Morgunblaðið - 23.07.1995, Blaðsíða 10

ÞAÐ ER með því ótrúlegra, að Berlín nútímans skuli hafa risið upp úr þessum rústum. Ljósmynd:
Georgij Petrussow, mai 1945.
ÞAR SEM áður var múrinn ríkir nú ömurleikinn með drasli og
óhijálegum byggingum líkt og í nágrenni Potsdamer Platz. Og
enn ríkir í austri afbrotið og í miðborginni svindlið...
Berlín er borgin, sem fæstum datt í hug
að yrði nokkurn tímann höfuðborg Þýska-
lands segir Bragi Asgeirsson, og er að
auki reist á sandi
„í austri ríkir afbrotið,
í miðborgmni svindlið,
í norðri neyðin,
í vestri siðleysið
og í öllum áttum
býr glötunin."
(Erich Kástner)
Hin sígilda Iýsing á ástandinu eft-
ir fyrri heimstyijöldina, úr skáldsög-
unni Fabian, leitaði stundum á hug-
ann í borginni við Spree en ég vitn-
aði tii hennar í niðurlagi seinni grein-
ar minnar um Berlín í janúar 1987.
Og þó hún eigi ekki að öllu leyti við,
er falinn broddur í henni eins og víða
er umhorfs eftir sameininguna.
Berlín heilsaði mér kuldalega er
mig bar að garði í í lok marsmánað-
ar, og borgin var eins og grátt stein-
lík, svo vitnað sé í George Grosz.
Lestarfeijan Gedser-Wamemúnde
hafði öslað gegn stórhríð á leiðinni,
og er ég brá mér úr svefnvagn-
inum um nóttina var hvarvetna
kuldalegt um að litast og toll-
fijálsa búðin galtóm. Snjór var
á götum borgarinnar og flug-
vellirnir lokaðir, en til þess þarf
þó nokkuð í tækniheimi nútím-
ans.
Þegar ég var í Berlín 1987
var það í tilefni 750 ára afmæli
borgarinnar og risastórrar sýningar
í húsi Martins Gropiusar. Var nær
tvéim árum áður en múrinn féll og
fátt benti til hinna miklu umskipta.
Mundi ljósiega, að ég var sárþjáður
í baki af einhveijum andskota sem
hafði hlaupið á milli hryggjariiða í
Kaupmannahöfn, sem hvarf svo að
mestu í París og ekki hefur látið á
aér.; kraelavnsíðan, og - nú sjö' árum
seinna er mig bar að garði aftur var
ég rifbrotinn eftir mjög óvænta byltu
í hálkunni á heimaslóðum. En þegar
um mikilsverðar stórsýningar er að
ræða, skiptir mestu að komast á
staðinn áður en þeim lýkur, og til-
hlökkunin var jafn mikil að sækja
heim sýningu á æviverki George
Grosz og risasýninguna Berlín/Berlín
forðum. Mikið var aðkoman önnur
að þessu sinni, því nú var farið með
lest og vegna uppstokkunar og breyt-
inga var endastöðin ekki hin fræga
og alræmda Berlín Zoo í hjarta
borgarinnar, heldur Lichtenberg í
gamla austurhlutanum sem telst við
jaðar miðhrings Stórberlínar. Þó
maður telji sig hafa fylgst grannt
með þróuninni af heimsfréttunum
undanfarin ár, var manni alls ókunn-
ugt um þessa hlið málsins. Fyrir vik-
ið fékk ég nasasjón af stærð borgar-
innar vegna þess að ég taldi
einfaldast að taka leigubfl á
hótelið, sem varla væri í mik-
illi fjarlægð. Reyndin var önn-
ur, því að í morgunumferðinni
tók það leigubílinn nær 40 mín-
útur að silast á áfangastað og
sennilega hefur vegalengdin
verið ámóta og langleiðin tii
Hveragerðis!
Enn einu sinni á ferðalagi varð
ég gáfaðri eftirá, þvi einfaldast er
að taka bæjarlestina frá brautarstöð-
inni, sem rennur beint inn í Berlín
Zoo. Mig vantaði þannig fáein mörk
upp á óvæntan aksturskostnað er á
hótelið kom og lenti svo á morgun-
vondri taugatrekktri hótelfreyju, sem
féllst þó fljótlega á að setja bílinn á
reikning minn. Eg sá hana svo endur-
Fyiri
grein
LISTSÖGUFRÆÐINGURINN nafnkenndi Julius Meier Graefe var
einn af áköfustu aðdáendum Edvards Munchs í Þýskalandi, og
lifandi dæmi um náið samband norrænnar og germanskrar menn-
ingar á tímunum.
RITVÉLAR, sem menn hömruðu á forðum daga gefa lítið eftir
hugmyndaríkum rýmisskúlptúrum nú um stundir.
tekið beita gesti þessu viðmóti, og
svo reyndist valkyijan yfir á gestam-
óttökunni!
Berlín er borgin, sem fæstum datt
í hug að yrði nokkurn tímann höfuð-
borg Þýskalands og er að auki reist
á sandi. Og eins og Prússland reis
upp úr hryllingi þijátíu ára stríðsins
er Berlin einnig afkvæmi þess.
Þýskaland hefur verið á floti í landa-
fræðilegum skilningi og má endur-
tekið minnast þess, að ekkert land
hefur átt jafn margar höfuðborgir;
Aachen, Goslar, Núrnberg, Prag,
Vín, Frankfurt, Berlín (1871-1945),
Bonn og svo aftur Berlín. Borgin
virðist ódrepandi, því engin borg
hefur verið rústuð jafn oft; en ávallt
HIN 43 sentimetra háa
marmarastytta af skurðgoði
frá Kykladen, frá því 2400-
2100 fyrir Krists burð stað-
festir svo ekki verður um villst
hve margt og mikið fremstu
rýmislistarmenn aldarinnar
hafa sótt til fortíðarinnar.
Antíksafnið, Pergamon.
risið upp á ný hálfu sterkari og öflug-
ari en áður. Og skyldi það ekki enn
verða raunin, því viljinn virðist ótak-
markaður, og byggingarhegrana ber
við himininn í austurhlutanum, sums
staðar líkast sæg sjónvarpsloftneta.
Og nú eru engar hindranir, því neð-
anjarðarlestirnar krossa um fyrrum
landamæri, en mikið er ömurlegt að
fara um stöðina Friedrichstrasse,
sem áður var aðal samgönguleiðin
og varðstöðin milli borgarhlutanna
og menn þar gráir fyrir járnum. Þar
blasa við rústir einar og gapandi sár
eftir múrinn og sjálf brautarstöðin
hin óhijálegasta, og má sú nafn-
kennda gata muna sinn fífil fegri.
Allstaðar er verið að byggja og rífa,
því að flest reyndist úr sér gengið
og ónýtt í austurhlutanum og þarf
að endumýja allt holræsakerfið, raí'-
og símakerfið o.s.fi-v., söfn sem kirkj-
ur í niðurníðslu.
Á laugardagsmorgni tók ég mér
neðanjarðarlest að Potsdamer Platz
og labbaði síðan í rólegheitum i átt
að Gendarmenmarkt, sem telst miðja
borgarinnar, Stadtmitte. Erindið var
að skoða Húgenottasafnið, en ég hef
lengi verið forvitinn um þann merki-
lega þjóðflokk, en safnið er til húsa
í Þýsk/Frönsku 'dómkirkjunni ög