Morgunblaðið - 06.10.1995, Blaðsíða 40

40 FÖSTUDAGUR 6. OKTÓBER 1995
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
+ Jórunn Guð-
mundsdóttír
síðast til heimilis á
Kleppsvegi 124 í
Reykjavík lést á St.
Jósefsspítalanum í
Hafnarfirði 1. októ-
ber síðastliðinn á
91. aldursári. For-
eldrar hennar voru
Guðmundur Jóns-
son, bóndi í Urriða-
koti í Garðahreppi,
'* f. 26. janúar 1866,
d. 31. desember
1942, og Sigurbjörg
Jónsdóttir eigin-
kona hans, f. 26. febrúar 1865,
d. 12. október. 1951. Þau bjuggu
öll sín búskaparár I Urriðakoti,
fyrst í tvíbýli við föður Guð-
mundar, Jón Þorvarðsson frá
Vötnum í Olfusi, f. 1. september
1817 og Jórunni Magnúsdóttur
frá Litlalandi í Ölfusi. Þau hófu
búskap í Urriðakoti 1846. Guð-
mundur og Sigurbjörg eignuð-
ust tólf börn, en tvö dóu í frum-
bernsku. Þau sem náðu fullorð-
insaldri voru: Bjargmundur, f.
- > 16. apríl 1890, rafstöðvarstjóri
í Hafnarfirði, Jónina, f. 2. nóv-
ember 1892, fyrrum húsfreyja
í Hafnarfirði, Vilborg, f. 24.
apríl 1894, fyrrum húsfreyja á
Vífilstöðum og Reykholti við
Hafnarfjörð, Guðmundur S., f.
31. október 1896, fyrrum vöru-
bílstjóri í Reykjavík, Guðlaug-
ur, f. 1. mars 1899 bryti og síð-
ar veitingamaður í Reykjavík,
Katrín, f. 19. nóvember 1900,
fyrrum húsfreyja í Viðey og
_ Minna-Mosfelli í Mosfellssveit,
Guðrún, f. 28. nóvember 1902,
húsfreyja í Reylgavík, Jórunn,
JÓRUNN Guðmundsdóttir frá Urr-
iðakoti, móðursystir mín, var náinn
vinur minn frá því ég fæddist á
heimili foreldra hennar í Urriðakoti
árið 1917 allt til hinstu stundar.
Þótt við byggjum um árabil hvor á
sínu landshorni rofnaði vináttan
ekki, fremur að hún styrktist við
fjarlægðina enda segir gamalt mál-
tæki að vík skuli vera á milli vina.
Jórunn ólst upp á fjölmennu,
sæmilega bjargálna heimili. Hún var
sjöunda barn Urriðakotshjónanna
af tíu, sem komust upp. Guðmundur
faðir Jórunnar hóf búskap í Urriða-
" koti árið 1887 á móti föður sínum,
Jóni Þorvarðssyni, sem hafði búið á
jörðinni frá 1846. Guðmundur lét
af búskap árið 1942 og skorti því
ekki nema fjögur ár í heila öld að
jörðin væri setin af þeim feðgum.
Jórunni sárnaði það mjög hvernig
fór fyrir jörðinni því þar átti hún
fyrst og fremst rætur þótt örlögin
höguðu því þannig að þar ætti hún
ekki fast heimilisfang nema fram
undir tvítugt.
Það fer lítið fyrir Urriðakotinu í
dag. Þegar farið er um svokallaðan
Flóttamannaveg sjást aðeins vall-
grónar rústir í túninu þar sem gamli
bærinn stóð í holtinu norðan Urriða-
kotsvatns. Þeir, sem ekkert þekkja
til, munu eiga bágt með að ímynda
sér að á þessari öld hafí stór fjöl-
skylda orðið að framfleyta sér og
skilað til framtíðarinnar stórum hópi
nýtra borgara, sem allur hlaut góð-
ar gáfur í vöggugjöf, komst vel til
manns og varð dugandi og vel metn-
ir borgarar. Urriðakotið taldist ekki
til stóijarða. Afkomendur Urriða-
kotshjóna eru þegar komnir yfir
tvöhundruð.
