Morgunblaðið - 11.06.1995, Page 8

8 B SUNNUDAGUR 11. JÚNÍ 1995
MANNLIFSSTRAUMAR
MORGUNBLAÐIÐ
Læmingja-
aratta
ÆMINGJAR
eru dýr þeirrar
náttúru, að allt í
einu er eins og grípi
um sig í hópnum
mögnuð streita og þau taka á
rás, að því er virðist stefnulaust
og ana í hvaða, ófæru sem er,
hlaupa fyrir björg, í ár eða vötn
og tortímast í hrönnum. Enginn
veit af hveiju. Nú ku þetta vera
bestu skepnur og ekkert óskyn-
samari en aðrar. Þetta er víst
bara einhver meðfædd eða áunnin
árátta. Gerist þegar hagur batn-
ar, ekki meðan verst árar og erf-
itt í búi.
Ekki veit ég af hveiju þessi
hópdýr og atferli þeirra eru alltaf
að gára hugann yfir morgunfrétt-
unum þessa dagana. Lengi hafa
aðalfréttimar mest verið um
minnkandi fiskafla og æ smærra
skammtaðan samdrátt í landbún-
aði, skuldasöfnun þjóðarbúsins,
sem á hveiju ári er undirballans
og tvöfaldar æ hærri skuldir á
hveijum 7 árum. Sem sagt nóg
til vorkenna sér og þusa yfir.
Kannski er þetta bara orðinn rót-
gróinn vani og veldur streitu ef
bjarmar fyrir einhveiju betra við
sjónarrönd.
Þessi mynd af læmingjunum
birtist til dæmis þegar langþráð
sfldin fór aftur að nálgast, bátarn-
ir að koma drekkhlaðnir til haTnar
og bjartsýni um að hún mundi
nú kannski ganga inn í íslenska
landhelgi. Þá tóku bátamir að
streyma í land — í verkfall. í
þann mund er humarvertíðin var
líka loks hafin eftir tafir, svo og
er úthafsveiðamar á Reykjanes-
hrygg í maí-júní standa sem hæst.
Þá héldu bátamir heim og lögð-
ust við bryggju, svo þessar vertíð-
ir mættu óáreittar fara hjá. Hinar
þjóðimar gætu bara veitt stærri
skammt og aflað sér stofns til
stærri kvóta í framtíðinni þegar
samkomulag tekst um sameigin-
lega stjómun fiskveiða á þessum
miðum, sem allir reikna með að
verði innan skamms.
Enn tók þessari mynd af eyði-
leggingarhvöt læmingjanna að
skjóta upp kollinum þegar loks
komu alvörufréttir um hugsan-
lega stækkun álversins, sem gæti
keypt alla þá orku sem við emm
búin að virkja og nú fer til einsk-
is. Hárrétt tímasetning til að gera
þeim skrekk með verkfalli. Svo-
leiðis verksmiðjur mega illa við
því að stoppa, þar sem kostar
hundruð milljóna bara að setja í
gang aftur. Um leið vakin á því
rækileg athygli að við erum aftur
komin í efsta sæti meðal þjóða
heims með flestar tapaðar vinnu-
stundir á ári vegna verkfalla.
Finnar höfðu slefað upp fyrir okk-
ur, en við höfum nú aftur náð
efsta sætinu. Það ætti að geta
hrætt ærlega hvaða stóriðju sem
hugsaði til íslands.
Ætli sé ekki best fyrir okkur
að halda bara áfram notalegum
draumómm. Finna eitthvað nýtt
á eftir fallega draumnum um
handboltamót.
Þessum um að ef
við bara fengjum
að halda slfld, bolta-
mót myndu þús-
undir útlendinga streyma til
landsins, færandi fé í rýrt þjóð-
arbú, íslendingar rífast um mið-
ana á völlinn og okkar menn sigra
alla hina. Nú er fram komið í
beinhörðum tölum að í maímánuði
vom gistinætur á hótelunum færri
en í sama mánuði í fyrra, þegar
ekkert mót var — ódýra gistingin
var jafn vannýtt og sú dýra —
þurfti að dekstra, skora lögeggjan
og jafnvel veita íslendingum
hlunnindi til að koma á völlinn
og okkar menn vom engir „súper-
menn“, enda varla hægt að kreij-
ast þess af þeim. Þetta var hinn
notalegasti draumur, sem entist
í nokkur ár.
