Morgunblaðið - 23.07.1995, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 23. JÚLÍ 1995 B 11
andspænis hinni miklu tónleikahöll,
sem er líkust kirkju í laginu. Grunnur
var lagður að Frönsku kirkjunni
1672, og var hún viðkomu- og griða-
staður allra húgenotta, burtrekinna
frá Frakklandi er flúðu að bökkum
Spree fljótsin í leit að nýjum heim-
kynnum.
Verkmennt og djúpar gáfur voru
aðall þessa fólks, sem var mót-
mælendur, eiginleikar sem voru
meira í ætt við innri þörf og háspeki
en almenna og staðlaða menntun
seinni tíma.
Leiðin var lengri en ég átti von á
og ég varð að taka á mig ýmsa króka,
því víða virtist verið að grafa upp
heilu götumar og maður komst
hvergi. Fyrst bar mig að konserthöll-
inni gegnt kirkjunni við sama torg,
sem ég hélt í fyrstu að væri einnig
guðshús, og hún að mestu afgirt
vegna umfangsmikiilar viðgerðar og
mikilfenglegra vinnupalla umhverfís
hana alla. Vinnupallar utan um stór-
byggingar geta verið jafn stórbrotnir
þeim sjálfum, þótt enginn fái heims-
frægð fyrir að reisa þá eins og Christo
að pakka inn ríkisþinghúsinu, sem
auðvitað telst sömuleiðis mikið sjón-
arspil. Það voru margar dyr inn í
kirkjuna og jafnvel veitingakjallari
undir aðalinnganginum. Safnið var
þó ekki tengt aðalkirkjuhlutanum', en
þar stóð þó yfír merkileg ljósmynda-
sýning á kvenhetjum í stríðinu, sem
af ótrúlegu fórnfýsi björguðu fjölda
mannslífa undan nazistum og földu
heilu fjölskyldurnar fyrir framan nef-
ið á þeim, að segja má. Unglings-
stúlka, sem sat yfír sýningunni upp-
lýsti mig svo um réttan inngang á
safnið og skundaði ég þangað. En
mikil urðu vonbrigði mín er þangað
kom jafn illa og búið er að því, og
það í slíkri niðumíðslu að engu tali
tekur. Dýrmæt plögg liggja undir
skemmdum og rakastigið bersýnilega
ekki sem nákvæmast. Þá var það svo
erfítt í skoðun þó lítið væri að ég
flýði fljótlega af hólmi og þetta voru
mestu vonbrigði mín á ferðalaginu.
Þótti engan veginn alveg rétta sagn-
fræðin, því húgenottar settu svip sinn
á þróunina á 18. öld, en þá tóku júð-
ar við. Ég gekk hinar mörgu tröppur
upp í kirkjutuminn þaðan sem sá
vítt yfir borgina, og á leið niður leit
ég inn í veitingabúð á næstneðstu
hæð. Hún reyndist frammúrskarandi
vel innréttuð og geðsleg en öðru
fremur matstaður svo ég hrökklaðist
á brott þó mér liði einhvern veginn
afar vel í þessu merka og ófoi-mlega
guðshúsi.
Er mig bar að hafði ég'tekið eftir
uppábúnum mannfjölda er streymdi
út úr afhallandi jarðhæð konserthúss-
ins beint á móti, og fólk var enn að
streyma út er ég kom niður úr turnin-
um, sem mér þóttu mikil býsn. Það
. var eitthvað upphafíð í svip þess, það
heilsaði og talaðist við í smáhópum,
ófáir með litríka blómvendi í höndum.
Ég gekk inn og sá á veggspjaldi að
Friedrich Gulda hafði verið að spila
Beethoven, og kom að þar sem meist-
arinn sjálfur, í nokkurri fjarlægð þó,
var að gefa eiginhandaráritanir. Að
verða vitni að þessari stemmningu
eftir morguntónleikana snart mig
djúpt, og skynjaði að ég hafði upplif-
að sitthvað úr sál þessarar miklu
tónlistarþjóðar. það var uppnumið og
glaðlegt fólk sem hélt hvert til síns
heima.
Smitaður og gagntekinn af þessari
iífsgleði hélt ég áleiðis að safnaeyj-
unni og krossaði á leiðinni hina miklu
breiðgötu Unter den Linden, og fór
fram hjá ýmsum sögufrægum bygg-
ingum svo sem Ríkisóperunni, há-
skólabyggingu kenndri við Alexander
von Humboldt, Sögusafninu/Týhús-
inu. Þaðan var stutt í hina miklu
dómkirkju við safnaeyjuna, sem auð-
vitað var skoðuð vandlega, þótt leiðin
lægi á söfnin.