Faðir Jóns Þorvarðssonar, föður-
afa Jórunnar, var Þorvarður Jóns-
son, bóndi að Vötnum í Öifusi, en
kona hans var Guðbjörg Eyjólfsdótt-
ir, bónda og hreppstjóra á Krögg-
ólfsstöðum. Þorvarður var sonur
Jóns Sigurðssonar á Bíldsfelli í
Grafningi, sem var fæddur 1746 að
Nýjabæ í Ölfusi. Föðuramma Jór-
unnar var Jórunn Magnúsdóttir frá
Litlalandi í Ölfusi, Magnússonar,
Beinteinssonar útvegsbónda í Þor-
lákshöfn, en móðir Jórunnar Magn-
f. 13. nóvember
1904, fyrrum hús-
freyja á Akureyri
og Reykjavík, Guð-
björg, f. 25. október
1906, fyrrum hús-
freyja á Minni-Völl-
um, Landsveit og
Hafnarfirði. Yngst-
ur af Urriðakots-
systkinunum var
Dagbjartur, sem
var lengi verkstjóri
hjá Rafveitu Hafn-
arfjarðar, f. 6. nóv-
ember 1910. Af
þessum systkina-
hópi eru á lífi Guðrún, nær 93
ára að aldri, og Guðbjörg, tæpra
89 ára.
Hinn 8. febrúar 1930 giftist
Jórunn Júlíusi Ingimarssyni (f.
10. janúar 1903, d. 30. apríl
1978) bifreiðarstjóra, Hall-
grímssonar bónda á Litla-Hóli
í Eyjafirði. Sonur þeirra er
Ragnar Júlíusson, fyrrverandi
skólastjóri við Alftamýrarskól-
ann í Reykjavík. Fyrri kona
Ragnars var Jóna Guðmunds-
dóttir frá Ólafsfirði, nú for-
stöðumaður í Reykjavík. Þau
skildu. Börn þeirra eru: Guð-
mundur, rafeindavirki í Reykja-
vík, Jórunn, arkitekt í Stuttgart
í Þýskalandi, Magnús, leikari í
Reykjavík, Steinunn, les sálar-
fræði við Háskóla íslands og
Ragna Jóna. Síðari kona Ragn-
ars var Svanhildur Björgvins-
dóttir frá Dalvík, kennari í
Reykjavík. Barnabarnabörnin
eru sjö.
Útför Jórunnar fer fram frá
Askirkju í dag og hefst athöfnin
klukkan 15.00.
úsdóttur var Herdís Þorgeirsdóttir
bónda á Litlalandi. Móðurforeldrar
Jórunnar Guðmundsdóttur voru Jón
Guðmundsson, bóndi á Setbergi í
Garðahreppi, sem er næsti bær við
Urriðakot og kona hans Vilborg
Jónsdóttir, sem ættuð var frá Ein-
holti í Biskupstungum. Jón á Set-
bergi var sonur Guðmundar Eiríks-
sonar, sem nefndur var „hinn ríki
eða sauðglöggi“ og löngum hefur
verið kenndur við Haukadal í Bisk-
upstungum en bjó síðast í Miðdal í
Mosfellssveit. Kona hans var Guð-
björg Jónsdóttir frá Ósabakka af
Hörgshólsætt. Jón á Setbergi átti
18 börn með tveimur konum. Er
hann ættfaðir Setbergsættarinnar
og er margt kjamafólk komið af
þeirri ætt eins og af Bíldfellsættinni.
Af framansögðu sést að Jórunn
var af góðum stofni í báðar ættir
og erfði í ríkum mæli margt það
besta frá báðum ættum s.s. dugnað,
farsælar gáfur, áræði og æðruleysi.
Skólaganga Jórunnar var ekki löng.
