Morgunblaðið - 19.02.1995, Page 16

16 SUNNUDAGUR 19. FEBRÚAR 1995
MORGUNBLAÐIÐ
Morgunblaðið/Kristinn
SUMIR álíta aó gleraugu ag snertilinsur muni ad nokkru
leyti víkja meó tílkomu leysiaógeróa. Aórir telja ávist aó
ungbörn i dag losni vió gleraugun sem feóur þeirra og
forfeóur þurfa aó nota.
þann pól í hæðina, eins og kannski
flestir augnlæknar hérlendis og
raunar um heim allan, að vera frek-
ar íhaldssamur í garð þessarar
tækni,“ segir Einar.
Á Landakoti eru gerðar skurðað-
gerðir við sjónlagsgöllum á borð við
nærsýni og sjónskekkju, en í litlum
mæli að sögn Einars af fyrrgreind-
um ástæðum. „Leysiaðgerðimar
eiga sér tiltölulega stutta sögu og
þrátt fyrir að þróunin hafi verið ör
veit enginn ennþá hver útkoman
verður til langs tíma. Ungt fólk sem
er að losa sig við nærsýnisgleraugun
sín lendir síðan í því kannski 10-15
árum eftir aðgerð, að þurfa að nota
lesgleraugu sem það hefði ekki
þurft hefði nærsýnin verið áfram
til staðar."
Einar segist þó ekki vera andsnú-
inn leysiaðgerðum til að lækna
nærsýni, að því tilskildu að þær
skili í fyllingu tímans nákvæmari
upplýsingum um árangur til lengri
og skemmri tíma. Uppfýlli þær
björtustu vonir verði þær væntan-
lega valkostur við hlið gleraugna
og snertilinsa. „Spumingin er hins
vegar; erum við ennþá á rannsókn-
arstigi með þessa tækni eða er þró-
unin, reynslan og þekkingin komin
nægilega langt að rétt sé að beita
tækninni almennt á fólk? Okkar
skoðun er að bíða og sjá til. Besta
ieiðin, að þessu leyti eins og mörgu
öðm, er að spyija sig hvernig mað-
ur myndi ráðleggja bömum sínum
og öðrum sér nákomnum í þessu
tilliti. Ég myndi tvímælalaust segja
þeim að tæknin sé spennandi, hún
gefi ákveðnar vonir um að verða
nytsöm í "framtíðinni, en ég myndi
vilja fá frekari reynslu á tæknina
áður en henni væri beitt á mín
augu,“ segir Einar.
Hoyra gleraugu sögunni til?
Muir-Taylor fullyrðir að innan
nokkurra ára geti allir þeir sem eiga
við nærsýni að glíma farið í leysiað-
gerð ef þeim sýnist og haft bata.
Þeir miði þó við að sjúklingarnir séu
tvítugir eða eldri, þar sem að nær-
sýni breytist á unglingsaldri. Ekki
eigi að setja efri aldursmörk og
kveðst hann telja að fólk á fimm-
tugs- og sextugsaldri geti haft
umtalsvert gagn af aðgerðinni. Eina
vandamálið í dag sé að tækin sem
notuð em kosti mikið fé og fáar
sjúkrastofnanir séu tilbúnar til að
leggja í kostnað samfara kaupum á
þeim, því aðgerðin flokkast undir
fegrunaraðgerð.
„Ég er mjög bjartsýnn á þróun
og útbreiðslu þessarar aðgerðar á
meðal almennings og held að innan
skamms muni hún einnig standa
fjarsýnum til boða. Um leið og fjöldi
þeirra sem fer í aðgerð eykst mun
verð aðgerðarinnar einnig lækka.
Gleraugu og snertilinsur munu að
nokkru leyti heyra sögunni til þegar
þar að kemur. Ég tel þó að lestrar-
gleraugu verði alltaf nauðsynleg að
ákveðnu marki, því að leysitæknin
lagfærir sjónina og þegar sjúkling-
urinn eldist verður hann fjarsýnni
og þarfnast gleraugna við nær-
vinnu,“ segir hann.
Ólafur Grétar tekur í sama
streng. „Þegar menn nálgast fer-
tugt er svo kölluð aldursfjarsýni
yfirvofandi. Fórni fólk nærsýninni,
fórnar það á sama tíma þeim mögu-
leika að geta lesið gleraugnalaust
sem getur verið þægilegur kostur.