Nafnkenndast er hið mikla Perg-
amonsafn, er geymir listaverk fom-
aldar og er nefnt eftir samnefndu
altari í Vestur-Anatolíu, morgunland-
inu (nú í Tyrklandi), byggt til dýrðar
guðinum Seifi á árunum 180 - 160
fyrir okkar tímatal og vígslugjöf
Eumenesar II konungs til hans og
gyðjunnar Aþenu fyrir fulltingi þeirra
við sigurinn á Göllum. Sjálft safnið
geymir undir einu þaki dýrgripi frá
dögum Fom-Grikkja og Rómveija,
Vestur-Asíu og Islam, og þangað er
öllum stefnt sem á annað borð sækja
Berlín heim. Hin eru Gamla safuið,
Gamla þjóðlistasafnið og Bodesafnið,
heitið í höfuðið á hinum merka safna-
fagmanni og listsögufræðingi Wil-
heim von Bode. Söfnin eru að sjálf-
sögðu mikil um sig og gömlu mynd-
verkasöfnin í gagngerri endurbygg-
ingu enda hin óhijálegustu, þótt
byggingarnar séu mikilfenglegar og
húsagerðarlistin standi þannig vel
fyrir sínu. Hins vegar var síður hægt
að fmna að innihaldi þeirra og yfir-
standandi sýningum enda menn á
þessum slóðum vel jarðtengdir og
næmir á púls listarinnar. Þeir era í
óða önn að færa byggingarnar og
söfnin í uppranalegt horf, en mynd-
verkaeigninni var’skipt milli borgar-
hlutanna eftir seinni heimstyrjöld.
Söfnin munu án efa verða einhver
þau mikilvægustu og yfírgripsmestu
á sínu sviði í Þýskalandi er fram líða
stundir og er þá ekki svo lítið sagt,
og vel að merkja er staðurinn einnig
nefndur „eyja dýrgripanna".
Sameining Þýskalands hefur að
stóram hluta til svipt grundvellinum
undan deilum ríkjanna um eignarrétt
einstakra listaverka og gagnkvæm-
um ásökunum þar að lútandi, og nú
er veigurinn að styrkja söfnin og
koma þeim í eðlilegt horf, skapa þeim
nýja og rismikla ímynd. Hins vegar
hafa risið upp annars konar deilur
milli Bonn og Berlínar um framlög
til lista og fara fram fyrir opnum
tjöldum, eins og önnur umræða um
menningarmál, því mönnum er ljóst
hve mikið er í húfi.
í gamla Þjóðlistasafninu, stóð yfir
yfírgripsmikil sýning er nefndist
„MUNCH og Þýskaland", og eins og
nafnið bendir til hafði með dvöl Ed-
vards Munchs í Þýskalandi að gera,
svo og vixlverkandi áhrif. Var það
lærdómsrík og yfirgripsmikil fram-
kvæmd og mjög vel að henni staðið.
Munch var ekki einasta í nánu sam-
bandi við Þýskaland og þýska lista-
menn, heldur skrifaðist hann á við
ýmsa málsmetandi andans menn og
áhrifavalda sem greiddu götu hans.
Fylla skrifin við þá suma heilu bæk-
urnar, eins og til Gustavs Schieflers
sýslumanns í Hamborg, sem er í
tveim bindum. Annars staðar í bygg-
ingunni var önnur Munch- sýning og
nefndist „Hrossakúr Munchs" og var
þar bragðið upp sýnishomum af til-
raunum hans með hin ýmsu efni og
tækni, en þær þóttu sumar nokkuð
hráar einkum er hann lét myndimar,
sem hann bar ekki alltaf of mikia
virðingu fyrir veðrast utan dyra.
Vitnað er í meistarann: „Góðar mynd-
ir hverfa aldrei. Snilldarhugmynd
deyr ekki. Kolteikning á vegg getur
verið meira listaverk en vel útfært
málverk".
Slá má föstu, að í málunartækni
(og grafík) fylgja miklir listamenn
ekki alltaf forskriftinni, enda iðulega
höfuðverkur forvörslufólks. Hins veg-
ar era þeir mjög vel að sér á sviðinu,
þótt þeim hætti til að gleyma sér í
hita sköpunarferlisins, en það skilur
þá einmitt frá öðrum sem ekki era
gæddir viðlíka innsæi á myndflötinn.
Hér er Munch n\jög skýrt dæmi, því
að um leið og sumar myndir hans
eru lúnar og máðar eftir ýmsar furðu-
legar tilraunir og tiltektir, era þær
öllu fieiri tærar og ferskar sem væra
þær málaðar í gær, eins og t.d mynd-
in af vini hans, aðdáenda og áhrifa-
valdi, listsagnfræðingnum Julius
Meier Graefe, sem máluð var fyrir
nákvæmlega hundrað áram og fylgir
þessari grein.