Fyrst sótti hún bamaskólann á
Garðaholti. Þurfti hún fyrst að
ganga niður i Hafnarfjörð, sem er
rösklega hálfrar klukkustundar
gangur, og síðan vestur á Garða-
holt, sem er svipuð vegalengd. Jór-
unn lét vegalengdina ekki á sig fá
og fór í skólann hvernig sem viðr-
aði. Seinna á barnaskólagöngu Jór-
unnar fékk hún undanþágu ásamt
elstu dótturinni á Setbergi að sækja
barnaskólann í Hafnarfirði. Að
fermingu lokinni var ekki um lengra
skólanám að ræða.
Ung hleypti Jórunn heimdragan-
um enda var búið ekki stærra en
það að bömin þurftu að vinna fyrir
sér utan heimilis eins fljótt og unnt
var. Vorið sem Jórann fermist, árið
1919, ræðst hún í vist að Lögbergi,
sem var gisti- og áningarstaður á
leiðinni austur fyrir fjall. Á unglings-
áranum skipti hún oft um vinnustað.
Alllengi vann hún við landbúnaðar-
störf á Vífilstöðum, en ráðsmaður
þar var Þorleifur Guðmundsson, eig-
inmaður Vilborgar systur hennar.
Eftir andlát hans vorið 1925 fluttist
hún alfarið þaðan. Fór hún þá í
kaupavinnu á sumrin, m.a. að Gröf
í Laugardal og tvö sumur var hún
á Úlfsstöðum í Borgarfirði. Síðara
sumarið keypti hún afsláttarhross
fyrir sumarhýrana og reið ein suður
Kaldadal. Sýnir þetta hugrekki Jór-
unnar og viljaþrek. Þegar hún var í
kaupavinnu sendi hún mér, krakkan-
um, alltaf bréf, sem ég var hreykinn
af, og sagði frá sínum högum. Af
veikum mætti, varla skrifandi, sendi
ég jienni svarbréf.
Á vetram var Jórann eftirsótt í
vist, sem kallað var, „hjá betri heim-
ilum“ í Hafnarfirði. Mun það hafa
orðið henni góður skóli síðar í lífinu.
Á vorin var Jórann hjá foreldram
sínum í Urriðakoti og þegar tími
gafst frá öðram störfum. Gekk hún
þá í karlmannsverk s.s. að moka úr
haughúsinu og vegalagningu heim
að bænum. Tók hún ekkert fyrir þá
vinnu, sem hún vann Urriðakots-
heimilinu. Árið 1928 verða þáttaskil
í lífi Jórannar. Hún ræður sig í
kaupavinnu norður í Eyjafjörð að
Litla-Hóli í Eyjafirði. Þar kynnist hún
syni bóndans, Júlíusi Ingimarssyni,
en þau giftust 8. febrúar 1930.
Bjuggu þau fyrst á Grand í Eyja-
firði en síðar á Akureyri þar sem
Júlíus stundaði leigubílaakstur. Júl-
íus var mikið valmenni og margt til
lista lagt, m.a var hann um tíma
organisti við Grandarkirkju og
stundaði sundkennslu. Stundaði nám
á búnaðarskólanum á Hvanneyri.
Jórann og Júlíus tóku í fóstur Hildi
Jónsdóttur þegar hún var sjö ára en
faðir hennar dó frá stóram bama-
hópi.
Jórann og Júlíus skildu árið 1954.
Fékk Jórann þá vinnu á skrifstofu
hjá Tryggingarstofnuninni hjá bæj-
arfógetaembættinu á Akureyri og
vann þar til sjötugs. Hún hafði fal-
lega rithönd og gat gengið í störf,
sem að jafnaði era unnin af skóla-
gengnu fólki. Jórann flutti til Reykja-
víkur 1978 og þrátt fyrir erilsama
vinnuævi féll henni aldrei verk úr
hendi, vann ýmist við hjálparstörf
eða handavinnu, en hún var sérstak-
lega handlagin.
Jórunn var með fyrstu konum
hérlendis, sem tóku bílpróf (1929)
og ók hún sínum einkabíl fram á
síðustu ár. Jórann hafði yndi af
ferðalögum og með vinum sínum
ferðaðist hún um landið vítt og breitt.