Hvaðan komu þessar tölur ann-
ars allar? Enginn veit! Enda ekk-
ert við því að segja svo lengi sem
þær em ekki notaðar í alvöru, em
bara draumur. Rök, raunsæi og
útreikningar eyðileggja líka allar
skemmtilegar draumsýnir.
Kannski emm við þó aðeins
farin að læra. Draumráðninga-
maður með kunnáttu var fenginn
til að fara ofan í túlkun á
drauminum um tollfría höfn á
íslandi, sem lengi hefur verið einn
af stórgróðadraumunum okkar,
ræddur fram og aftur með funda-
mali og fullyrðingum í fjölmiðlum
um hvað við væmm á ofboðslega
góðum stað í veröldinni, mitt á
milli Evrópu og Ameríku. Bara
líta á landakortið. En nú brá svo
við að fengnir vom sérfræðingar
áður en farið var af stað til að
fara ofan í saumana á þessu, sem
reyndist vera tómir órar. Ætli
okkur vanti ekki bara fleiri klóka
draumráðningamenn. Þá getur
eftir skemmtilegar „spekulasjón-
ir“ um gull og græna skóga feng-
ist raunsæ ráðning. Og við getum
snúið okkur að næsta draumi.
Nú ef draumar virðast ætla að
rætast má alltaf tortíma þeim.
Með því að vera bara samtaka
um að ana áfram, gefst ekkert
tóm til að doka við og gá að. Það
er líka svo miklu skemmtilegra
að geysast bara áfram.
Ekki efast ég um að flestir
þurfi kauphækkun, en sú aðferð
að drepa gæsina sem verpir eggj-
unum, sleppa fískinum fram hjá
þegar hann gefst eða hrekja raf-
magnskaupendur frá meðan ónýtt
orkuverin safna upp og margfalda
skuldimar virðist þó dulítið læm-
ingjaleg, ekki satt? En aumingja
læmingjamir geta ekkert að því
gert þó þeir í streitu ani áfram í
sjálfseyðinguna. Kannski erum
við bara að eðlisfari og þróun
draumafólk, sem trúir að álfar
og huldukonur birtist og leysi all-
an vanda. Þetta kemur títt fram
i skáldskap okkar og í nútímanum
í kvikmyndum, þar sem huldukon-
unni eða draug af öðrum heimi
bregður fyrir í nánast hverri ís-
lenskri mynd. Þar má eygja von.
Gárur
eftir Elínu Pálmadóttur
SIÐFRÆÐI/Ei? vit í ab spá í eilíft lífl
Lífeftir dauöann
KJARNI kristinnar siðfræði er að
hægt sé að öðlast eilíft líf: „Þú
gafst honum vald yfir öllum mönn-
um, að hann gefi eilíft líf öllum
þeim, sem þú hefur gefið honum.“
(Jóh. 17.2.). Möguleikinn á eilífu
lífi hlýtur því að vera ein af ástæð-
unum fyrir góðri breytni einstakl-
inganna. Eða m.ö.o. að sumir
hegði sér vel vegna möguleikans
á lífi eftir dauðann.
