Morgunblaðið - 01.10.1995, Page 4

4 B SUNNUDAGUR 1. OKTÓBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
loksins í Hamborg og reyndist það
eina sinnar tegundar í allri Evr-
ópu.“
Og Sigurður Sverrir hélt áfram:
„Tárið er í þremur hlutum og ger-
ist fyrst í Þýskalandi svo á Islandi
og svo aftur í Þýskalandi. Slawom-
ir hafði tekið útiatriðin í íslenska
hlutanum og hann var svo afger-
andi að ekki var annað hægt en
að fylgja honum eftir. En við
ákváðum að hafa léttari gulan lit
í fyrri hlutanum i Þýskalandi þegar
meiri von ríkir í myndinni og
þyngja hann í seinni hlutanum. Það
var rosalega erfitt að ganga inní
þetta. Ekki bara út af litnum held-
ur allri áferðinni í heild. Ég varð
að vinna mitt starf út frá hans
forsendum. Ég gat ekki gert það
sama og Slawomir hafði gert en
ég varð að tryggja að áhorfandinn
sæi engan mun á mínu verki og
því sem Slawomir hafði kvikmynd-
að og það kostaði mikil átök fyrir
mig. Um leið var það ákveðin frels-
un. Ég verð aldrei sami kvik:
myndatökumaðurinn eftir þetta. í
Landi og sonum var ég ofur natúr-
alískur. Ég vann úr frá þeim ljósg-
jöfum, sem voru til staðar, bæði
inni og úti. í Sódómu Reykjavík
var ég farinn að losa mig aðeins
frá því en lít nú þannig á, að ég
hafi fullkomið frelsi með mína ljós-
gjafa."
Sá rautt
Annað sem Sigurður Sverrir
tókst á við í fýrsta skipti í Tárinu
var náið samspil tónlistar og kvik-
myndatöku eða tónlistar og lýsing-
ar öllu heldur. „Þetta er músík-
mynd og músík skapar ákveðna
liti. Á undirbúningsstigi myndar-
innar spilaði Hilmar Oddsson fyrir
mig eitt verka Jóns Leifs. Ég vissi
ekkert hvaða verk það var og hafði
aldrei heyrt það áður og þegar því
var lokið opnaði ég augun og sagði
við Hilmar: Ég sé bara rautt. Það
kom í ljós að verkið hét Hekla.
Rauði liturinn sem ég sá varð
lykillinn að því hvernig við unnum
senuna með þessu verki í mynd-
inni. Þar er það leikið af 60 manna
hljómsveit og ég lét útbúa 60 ljós
úr niðursuðudósum. Ég lét setja
Ijósaperur í dósimar og mála dós-
imar svartar en hafði tvö göt í
þeim og setti fyrir þau ýmist rauð-
an eða gulan fílter. Dósimar lét
ég festa við nótnastatífin hjá hveij-
um og einum í hljómsveitinni og
lét lýsa ýmist rautt á andlit tónlist-
armannanna og gult á nótumar
eða öfugt. Þannig vildi ég ná fram
áhrifunum sem ég varð fyrir þegar
ég heyrði verkið fýrst. Þegar ég
hlustaði á Heklu datt mér ekkert
í hug annað en glóandi hraun.“
Myndataka og lýsing er mjög
mikilvægur þáttur í Tárinu og
áhorfandinn verður mjög var við
hvoru tveggja. „Kannski er það
vegna þess að þegar fólk fer í bíó
á þessar venjulegu myndir er lýs-
ingin og myndatakan alltaf eins.
Tárið er mjög stílhrein að þessu
leyti. Takmarkið var að einfalda
myndmálið með lýsingu og mynda-
töku til að draga fram meginþátt-
inn í hverri mynd. Annað sem
hjálpar tökunni mjög mikið er tón-
list Jóns Leifs. Hún er svo stórt
tilfínningaafl og ýtir stórkostlega
undir myndatökuna og færir í ann-
að veldi. Hér leggst líka allt á eitt,
leikur, leikstjóm, leikmynd, bún-
ingar, við að gera Tárið svo rosa-
lega heilsteypta mynd."
Eitt einkenni myndatökunnar er
hreinlega myrkrið, svarti liturinn.