Jórann hafði mjög góða heilsu
um ævina. Hinn 19. júlí kom stóra
áfallið. Hún fékk slag og lamaðist.
Daginn áður hafði hún verið á ferða-
lagi í Borgarfirði. Það sem fyrst og
fremst einkenndi Jóranni var hug-
rekki, stórhugur, dugnaður og
hjálpsemi
Guðm. Björnsson.
Sunnudagurinn 1. október sl.
verður mér hér eftir minnisstæður
sem dánardagur ömmu Jórunnar.
Jóranni hitti ég í fyrsta sinn á
Akureyri 14. júní 1974 þegar ég
kom þangað í boði Guðmundar, elsta
barnabams hennar, í Oddeyrargötu
26. Þessi ferð er um margt minnis-
stæð fyrir það að þetta var fyrsta
heimsókn mín til Akureyrar. Við
Guðmundur urðum 18 ára og amma
mín lést, þannig að ferðin varð
„snubbóttari" en til stóð. Við þessi
fyrstu kynni mín af Jórunni var mér
ljóst að þama fór höfðingi og mikil
búkona. Hún hafði búið um okkur
á gólfinu í innri stofunni og að
morgni mættu okkur stifpóleraðir
skórnir okkar í forstofunni. Viðmót-
ið og viðurgjörningurinn allur gaf
tóninn fyrir öll okkar samskipti
næstu 20 árin. Við bundumst trygg-
um vináttuböndum enda um margt
líkar, skapstórar og orðhvatar.
Amma Jórunn hefur verið fasti
punkturinn í ijölskyidunni. Hún lað-
aði til sín unga sem aldna. Fjölskyld-
an var henni allt, einkum barna-
börnin tíu og langömmubörnin
sautján en það átjánda er vænt-
aniegt eftir fáar vikur. Kári sonur
okkar er elsta langömmubarnið en
þau voru sérstakir mátar og dreng-
urinn vandi komur sínar til hennar
ótilkvaddur enda eldaði amma langa
besta gtjónagrautinn, átti reglulega
ábrestur og greip í spil með pilti
hvenær sem tækifæri gafst. Ellin
og æskan sameinuðust í eitt í ölium
samskiptum þeirra. Fyrir það að
auðga líf Kára og miðla honum af
reynslu sinni hafi hún þakkir.
Jórunn var mikill ferðagarpur og
var alltaf til í að leggja land undir
fót. Hún var félagi í Ferðafélagi
íslands frá upphafi og hafði ávallt
mikla ánægju af lestri árbóka fé-
lagsins. Það má með sanni segja
að það er varla staður á okkar fagra
landi sem hún hafði ekki heimsótt.
Við smituðumst fljótt af ferðabakt-
eríunni enda var það ljúf skylda að
hringja i ömmu til að segja henni
hvar við vorum stödd. Ekki hef ég
tölu á þeim ferðum sem við fórum
milli Reykjavíkur og Akureyrar, þær
era eflaust óteljandi eins og hólarn-
ir í Vatnsdalnum.
Jórann tók ung bílpróf og var
ávallt vel akandi og þótt hún sé löngu
hætt að keyra þá er „follinn“ hennar
enn í fullu fjöri og fylgir eiganda
sínum hinstu ökuferðina í dag. Dag-
inn sem Jórann fékk áfallið þá átti
„follinn" að fara í bifreiðaskoðun en
hann fór ekki í gang og þurfti inn
á verkstæði - undarleg tilviljun.
Jórann átti þéttan frændgarð og
það kom glögglega í ljós á þeim
rúmu tíu vikum sem hún glímdi við
veikindin. Það leið ekki dagur að
einhver vinur eða kunningi liti ekki
til hennar. 13. nóvember 1994 héldu
bamabömin upp á 90 ára afmæli
ömmu. Þar var glatt á hjalla og öllum
viðstöddum ógleymanleg stund.