eftir Gunnar
Hersvein
HÉR verður fyrst glímt við
spurninguna „Hveijar eru
líkumar á því að það sé líf eftir
dauðann?“ Og síðan „Eru það
verkin sem skipta sköpum um
wT^nwmn—framhaldslífið
samkvæmt krist-
inni siðfræði eða
er það eitthvað
annað?“
Markmið vís-
inda er að fínna
líklegustu og ein-
földustu tilgátuna
til að skýra fyrir-
bærin sem birtast okkur. Þegar
engin náttúruleg skýring finnst
fellur líklegasta tilgátan undir
flokkinn yfirskilvitleg fyrirbæri. í
Sálfræðibókina (MM. 1993) hafa
Erlendur Haraldsson og Loftur
Reimar Gissurason ritað kafla sem
nefnist „Er líf eftir dauðann?“ og
skilgreint fímm efnisflokka sem
yfírskilvitleg dæmi raðast í:
1) Svipsýnir. Það felst í því að
sjá greinilega eða vera snertur af
vem sem er greinilega ekki af
þessum heimi. Sannir svipir kall-
ast það ef 2 eða fleiri sjá veruna
samtímis, og einnig ef hún birtist
fólki sem var í lífshættu eða að
deyja. Ströng könnun hefur leitt
í ljós að 35% íslendinga hafa upp-
lifað þessa reynslu. Algengast var
að nýlátið fólk birtist og að sá sem
upplifði það vissi ekki um andlát-
ið. Þegar svipir miðla upplýsingum
sem aðeins hinn látni gat vitað
hlýtur líklegasta tilgátan að vera
líf eftir dauðann.
2) Hugmiðlar. Það eru miðlar
sem veita upplýsingar eða skilaboð
sem útilokað er að
þeir gætu aflað og
enginn veit nema hin-
ir látnu. Þegar hægt
er að sannreyna boð
hugmiðils og engin
leið er að rekja upp-
runa þeirra í þessum
heimi, er líklegast til-
gátan að einhver
handanheimur sé til.
3) Frásagnir af for-
tilveru. Dulsálfræð-
ingar hafa glírnt við
mörg dæmi um börn,
t.d. 3-6 ára sem skýra
frá minningum og
atburðum sem gerð-
ust í fyrra lífi þeirra.
Þau nefna nöfn á
fólki, segja frá fram-
andi stöðum, áhuga-
málum og lýsa því
hvemig það dó og eru
sannfærð um að þau
séu fullorðin. Þau
segja alltaf sömu sög-
una og iðulega að þau
hafí látist voveiflega.
4) Milli heims og
helju. Það er reynsla
á mörkum lífs og dauða eða að
missa lífsmarkið um stund.
Reynslan felst oft í því að upplifa
sig utan líkamans. Gott dæmi er
það að fara t.d. í hjartastopp á
sjúkrahúsi, svífa yfír líkamanum
og geta lýst því í smáatriðum á
eftir hvemig læknir og hjúkrunar-
fræðingar endurlífguðu líkamann.
5) Sýnir á dánarbeði. Það er
að sjá svipi framliðinna ættingja
og vina á dánarstundinni. Dr. Er-
ÞfÓÐLÍFSÞANKAR /Erum vib ab verba ódaublegf
Mansjúríusveppurinn
NÚ ER ég búin að fá Mansjúríu-
sveppinn sem svo mjög hefur ver-
ið til umræðu manna á meðal að
undanförnu. Mér er sagt að
áhugafólk um yoga hafí komið
með hann fyrst til landsins og nú
er hann á góðri leið með að leggja
undir sig landið.
SVEPPINUM mínum fylgdu
þijú ljósrituð blöð með áróðri
fyrir hann og leiðbeiningum
um meðferð hans. Þetta las ég
samviskusamlega og fór að mestu
eftir í hvívetna. Eg tók stóran
pott, hellti í hann
fjórum lítmm af
vatni og lét þetta
sjóða. Síðan setti
ég út í einn bolla
af sykri og litlu
seinna fimm te-
pokagrisjur.
Meðan ég setti lok
á tebruggið, sem
n
eftir Guárúnu
Guðlougsdóttur
átti að kólna til morguns, velti ég
fyrir mér hugsanlegum möguleik-
um á að sveppir þessir komist ein-
hvers staðar í tevökva úti í móður
náttúm. Vægast sagt virðist það
Ijarlægur möguleiki. Hveijum ætli
hafí dottið í hug að setja svepp
ofan í te og til hvers? Það væri
fróðlegt að vita.