„Þar geng ég mjög langt,“ sagði
Sigurður Sverrir, „en notkunin á
svarta litnum er táknræn og í sam-
ræmi við þá ógn sem steðjar að
þessu aumingja fólki í Þýskalandi
og það ræður ekkert við. Samband
Jóns Leifs og konu hans brotnar
ekki innan frá heldur stíar nasism-
inn þeim í sundur og það skynjum
við sem myrkur."
Benjamín
Strax og tökum lauk á Tárinu
fór Sigurður Sverrir í að kvik-
mynda Benjamín dúfu undir leik-
stjórn Gísla Snæs Erlingssonar en
BIOMYIMDIR SIGURÐAR SVERRIS
EINS OG SKEPNAN DEYR.
myndin er byggð á samnefndri
verðlaunabók Friðriks Erlingsson-
ar og segir af ævintýrum ungra
drengja í Reykjavík samtímans.
Það var mjög ólík • mynd Tárinu
að allri gerð og hann sagði að síð-
asti kafli myndarinnar hafi hrein-
lega verið kallaður „bláa tímabil-
ið“. „Gísli Snær er líka hrifinn af
bláu en guli fílterinn er kominn inn
og í myndinni takast á gult og
blátt. Það er mjög skemmtilegt
samspil þvi þessir tveir litir eru
algerar andstæður."
Þegar Sigurður Sverrir bar sam-
an handbragðið við kvikmyndatök-
una á myndunum tveimur sagði
hann: „Tárið er stíliseruð og föst
í forminu en Benjamín dúfa er
miklu hraðari og þótt hún sé tekin
í mjög klassískum stíl er mikil
TÁR ÚR STEINI.
SÓDÓMA REYKJAVÍK.
YFIRLEITT ER ÞAÐ
TÖKUMAÐURINIM
SEM HEFUR ORÐIÐ
AÐ VÍKJA í SVONA
SAMFLOTSMYND-
UM. ERLENDIR
AÐILAR VILJA
HAFA ÞANN LIST-
RÆNA ÞÁTT í SÍN-
UM HÖNDUM OG
VIÐ STÖNDUM ILLA
AÐVÍGI.
SKÝJAHÖLLIN.
BENJAMIN DUFA.
hreyfing á vélinni og klippin eru
helmingi fleiri. Það er allt annað
tempó. Filmuefnið er mismunandi.
Við tökum á 8 mm filmu og
svart/hvíta auk litfilmunnar. I
Benjamín erum við að fást við
náttúrulegt umhverfi úr samtíman-
um sem smátt og smátt verður að
ævintýri og nánast hálfóraunveru-
legt. Hún leiðist út í riddaramynd.
Myndatakan reynir að draga fram
þá þróun. Sagan er mjög góð. Þeg-
ar ég fæ handrit í hendur reyni
ég að lesa það í einu og fá tilfínn-
ingu fyrir því. Fyrstu áhrifin eru
mikilvægust og ég reyni alltaf að
halda þeim. Ef þú glutrar þeim
niður er erfitt að fóta sig aftur.
Ég las handritið að Benjamín dúfu
og það stóð eitt atriði uppúr sem
hafði þau áhrif á mig að ég skynj-
aði alla myndhugsunina."
Stopul vinna
Sigurður Sverrir sagði að það
sem hefði einkennt íslenska kvik-
myndagerð og ekki síst kvik-
myndatöku væri sú nauðsyn vegna
lítils fjárstreymis til íslenskra bíó-
mynda að nota höfuðið í staðinn
fyrir peninga og finna sífellt ódýr-
ar Iausnir á jafnvel mjög flóknum
vandamálum. Og honum finnst
áralöng reynsla kvikmyndatöku-
manna almennt frá því kvikmynda-
vorið hófst vera að skila sér í betri
vinnubrögðum. „Við vorum allir
ungir menn og vorum ungir í fag-
inu en sú reynsla sem menn hafa
aflað sér á þessu tímabili er að
skila sér í dag. Fólk þarf ekki ann-
að en bera myndimar saman til
að sjá muninn. Gallinn er bara sá
að við getum auðveldlega dottið
úr æfingu. Píanisti heldur tónleika
og æfir sig á milli. Við þurfum að
vera í vinnu til að geta þróað okk-
ur. En biðin á milli mynda getur
verið löng og æfingin dettur niður.