Þá togast þeir möguleikar á að geta
séð vel frá sér og þurfa að nota
gleraugu við vinnu, eða geta unnið
gleraugnalaust og þurfa eingöngu
að setja á sig gleraugu við akstur
og slíkt. í nútímaþjóðfélagi þar sem
heimurinn nær varla nema að tölvu-
skjánum eða sjónvarpsskerminum,
getur hófleg nærsýni verið kostur.“
Dýr teekni
Leysitæki fyrir augnaðgerð kost-
ar á bilinu 30-80 milljónir króna
ef marka má þær kostnaðartölur
sem sérfræðingar í faginu hafa
gefið upp. Skýrist þessi mikli verð-
munur þannig að leysiaðgerðimar
eru nokkrar og ýmsar tegundir til
af tækjum. Þau em einnig misdýr
eftir löndum. Menn hafa reynt sig
áfram með ýmsar aðferðir og engin
ein orðið ofan á enn sem komið er,
en þau tæki sem bjóðast bera mik-
inn þróunarkostnað sökum þess
hversu ný þau eru. Sérfræðingar
sem Morgunblaðið ræddi við, vom
sammála um aðrtækjabúnaður til
notkunar í læknavísindum lækki að
jafnaði í verði á fáeinum ámm eftir
að hann kemur fram á sjónarsviðið,
jafnframt því sem tæknin verður
fullkomnari. Frá þjóðhagslegu sjón-
armiði sé því gagnsemi nokkurra
ára biðar mikil áður en ráðist er í
tækjakaup. Verðlagning á tækjun-
um í dag, miðað við smæð íslenska
markaðarins, útilokar einnig að
efnahagslegur hagnaður geti orðið
af leysiaðgerðum eins og sakir
standa.
Einar segir að á Landakoti sé
fýlgst grannt með þróun á þessu
sviði og hafi verið rætt reglulega
seinustu þijú ár, hvort að leggja
eigi út í kaup á leysitæki. „Komi
ekkert babb í bátinn með þessar
aðgerðir munu þær þykja gagnlegar
og verða hluti af íslenskri heilbrigð-
isþjónustu. Annað mál er hins vegar
hvenær við úrskurðum að svo sé.
Ein helsta ástæða þess að hert hef-
ur á þróuninni út um heim, ekki síst
í Evrópu, er sú að notkun leysi-
geisla á nærsýna er gróðavænlegur
atvinnuvegur sem þjónar ekki lækn-
um minna en sjúklingum. Þegar
yfírlýsingar þeirra sem reka fyrir-
tæki er annast aðgerðir af þessu
tagi eru skoðaðar, verður að hafa
í huga að þeir hafa verulegra hags-
muna að gæta. Matið verður að
fara fram á hlutlægan hátt,“ segir
Einar.
Ólafur Grétar kveðst frekar eiga
von á að leysiaðgerðir verði framtíð-
arlausn um leið og búnaðurinn þró-
ist og menn læri betur á hann.
Mjög algengt verði að fólk notfæri
sér þennan kost. „Ég segi ekki að
nærsýni verði útrýmt, en ef aðgerð-
imar verða ódýrari verða þær góður
kostur. Gleraugu munu þó væntan-
leg skipa sinn sess áfram.“
IÐRAST
EINSKIS
EFTIR
AÐGERÐ
HARLEY Street Eye Laser
Associates buðu Richard
Askwith, blaðamanni á The Ob-
server, að gangast undir leysiað-
gerð á augum fyrir fáeinum
misserum í þeim tilgangi að
kynna aðferðina og sannreyna
gagnsemi hennar.
Askwith þáði boðið, í því skyni
að losna sig við óþægindi af
nærsýni að eigin sögn, notfæra
dýra tækni sér að kostnaðar-
lausu og fá efni í bitastæða
grein. Hann fylgist með aðgerð
á öðrum sjúklingi og kveðst
hafa fundið til svima, en forvitni
hafi verið ráðandi þegar hann
settist sjálfur í stólinn sem hann
segir hafa minnt sig á tann-
læknastól.
Lykl af brenndri hornhlmnu
Hann segir að undirbúningur
og aðgerðin hafi verið sársauka-
laus, þar sem hann hafi fengið
kvalastillandi dropa í augun
hálftíma áður. „f fáeinar mínút-
ur meðan allt var undirbúið
starði ég í daufgrænan og rauð-
an geislabaug, með lepp fyrir
vinstra auganu en hægra aug-
anu haldið opnu með málm-
klemmu. Síðan heyrðust smellir
eins og í rafmagnsritvél, í um
það bil 10 sekúndur, silfraðar
smástjörnur splundruðust fyrir
framan augað mér til yndisauka
og ég fann lykt af brenndri
hornhimnu sem kom mér úr
jafnvægi.
Tíu mínútum síðar, með um-
búðir um augað og klyfjaður
rausnarlegum skammti af
verkjastillandi og svefntöflum,
gekk ég út á götu að nýju.“
Askwith ber aðgerðinni vel
söguna, þótt hann segist enn
hafa nokkrar áhyggjur af að
reyna svo nýja tækni. Hann iðr-
ist þó einskis því árangurinn sé
augljós.
HAFÐI EKKI
NEINU AÐ TAPA
SJÚKLINGAR sem gangast undir leysiaógeró þurfa ekki aó
klaeóast sérstökum fötum fyrir aógeró og sitja i stól sem
sagóur er minna helst á stól á tannlœknastof u.
