Morgunblaðið - 06.10.1995, Blaðsíða 26

26 FÖSTUDAGUR 6. OKTÓBER 1995
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Málverka-
uppboð á
Hótel Sögu
GALLERÍ Borg heldur málver-
kauppboð á Hótel Sögu sunnu-
dagskvöldið 8. október kl.
20.30. Boðin verða um 90 verk,
flest eftir gömlu meistarana.
T.d. verk eftir Jóhannes S.
Kjarval, Ásgrím Jónsson,
Gunnlaug Blöndal, Mugg, Jó-
hann Briem, Jón Engilberts,
Þorvald Skúlason, Nínu
Tryggvadóttur, Sverri Haralds-
son, Kristínu Jónsdóttur, Erró,
Guðmund Andrésdóttur, Karl
Kvaran, Sigurð Sigurðsson og
Gunnlaug Scheving.
Uppboðsverkin verða sýnd í
Galleríi Borg í dag, á morgun
og á sunnudag kl. 12-18.
Haukur Þorstcinn
Tónlistarverðlaun
N or ðurlandaráðs
Verk Hauks
og Þorsteins
tilnefnd
VERKIN Spírall (1992) eftir
Hauk Tómasson og Bells of
Earth (1994) eftir Þorstein
Hauksson hafa verið tilnefnd
til Tónlistarverðlauna Norður-
landaráðs 1996.
Tiinefnd eru tvö verk frá
hverju Norðurlandanna.
Ákvörðun um hvert þeirra hlýt-
ur verðlaunin verður tekin á
fundi NOMUS, Norrænu tón-
listamefndarinnar, í næsta
mánuði. Verðlaunaupphæðin er
350.000 danskar krónur. Verð-
launin verða afhent á þingi
Norðurlandaráðs í Kaup-
mannahöfn 4. mars á næsta
ári.
Fyrir íslands hönd situr Guð-
mundur Óli Gunnarsson stjórn-
andi og skólastjóri í dómnefnd-
inni.
Tveir íslendingar hafa hlotið
Tónlistarverðlaun Norður-
landaráðs, Atli Heimir Sveins-
son, 1976, og Hafliði Hall-
grímsson, 1986.
Sex Við
Hamarinn
SAMSÝNING sex myndlistar-
manna, Aðalheiðar S. Eysteins-
dóttur, Dagnýjar Sifjar Einars-
dóttur, Jóns Laxdal, Laufeyjar
M. Pálsdóttur, Ólafar Sigurðar-
dóttur og Sigurdísar Anrar-
dóttur, verður opnuð í sýning-
arsalnum Við Hamarinn í
Hafnarfirði laugardaginn 7.
október kl. 16.
Þau hafa öll tekið þátt í
myndlistarlífinu á Akureyri á
undanförnum árum og haldið
sýningar bæði þar og annars
staðar.
Sýningin er opin alla daga
nema mánudaga frá kl. 14-18.
Svanur í
Stykkishólmi
LÚÐRASVEITIN Svanur held-
ur tónleika í Stykkishólms-
kirkju laugardaginn 7. október
kí. 17. Þetta eru fyrstu tónleik-
ar vetrarins með efnisskrá í
léttum dúr.
Stjórnandi er Haraldur Á.
Haraldsson.
Nóbelsverðlaunaskáldið Seamus Heaney
Ljóðið, sagan og náttúran
í verkum Seamus Heaneys
leikur ljóðið sjálft og skáld-
skapurinn aðalhlutverk,
skrifar Jóhann Hjálmars-
son, sem fagnar því að eitt
helsta skáld samtímans hefur
bæst í hóp Nóbelsskálda.
MEÐ því að veita írska skáldinu Seamus
Heaney Bókmenntaverðlaun Nóbels í
ár er það sérstaklega ljóðlistin sem fær
verðlaun. Heaney er eitt af helstu skáldum
samtímans og hefur lengi verið. í verkum hans
leikur ljóðið sjálft og skáldskapurinn aðalhlut-
verk og síðan koma sagan og náttúran. En
ljóðlist Seamus Heaneys rúmar margt, er fjöl-
breytt þótt kennimerki hennar séu augljós,
rödd skálds sem á sinn eigin tón.
írsk saga
írsk saga er mjög lifandi yrkisefni hjá Hean-
ey, ekki síst átökin á Norður-írlandi, en þaðan
er hann ættaður, fæddur og uppalin í Derry-
sýslu og stundaði háskólanám í Belfast. Heán-
ey er kaþólskur. Hann hefur fært hráan írskan
veruleika samtímans inn í ljóð sín og líka dul-
an galdur fyrri tíma þar sem írsk þjóðsagna-
minni hafa búið um sig. Ljóð hans eru sjaldan
hversdagsleg og einföld. Yfirleitt eru þau flók-
in og kröfuhörð þótt dæmi séu um létt og
beinskeytt ljóð hjá honum.
Lagt upp úr hljómi
Form í skáldskap telst varla meginatriði, en
frá upphafi hefur Seamus Heaney verið skáld
formsins að því leyti að form er honum hugleik-
ið. Hann nálgast stundum gamla bragarhætti
á nýjan hátt og leggur yfirleitt mikið upp úr
hljómi.
