Morgunblaðið - 25.06.1995, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 25. JÚNÍ 1995 B 15

JNGUR SANDANNA
fari fram hjá prikinu. Á Kvískerjum var unginn tekinn og nýttur
til matar áður fyrr og þótti gott búsílag. Ekki var erfitt að ná
honum, því hann liggur yfirleitt kyrr á sandinum og virðist treysta
því að hann sjáist ekki. Segir Sigurður að skúminum hafi fjölgað
síðan hætt var aó nýta hann. Skúmurinn verpir tveimur eggjum,
í undantekningartilfellum þremur. Segir Siguróur það koma fyrir
að foreldrarnir virðist ekki ná í næga fæóu handa unganum
og hann drepst.
Skúmurinn kemur sunnan út höfum í mars, er þó heldur seint
á ferð að þessu sinni, og fer á haustin. Talið að hann fari
langt suður eftir. Algengasta varp skúmsins er á suðurhveli jarð-
ar. Deilitegundin á Norður-Atlantshafi, hefur lengst af verpt í
Færeyjum og á Bretlandseyjum, auk íslands, en er á síðustu
árum farin að verpa 1 Noregi líka. Talið er að helmingur hinna
norðlægu skúma verpi á Islandi.
Hér verpir skúmurinn á suðausturlandi, eftir öllum söndunum
með suóurströndinni, allt vestur aó Þjórsárósum, en miklú strjál-
ara svo vestarlega. Mest er skúmavarpió á Breiðamerkursandi
og Skeiðarársandi og kringum Hjörleifshöfða. Fyrir norðan
yerpir hann í Kelduhverfi, við Öxarfjörð og Héraðsflóa. Hann
lifir á fiskifangi. Tekur smokkfisk og hryggur af kolmunna hefur
fundist hjá honum. Mest etur hann þó af smáfiski, sandsíli og
síld, ef hún veður. Fýlsungar geta líka orðið fyrir barðinu á
honum, þegar þeir eru að byrja að fljúga, og mun skúmurinn
við Hjörleifshöfða veiða þá. Þótt sumir skúmar hegði sér sem
ránfuglar segir Sigurður það dálítið skrýtið að í skúmavarpinu
séu smáfuglar allt í kring um þá.
Skúmurinn er ókrýndur konungur sandanna við suðurströnd-
ina. Hann er dökkur með mjög áberandi hvíta skellu við hand-
flugfjaórirnac og með svarta fætur. Hann er harðvítugur veiði-
garpur, náfrændi kjóans, en dugmeiri ræningi. Hann stelur
eggjum og ungum annarra fugla og á það til aó drepa aðra
fugla sér til matar. Sjálf þykist ég hafa séð til eins þeirra,
þegar hann réðist á önd á polli, settist ofan á hana og hélt
henni nióri í vatninu. Hann eltir stundum til dæmis máva og
súlu þar til þessir fuglar sleppa bráð sinni eða æla nýfenginni
fæðu. Skúmurinn er semsagt talinn vargur í véum. En jafnvel
þótt fólki sé ekki rótt þegar hann kemur æðandi í loftinu á
mikilli ferð, þá er þetta óneitanlega stórkostlegur fugl, sem
setur sinn svip á suðausturstönd íslands.