IRIS Hrönn, tuttugu og fjögurra
ára Reykvíkingur, fór í leysi-
aðgerð á augum í ágúst síðast-
liðnum á háskólasjúkrahúsinu í
Árósum í Danmörku. Nærsýni í
augum hennar mældist þá á milli
mínus 6,5 og 7.
Hún las grein í timariti þegar
hún var 18 ára gömul þar sem
Kristján Þórðarson augnlæknir
greindi frá aðgerðum til að lag-
færa nærsýni, auk þess sem rætt
var við tvo einstaklinga sem
reynt höfðu rússnesku demants-
hnífs-aðgerðina.
Irisi gekk illa að nota linsur
og spurði því Kristján um að-
gerðina. Hann ráðlagði henni að
bíða í nokkur ár, þangað til sjón-
in hætti að versna. „Eg var búin
að kynna mér kosti og galla að-
gerðarinnar og var aldrei hrædd
við að gangast undir hana. Mér
fannst ég ekki hafa neinu að
tapa, en hefði sjálfsagt ekki
hugsað um aðgerðina nema
vegna þess að ég fékk höfuðverk
með linsur og rauðþrútin augu,“
segir hún.
A mánudegi, daginn áður en
aðgerðin var gerð, fór hún í
rannsókn, þar sem stærð og bogi
hornhimnunnar og ástand aug-
ans voru mæld.
„Ég beið í um kiukkutima á
biðstofu áður en aðgerðin hófst.
Þar voru settir augndropar í
augun á fimmtán minútna fresti
til að deyfa þau, og þegar að-
gerðin hófst voru þau orðin mjög
dofin. Ég lagðist síðan upp á
bekkinn og höfuðið á mér var
skorðað fast. Þetta var fremur
óformlegt og ég var í eigin föt-
um.
Horft í gelslann
Lænirinn skóf síðan efsta lagið
af hornhimnunni með hníi eða
sköfu. Ég var orðin svo vel dofin
að ég fann ekki fyrir neinu, auk
þess sem ég hafði fengið kæru-
leysistöflu og var ekki kvíðin
þegar ég lagðist upp á bekkinn.
Ég var síðan látin horfa upp í
leysitækið og þar birtist rauð-
bleikt ljós. Þá var búið að spenna
upp augað til að halda því opnu.
Mér fannst geislinn renna fram
og til baka yfir augað í hálfa
aðra til tvær minútur, og síðan
yfir hitt augað. Þega ég settist
upp var mikil þoka fyrir sjónum,
en ég sá samt strax aðeins skýr-
ar en áður. Þá var borið mýkj-
andi krem með sýklalyfjum á
augun og loks settir augnleppar
yfir.“
Augu full af sandi
íris Hrönn bar umbúðir í fjóra
daga eftir aðgerð, en fór á hverj-
um morgni í skoðun og þá voru
leppirnir fjarlægðir. Læknarnir
sögðu henni að á hverjum degi
væri auðsær munur á bata aug-
ans. Hún segist hafa verið við-
kvæm í augunum og fyrstu dag-
ana hafi hún fundið fyrir óþæg-
indum í þeim, einkum þegar at-
hygli hennar beindist sérstak-
lega að augunum. „Mér fannst
eins og augun væru fyllt af sandi
og síðan hefði verið saumað fyr-
ir. Þetta var sérstaklega sárt
fyrsta daginn, en ég fékk verkja-
lyf semunnu ágætlega á sársauk-
anum. Ég fór heim á föstudegi
og þá var ysta lagið nær alveg
gróið og ég gat tekið umbúðirnar
af mér.“
Ekki lengur bundin
Hún kveðst hafa séð betur með
öðru auganu til að byija með og
hafi fljótlega verið komin með
ágæta sjón á því auga, en meiri
móða hafi verið yfir hinu. Sjónin
batnaði síðan á nokkrum dögum
og varð eðlileg. í dag hefur sjón-
in versnað ögn og mælist nær-
sýni hennar um mínus 1,5 að
sögn írisar. Hún er þó ekki háð
gleraugum nema við akstur. Hún
hefur ekki fundið fyrir neinum
sveiflum í sjóninni eða aukaverk-
unum eftir aðgerðina, að frátal-
inni viðkvæmni fyrir ofbirtu
fyrstu vikurnar.
Hún kveðst ekki sjá eftir því
að hafa farið í aðgerðina og
myndi mæla með henni við aðra
sem svipað er ástatt um. „Ég er
nyög fegin að hafa farið í að-
gerðina og tel að hún hafi breytt
lífu mínu til batnaðar, ég er ekki
lengur bundin gleraugum sem
hömluðu mér að mörgu leyti, og
er mun fijálsari fyrir vikið. Mér
var sagt úti að það megi fara
tvisvar í aðgerðina, og ef sjónin
heldur áfram að versna, er ég
ákveðin í að fara aftur um leið
og hún hættir að breytast.“
Kostnaður við aðgerðina i
Árósum nam 170 þúsund krón-
um, fyrir utan ferðakostnað og
uppihald.