Um leið og Jórunni Guðmunds-
dóttur er þökkuð samfylgdin vil ég
færa starfsfólki St. Jósepsspítala í
Hafnarfíði þakkir fyrir frábæra
umönnun og einstakt viðmót. Elsku
amma, þín er sárt saknað en ljúfar
minningar og elska þín umvefja
okkur um ókomna daga.
Jónína Guðrún.
Hún amma Jórunn er dáin.
Ekki datt mér í hug, þegar ég
ók henni til Hafnarfjarðar 14. júlí
sl. að það yrði síðasta ökuferðin
okkar. Hún ætlaði að dvelja hjá
Guðbjörgu systur sinni í eina viku,
meðan sonur hennar og tengdadótt-
ir færu burtu í frí. Að morgni 19.
júlí veiktist amma og var flutt á
St. Jósefsspítalann í Hafnarfirði þar
sem hún lá þar til hún lést sl. sunnu-
dag, 1. október.
Amma hafði mikla ánægju af að
ferðast og skoða landið okkar, var
minnug á nöfn og hafsjór af fróð-
leik sem hún miðlaði til okkar yngri
kynslóðarinnar. Árbækur Ferðafé-
lags íslands vora henni fjársjóður
og á efri árum lærði hún bókband,
m.a. til að geta bundið þær allar
inn. Hún var mikil hannyrðakona,
sérstaklega hafði hún gaman af að
hekla og þau era ærið mörg eldhús-
gluggatjöldin og rúmteppin sem hún
vann auk allra milliverkanna og
svæfilshornanna sem hún síðan
saumaði í rúmatnað og gaf barna-
bömunum í tækifæris- og jólagjafír.
Fyrir nokkrum árum fór hún að
sækja teiknikennslu í félagsstarfí
aldraðra og kom þá vel í Ijós list-
fengi hennar og þær eru ófáar
myndirnar sem hún gaf ættingjum
og vinum og minna nú á hana.
Amma var mjög barngóð og þótti
afar vænt um barnabörnin, sérstak-
lega naut Erna Jóna, dóttir mín, sem
nú er fimm ára, ástar hennar og
umhyggju frá fæðingu. Þær voru
miklar vinkonur og nutu samvist-
anna.
Ég vil þakka ömmu fyrir allar
skemmtilegu samverustundirnar og
atla velvild í garð okkar mæðgna.
Hún var sem betur fer heimagangur
hjá okkur og það leið ekki sá dagur
að við hittumst ekki eða töluðum
saman.
Það er mikið tómarúm nú þegar
hún er dáin. Guð blessi hana og
minningu hennar.
Ragna Jóna Ragnarsdóttir.
í dag verður til grafar borin mik-
il merkiskona, gömul vinkona mín,
Jórann Guðmundsdóttir.
Jórunn var fædd og uppalin í stór-
um systkinahópi í Urriðakoti við
Hafnarfjörð, en foreldrar hennar
voru Guðmundur Jónsson, bóndi
þar, og kona hans Sigurbjörg Jóns-
dóttir. Að Jórunni standa þekktar
ættir sem ég mun ekki rekja hér.
Ung að árum réðst Jórunn í
kaupavinnu norður i Eyjaijörð þar
JÓRUNN
GUÐMUNDSDÓTTIR
sem hún kynntist manni sínum,
Júlíusi Ingimarssyni frá Litia Hóli.
Ég kynntist Jórunni á mennta-
skólaáram mínum á Akureyri
1948-1952. Þá bjuggu þau Jórunn
og Júlíus að Eyrarlandsvegi 26. Við
Ragnar sonur þeirra voru bekkjar-
bræður og með okkur hafði tekist
mikil og góð vinátta og varð ég fljótt
heimagangur á heimili þeirra og í
fæði hjá Jóranni síðustu þijú árin
mín í skólanum.
Á þessum árum leigðu nokkrir
nemendur hjá þeim hjónum. Eins
og gefur að skilja var oft þröngt
setið í eldhúsinu hjá Jóranni og glatt
á hjalla, kom þá skapfesta og góð
lund Jórunnar sér vel, en ég held
að hún hafí litið á okkur öll eins
og við værum börnin hennar.