Það vakti heimsathygli þegar hann birti
ljóðaflokk sinn um Tollund-manninn danska
sem var grafinn upp úr mosanum furðu heilleg-
ur með snöru um hálsinn eftir að hafa legið
þar um aldir. Ljóðið virtist furðu staðbundið
við fyrstu kynni, en í ljós kom að Heaney var
að tjá ástandið í heimalandi sínu, nánar tiltek-
Seamus Heaney.
Skáldið Synge
á Araneyjum
Saltið af hafi hvetur
eggjar fjögurra vinda.
Þeir flysja spildur
lokinhamra; flettist
hörund jarðar;
hreggnasir meitlast
í berg.
Eyjamenn einnig
efni að móta. Sjáið
hvassa brána, munninn,
högpa ankersarma
og kollinn skyggðan,
fullan af sjódauða.
Þá
birtist hann. Penninn hvassi
ristir í huga hans;
oddi sorfnum söltum vindi
dýft í harmljóða haf.
KARL GUÐMUNDSSON ÍSLENSKAÐI.
ið Norður-írlandi, með því að leita á vit hins
liðna. Þetta gerir hann oft og iðulega.
Ljóð staðanna
Ljóð staðanna, The Poetry of Place, eru ljóð
kölluð sem fjalla um staði, svæði eða eru á
einhvern hátt staðbundin, stundum átthaga-
ljóð. Heaney hefur oft verið flokkaður með
þessum skáldum og er ekki í vondum félags-
skap. Nefna má Derek Walcott, Iain Chrighton
Smith og Paul Muldoon.
Ljóðabók Heaneys, Wintering Out (1972),
er í þessum anda, einnig North (1975). 1977
hélt Heaney frægan fyrirlestur í The Ulster
museum: The Sense of Place. í honum skýrði
hann viðleitni skáldanna og hvað þau eiga
sameiginlegt.
Ferðaljóð eru í nánum tengslum við staða-
ljóðin, enda hefur Heaney ort mörg slík, með-
al annars frá ferð sinni til íslands þegar hann
var gestur Bókmenntahátíðar. Sameiginlegt
þeim flestum er að einhver staður verður yrkis-
efni, oft birtist hann í heiti ljóðsins, en ljóðið
getur síðan fjallað um allt annað en staðina,
enda snúast flest ljóð um skáldið sjálft.
Snorri og heitir hverir
Á íslandi orti Heaney ljóð sem mótast af
kynnum hans af heitum hverum og líka verður
honum hugsað til annars skálds og meistara
máls, Snorra í Reykholti. Þesi ljóð birtust í
The Haw Lantern (1987) ef ég man rétt.
Það skiptir vitanlega ekki máli hvort Heaney
er kallaður módernisti í skáldskap, raunsæis-
maður, rómantískur eða klassískur. Hann er
vitanlega ailt þetta sem vera ber þegar mikils
háttar skáld á í hlut. Ljóða hans er jafnan
beðið með eftirvæntingu því að í þeim talar
skáld sem á erindi við lesendur.
Meðal margra ágætra þýðinga Karls Guð-
mundssonar á ljóðum Heaneys (sjá m.a. Les-
bók Morgunblaðsins, Ljóðaárbók 1988 og Jón
á Bægisá 1994) er ljóðið Skáldið Synge á
Araneyjum sem er endurbirt hér. Ljóðið snýst
um John Millington Synge sem bjó um skeið
á Araneyjum, norðvestur af írlandi. Synge
sótti efnivið í leikrit sín til fólksins á þessum
eyjum, en kunnasta verk hans er The Playboy
of the Westem World.
Náttúra Irlands, í þessu tilviki haf og eyjar,
persónugerast í ljóðinu. Við finnum saltbragð
vindsins og penninn hvassi, vopn skáldsins,
kemur með myndir til að skoða og ráða.
Spennandi undanúrslit
í Nord-Sol keppninni
TONLIST
Iláskólabíó
TÓNLISTARKEPPNI
Sinfóníuhljómsveit íslands. Sljóm-
andi Osmo Víinskii. Cliristina
Bjorkoe, Katrine Buvarp, Markus
Leoson og Guðrún María Finnboga-
dóttir. Fimmtudagur 5. október 1995.
ALLRI keppni
f • \ fylgir spenning-
----m----------- ur og af því sem
á undan hefur
gengið í Nord-Sol keppninni koma
upp í hugann margir möguleikar,
því hver keppandi hefur eitthvað
sérstakt fram að leggja sem skort-
ir hjá öðrum og ræður þar menntun
miklu en einnig einstaklingsbundið
framlag og túlkun. Þá er ekki vitað
á hvað dómendur leggja mesta
áherslu, t.d. leikni, listræna túlkun,
fjölhæfni og tilfinningu fyrir stíl
tónverkanna og að fiytjandi hafi á
vald sínu að flytja tónlist frá ólíkum
tímabilum. Aðeins tveir keppenda
fluttu verk eftir barokktónskáld og
eina klassíska verkið var hluti úr
tónverki eftir Mozart. Flest verkin
voru rómantísk og eftir þá nútíma-
höfunda sem gerðu verk sín á skil-
um síðrómantíkur og nútímatón-
listar. Nýtískulegustu verkin voru
fyrir slagverk, enda er nær ekkert
annað til fyrir einleik á slagverk
nema eftir tónskáld fædd rétt fyrir
og um miðja þessa öld.
