. úti í geimnum.
Siðfræðilegu vandamálin kæmu
einnig upp er fyrirsjáanlegt yrði að
við gætum „framleitt" dýr með afar
mikið „bættri“ greind, og fengið þau
til verka fyrir okkur. Verka sem við
vildum ekki vegna leiðigirni eða
áhættu ekki vilja vinna sjálf.
Þótt hluti svona vangaveltna hljóti
að reynast óraunhæfur er nsesta öld
rennur upp og sannreynir spádóminn
eða afsannar, er þegar séð fram á
að vinnubrögð og tækni líffræðinnar
renni miklu meira saman við hina
hefðbundnu „líflausu" tækni en við
höfum séð hingað til.