Meðan á þessu öllu stóð beið
,sveppurinn í rauðri skál, sléttur
og felldur að ofan en svolítið æða-
ber að neðan. Það var nokkuð
þröngt um hann í skálinni svo
hann varð að bretta dálítið upp á
barma sína til þess að koma sér
þar sæmilega fyrir. Þolinmæði
sveppsins hlaut sín laun. Morgun-
inn eftir var það mitt fyrsta verk
þegar ég steig fram úr rúminu að
athuga hvemig honum liði. Sækja
því næst plastfötu og rífa af henni
málm handfang, því sveppurinn
þolir alls ekki snertingu við málm.
Því næst þvoði ég fötuna, hellti
tebmgginu í hana og setti svo
sveppinn ofan í. Hann sökk strax
til botns og lagðist þar á sinn
æðabera neðri hluta. Hið slétta
yfirborð huldist sjónum mínum í
dökkum tevökvanum. (Því miður
gleymdi ég tegrisjunum of lengi
ofan í, en ég vona að það komi
ekki að sök.)
Nú er sveppurinn uppi í hillu
með bleiu breidda yfir sig og býst
til að fjölga sér senn. Eftir tíu
daga á bann að hafa myndað ofan
á sér nýjan svepp. Þá verður vökv-
anum af móður og barni hellt í
flösku og þau síðan aðskilin. Barn-
ið ætla ég að gefa einhveijum sem
mér er mjög vel við, því það er
víst meinhollt að drekka teseyðið.
Móðursveppinn ætla að ég eiga
sjálf og brugga meira seyði með
honum. Vinkona mín sem gaf mér
sveppinn hefur þegar dmkkið tals-
vert magn af slíku seyði og telur
að það hafí fært henni heilmikla
heilsubót. Á meðfylgjandi ljósriti
stóð að slavarnir sem drekka þetta
seyði í heimkynnum sínum að
staðaldri verði allt að 130 ára
gamlir.
Meðan ég var að sýsla með
sveppinn minn reikaði hugurinn
víða. Meðal annars fór ég að hugsa
um allt það sem borist hefur hing-
að til lands af heilsusamlegum
hlutum, efnum og vökvum. Þótt
ég sleppi hinum fræga Kínalífs-
elexír sem þótti allra meina bót
um síðustu aldamót, að mig
minnir, þá er af nógu að taka. I
mínu minni hefur einna mest kveð-
ið að Kákasusgerlinum sem næst-
um allir áttu heima hjá sér um
tíma og létu sýra mjólk. Sú afurð
átti að gera alla eldgamla og stál-
hrausta. Svo má nefna armböndin
sem áttu að lækna öll mein og
síðast en ekki síst óteljandi bæti-
efni sem eiga að hægja á hrörnun
og láta fólk lifa lengi og vel.
Mér var sagt frá manni sem
drukkið hefur sveppaseyðið frá því
í september, hár hans hefur
dökknað og sitthvað fleira í hans
fari hefur breyst í þeim mæli að
hann ku vera orðinn óþekkjanleg-
ur. Konu með skallabletti er tekið
klæja í blettinn sem veit líklega á
að eitthvað sé að bijótast þar fram.
Fólk með gigt er sem óðast að
losna við hana og svo mætti lengi
telja. Þeir einu sem líklega táka
áhættu við að drekka seyðið eru
óvirkir alkohólistar, sveppaseyðið
inniheldur víst 6 prósent alkohól.
Nú er staðan sem sagt sú að
hin íslenska þjóð virðist búa sig
undir að verða því sem næst
ódauðleg. Hún drekkur seyði af
langlífissveppi, rífur í sig öll þau
bætiefni sem sögur fara af og
stundar h'eilsurækt af miklu of-
forsi. Ég skil ekki í öðru en Elli
kerling sé í það minnsta alveg
komin upp að vegg. Eina sem ork-
ar tvímælis í þessari annars ágætu
framtíðarsýn er þetta með at-
vinnuleysið, ég er hrædd um að
við verðum að herða okkar að
fínna ný atvinnutækifæri ef svo
heldur fram sem horfir.