Maður verður að geta haldið
áfram, annars staðnar maður eða
fer afturábak.“
Þess vegna hefur Sigurður
Sverrir áhuga á að leita fyrir sér
um vinnu erlendis einnig. Vinnan
hér er of stopul því þótt hann hafí
kvikmyndað tvær bíómyndir í fyrra
vinnur hann ekki við neina bíó-
mynd á þessu ári. Og svona hefur
þetta alltaf gengið upp og niður.
„Maður er alltaf að leita sér að
vinnu og ef það gengur eitthvað
að komast í vinnu erlendis er það
hið besta mál. En samkeppnin er
mikil. Staða íslenskra kvikmynda-
tökumanna er ekkert mjög góð
þegar kemur að þessum samvinnu-
verkefnum íslendinga og erlendra
framleiðenda eins og sést mjög vel
á því hvernig það kom til að ég
gerðist kvikmyndatökumaður
Társins. Hilmar Oddsson talaði við
mig um að koma inn í myndina
ef Slawomir fengi Hollywoodsamn-
inginn. Við Hilmar byrjum undir-
búningsvinnu þótt óljóst væri hvort
ég yrði yfirleitt tökumaður mynd-
arinnar. Þegar Slawomir fékk
samninginn kröfðust þýsku fram-
leiðendurnir, en Slawomir hafði
verið á þeirra vegum, þess að fá
að ráða nýjan kvikmyndatöku-
mann til þess að geta sýnt listrænt
vægi Þjóðveija í myndinni og þar
með var ég aftur orðinn atvinnu-
laus. Tveir þýskir tökumenn voru
kynntir fyrir Hilmari en hann og
Jóna Finnsdóttir, framleiðandi
Társins, heimtuðu að ég yrði ráð-
inn tökumaður. Það kostaði mikla
baráttu við þýsku framleiðenduma
en málið leystist með því að taka
tvo Þjóðveija inn á kreditlistann
sem störfuðu við leikmynd og bún-
inga. Og þar með var ég aftur
kominn með vinnu.
Yfirleitt er það tökumaðurinn
sem hefur orðið að víkja í svona
samflotsmyndum. Erlendir aðilar
vilja hafa þann listræna þátt í sín-
um höndum og við stöndum illa að
vígi. Þetta er breytt staða frá því
við vomm að gera Land og syni.
Þá rakum við þama norður nokkrir
saman og gerðum bíómynd.“
Tíunda myndin?
Sigurður Sverrir hefur unnið
jöfnum höndum við gerð heimildar-
mynda og leikinna mynda og er
skemmst að minnast stórvirkisins
Verstöðin ísland, heimildar-
myndarinnar sem hann gerði
ásamt Erlendi Sveinssyni og Þór-
arni Guðnasyni í Lifandi myndum.
Sigurður Sverrir vinnur þessa dag-
ana við nýja heimildarmynd sem
hann kallar Á sjó og segir af leik-
ara, sem Valdimar Om Flygenring
leikur, er fær það hlutverk að leika
sjómann í bíómynd. Til að kynnast
sjómannslífínu og undirbúa sig
fyrir hlutverkið ræður hann sig á
togara og fer einn túr. Sigurður
Sverrir sagðist aldrei hafa hugsað
útí það í alvöru að snúa sér að
leikstjóm bíómynda. Það hafi að-
eins kitlað hann í gegnum tíðina
en er algerlega afskrifað í bili. Ef
hann mætti ráða hvað mundi hann
'sjálfur kvikmynda? Það stóð ekki
á svari: „Grandaveg 7.“ Hann hef-
ur ekki grænan grun um hver tí-
unda bíómyndin hans verður. „Vin-
ur minn sagði að tónskáldin hefðu
aldrei komist lengra en í níundu
sinfóníu en ég vona að það nái
ekki til mín.“
Við stóðum upp og áður en við
kvöddumst langaði mig að vita
hvort hann hafí aldrei dreymt um
að kvikmynda sjálfur svona lestar-
atriði, sem hræddi næstum úr hon-
um líftóruna ungum. „Ég yrði ekki
í vandræðum með það,“ sagði hann
og meinti það.