Jórunn var að mörgu leyti óvenju-
leg kona, auk þess að vera greind
og skemmtileg var hún forkur dug-
legur og framtakssöm. Sem dæmi
um það lærði Jórunn mjög ung að
aka vörubifreið og var með fyrstu
konum til að taka bílpróf a.m.k. í
Eyjafirði. Á þessum áram vora ekki
margar konur sem óku vörabifreið-
um til jafns við karla. Jórann eign-
aðist ijölmarga vini í Eyjafirði og
var hugur hennar jafnan þar. Þær
voru ófáar ferðirnar sem ég-fór með
henni inn að Grund og víðar á gamla
Fordinum hennar til að hitta vini
og kunningja. Þá var Jórann óspör
á að fræða mig um dali Eyjafjarð-
ar, ömefni, bændur og margt fleira.'
Þessar ferðir með Jórunni inn í
Eyjafjörð eru mér ógleymanlegar.
Jórunn og Júlíus skildu 1954, en
eftir það vann Jórunn við skrifstofu-
störf á Akureyri. Þá var Jórann um
tíma matráðskona í veiðihúsum við
Laxá í Aðaldal en hún var listakokk-
ur.
Efir að Jórunn flutti til Reykjavík-
ur bjó hún ein alla tíð þótt aldurinn
yrði hár. I tómstundum sínum fór
hún að fást við myndlist og prýðir
ein mynda hennar skrifstofu mína.
Auk Ragnars ólu þau Jórann og
Júlíus upp eina dóttur, Hildi Jóns-
dóttur. Þau Ragnar og Hildur eiga
fjölda barna og barnabarna sem
vora Jórunni mikil gleði í ellinni.
Nú þegar Jórunn er kvödd rifjast
upp margar gleðistundir sem ég
þakka fyrir. Þá er efst í huga minn-
ingin um góða konu sem ávann sér
vináttu, virðingu og traust allra sem
hún kynntist á langri ævi.
Við Þórdís sendum ættingjum og
ástvinum Jórannar samúðarkveðjur.
Jóhann H. Níelsson.
...Gömlu ferðafótin mín
fara að verða slitin.
Jórunn mín. Þá hefur þú tekið
þinn ferðapoka og ert farin í þessa
einu ferð sem okkur jarðlífsbörnum
er öllum ásköpuð - ferðina heim í
ríki ljóssins.
Mér fannst þó vera svo mikið eft-
ir af „ferðafötunum" þínum. Svo
mikil er eigingirni okkar mannanna
að mig langaði til að hafa þig lengur
meðal okkar. Svo að við gætum fer-
ið í fleiri ferðir saman og gert eitt-
hvað af öllu því sem við höfðum
ráðgert. Þó sá ég hvílík áþján lífið
var orðið þér þessar síðustu vikur.
Sá að þú vildir losna úr viðjum lúins
líkama. Skildi að þér fannst þetta líf
einskis vert. Samt sakna ég þín. Ég
sakna alls þess, sem við áttum ógert
og ófarið. Vorum það ekki við sem
ætluðum einhvern tíma að vera þijá
sólarhringa á leiðinni norður til Ak-
ureyrar? Ætluðum að fara alla útúr-
króka sem við mögulega fyndum og
gista í bændagistingu. Sú ferð verð-
ur ekki farin - því miður. Ekki föram
við heldur fyrir Heggstaðanes eins
og við vorum þó ákveðnar í að gera
í næstu ferð norður.
...lít nú aðeins eina leið
leiðina heim og norður.
Ég fór með þetta stökubrot í vor
í síðustu ferðinni okkar norður þeg-
ar við komum á Moldhaugnaháisinn
og blessaður Eyjafjörðurinn breiddi
faðminn móti okkur. Kaldbakur
gamli kinkaði kolli til okkar og það
sló fjólurauðum bjarma á hvíta snæ-
hettuna. „Já, þetta finnst mér líka,“
sagðir þú þá, „mér finnst ég alltaf
vera komin heim þegar ég er komin