Þjóðveijar hafa ekki gleymt sögu
sinni og á efri hæð einnar bygging-
arinnar var hún rakin frá öllum hlið-
um eins og þeim er flestum betur
lagið og einkum var fróðlegt að sjá
hvemig stríðsáranum vora gerð skil
og snart mig djúpt. í framhaldi var
sýndur þverskurður
af list Alþýðulýðveld-
isins, en þar var ég
vel heima og saknaði
margs. Á jarðhæð
voru seld rit frá bló-
matímabili sósíalis-
mans og kostuðu lít-
inn skilding, og þar
var einnig veitingabúð
er minnti sterklega á
slíkar fyrir austan
fyrrum. Á litlu safni
tækni og samgangna
mátti sjá gripi sem lít-
ið gefa eftir því hug-
myndaríkara í rýmisl-
ist nútímans og var
afar uppörvandi að
líta handbragðið.
Það sem maður tók
annars best eftir í
austurhlutanum var
mergð safnvarða, en
það mun stafa af at-
vinnuleysi og mun
vera eins konar at-
vinnubótavinna. Var
gæslan áberandi mik-
il, enda virðist forsjárhyggja og tor-
tryggni enn loða við fólkið, sömuleið-
is var auðséð að fæstir vora inni í
listum og vora undrandi á fóiki er
skoðaði verkin af viðlíka athygli.
Á iöngum skika við síkin sem skilja
byggingarnar er aðsetur flóamarkað-
ar, og þar var mikið mannlíf, og
kenndi margra grasa. Yfír öllu var
snöggtum önnur stemming en innan
dyra, góð tilbreyting og stundum
kostulegt að virða fyrir sér fjölskrúð-
ugan vaminginn og gætti víða mikill-
ar hugkvæmni.
Eftir að hafa skoðað ýmsar for-
vitnilegar byggingar í nágrenninu lá
leiðin aftur að breiðgötunni sögu-
frægu, Unter den Linden, og eftir
henni endilangri að Branderburger
hliðinu. Á leiðinni leit inn í óperakaffí-
húsið og lá við yfírliði er ég sá hve
fínt og notalegt það var og beija-
og ávaxtatertumar fjölskrúðugar og
viðhafnarlegar, innréttingin og
stemmningin líkust gömlu Berlín,
Prag og Vínarborg keisaratímanna.
Þótt þessi glæsigata verði aldrei
söm og fyrir stríð, eru menn í óða
önn að auka mikilleika hennar og
alveg við hliðið mikla, Brandenburger
Tor, á að rísa stórt hótel sem mun
eiga að vera nákvæm eftirlíking þess
sem rústað var í stríðinu. Þetta var
yfrið meira en ég átti von á og er
fram líða stundir kemur gatan trú-
lega til með að verða aftur djásn
Berlínar og ein hin fegursta og merk-
asta í Evrópu.
George Grosz
í upphafi greinar minnar um
málarann George Grosz sunnudag-
inn 2. júlí, misritaðist orðið „form-
anir“ í tvígang, í fyrra skiptið varð
það að „formum“, en í seinna skipt-
ið ,,fornmunum“(!) Breytti þetta
málsgreinunum nokkuð og gróflega
í seinna skpitið, þótt lesendur hafi
kannski ekki orðið varir við það.
Þetta hnik á texta varð til á leið-
inni á síður blaðsins.
MÁLVERKIÐ „Bróðurkoss“ 1990,128x158, eftir rússneskamálarann Dimitri Vru-
bel, er meðal listaverka á Þj óðlistasafninu og lí kast áininningu um sósíalskan „sælu-
kikk“ fortiðarinnar.
ALOE VERA-gelið er ómissandi
í sólarlandaferðina (fyrir og eftir sól)
ALOE-VERA 98% gelið frá JASON
er kristaltært eins og ómengað
lindarvatnið úr hreinni náttúrunni.
Áriðandi er að hafa í huga að aðeins
ALOE VERA-gel án litar- og ilmefha
gefur áþreifanlegan árangur.
98% ALOE VERA gel frá Jason á
hvert heimili sem fyrsta hjálp
(First Aid).
98% ALOE VERA-gel frá JASON
fæst í apótekinu.
SKOÐUNARTILBOÐ
roí™ra
Eflum umferðaröryggi um
verslunarmannahelgina
Ökum á nýskoðuðum bíl
Okkar framlag er
sérstakt tilboð þessa viku
Skoðun á 2.200
Bifreiðaskoðunin Sundahöfn, sími 588 66 60
ATH
iATHUGUN hf
SKOÐUNARSTOFA
SCHIRNDING postulín - þýsk gæðavara.
Margar tegundir af matar- og kaffistellum
áfrábæru verði. Matardiskur frá t.d 765,-kr.