Tónleikarnir hófust með leik
norska fiðluleikarans Katrine Bu-
varp í fyrsta þætti fiðlukonserts í
D-dúr eftir Brahms, sem er ægifög-
ur, tignarleg og margslungin tón-
smíð. Buvarp er skapríkur fiðlari
en vantar enn nokkurn kraft. Leik-
ur hennar var þ_ó litríkur og músík-
alst útfærður. í kadensunni komu
þessi einkenni hvað sterkast í ljós
og lá nærri að leikur hennar væri
hrífandi undir lokin í eftirmála kon-
sertsins sem er einkar fallegur.
Næsti flytjandi var Guðrún Mar-
ía Finnbogadóttir og söng hún fyrst
aríuna Salce úr Ótelló eftir Verdi.
Guðrún María er efnileg söngkona
og söng aríuna af þokka. Næst
söng hún aríuna Deh vieni non
tardar úr Brúðkaupi Fígarós eftir
Mozarl. Þar var söngur hennar
helst til litlaus. Síðasta lag Guðrún-
ar Maríu var hið fjöruga lag Je
veux vivre úr Rómeó og Júlíu eftir
Gounod. Guðrún María sýndi í
þessu skemmtilega lagi að hún er
efnileg og verður fróðlegt að heyra
hana syngja að loknu framhalds-
námi erlendis, sem hún stefnir að
á næstu árum.
Finnski píanóleikarinn Henri
Sigfridsson flutti fyrsta þáttinn í
þriðja píanókonsertinum eftir Pro-
kofiev. Sigfridsson hefur góða
tækni og lék konsertinn af glæsi-
brag, enda er kaflinn hrynfastur,
merktur sterkum andstæðum í
hraða og styrkleika.
Christina Bjorkoe píanóleikari frá
Danmörku Iék fyrsta þáttinn í
píanókonsert nr. 2 eftir Rakhman-
inov. Að leika þennan konsert er
aðeins á færi kraftmikilla píanóleik-
ara og réði Bjorkoe ekki fyllilega
við að halda í við hljómsveitina.
Síðasti flytjandinn var sænski
slagverksleikarinn Markus Leoson,
en hann flutti fyrsta og þriðja þátt
úr konsert fyrir marimbu, víbrafón
og hljómsveit eftir Milhaud. Verkið
er op. 278 og samið 1947 og var
það afburðavel flutt af Markúsi
Leóssyni.
Sinfóníuhljómsveit íslands undir
lifandi stjórn Osmo Vánská lék
mjög vel og var samspil hennar við
flytjendur sérlega gott.
Áð loknum tónleikum valdi dóm-
nefndin, en hana skipa Tutter
Givskov, Eggert Pálsson, Svein
Bjorkoy og Hans Palsson, Markus
Leoson og Henri Sigfridsson til að
keppa til úrslita. Báðir eru þeir vel
að þessum sigri komnir.
Jón Ásgeirsson
Aida fær
slakan dóm
FYRIR stuttu kom út frá Naxos út-
gáfunni, sem er ein stærsta útgáfa
heims, Áida Verdis, þar sem Kristján
Jóhannsson syngur eitt aðalhlut-
verka. Útgáfan hefur fengið misjafna
dóma. í nýjasta hefti Gramophone
er dómur um hana.
Gagnrýnandi Gramophone, John
B. Steane, sem er einn virtasti óperu-
gagnrýnandi Breta, hefur dóminn á
því að segja að þar sem Naxos útgáf-
urnar séu seldar við Iágu verði tiætti
mönnum til að stimpla þær sem góð
kaup og láta lesendum eftir að meta
hvort sá stimpill sé jákvæður eða
neikvæður. Hann segist frekar vilja
benda áhugasömum á að safna sér
fyrir betri útgáfu og dýrari, því ekki
væri gott ef þessi Aidu-útgáfa yrði
sú eina sem viðkomandi eignaðist.
Steane segir upphaf óperunnar
lofa góðu, fiðluhljómur sé fágaður
og fyrsta röddin sem heyrist, rödd
Francesco Ellero d’Artegna, sem
syngur hlutverk Æðstaprestsins,
bendi til þess að búast megi við vönd-
uðum söng, en framlag Kristjáns
Jóhannssonar varpi skugga á þær
væntingar, „hann syngur frekar
óaðlaðandi Celeste Aida“.
Aðrir söngvara fá betri dóm, til
að mynda Barbara Dever sem syngur
Amneris og Steane segir hafa góða
rödd, frekar kontralto en mezzo, en
nokkuð skorti á dramatík. Maria
Dragoni, sem syngur Aidu, fær einn-
ig prýðilega dóma, þó Steane þyki
upptakan á rödd hennar ekki hafa
heppnast vel.