Morgunblaðið - 10.10.1995, Blaðsíða 24

J
'*■*’ jp»’ ■*- J ^ W *_ vl' ■■'■» -
um erJend númer

1. október 1995 - þriggja stafa þjónustunúmer Pósts og síma
tekin í notkun til samræmis viö önnur lönd Evrópu. 08 breytist í 114.
24 ÞRIÐJUDAGUR 10. OKTÓBER 1995
MORGUN BLAÐIÐ
FJOLMIÐLUN
v-
□
POSTUR OG SIM!
Brtissel. Reuter.
NÝTT blað ætlað þúsundum
starfsmanna Efnahagssam-
bandsins og þeim sem áhuga
hafa á málefnum hefur hafið
göngu sína.
Blaðið nefnist Rödd Evrópu
(European Voice) og útgefandinn
er blaðaforlagið Economist Gro-
up, sem gefur út samnefnt viku-
blað í Bretlandi. Blaðinu var
dreift til áskrifenda á fimmtu-
daginn og það var fáanlegt á
blaðsölustöðum í höfuðborgum
allra aðildarlanda ESB morgun-
inn eftir
Nýja blaðið er aðallega ætlað
Nýtt blað fyrir
starfsmenn ESB
fulltrúum á Evrópuþinginu,
sljórnarerindrekum og starfs-
mönnum Evrópusambandsins.
Auk þeirra á það að höfða til
kaupsýslumanna og þrýstihópa,
sem hafa beint athygli sinni að
sambandinu í auknum mæli
vegna vaxandi umsvifa þess.
Ritstjóri nýja blaðsins er Jacki
Davis, fyrrverandi fréttaritari
brezka blaðsins Daily Mail í
Brussel. Það kemur út vikulega
og er sniðið eftir blaði ætluðu
bandarískum þingmönnum og
þrýstihópum í Washington, sem
Economist Group gefur einnig
út. Það blað nefnist Roll Callog
kemur út hálfsmánaðarlega.
Voj'ce ofEurope fær harða
samkeppni. Nú þegar geta
áhugamenn um Evrópusamband-
ið víða leitað sér upplýsinga,
meðal annars I fréttabréfum eins
og Agence Europe, sem kemur
út daglega, og sérritum eins og
Agra Europe. Reuter býður upp
á tölvuvædda þjónustu, Europe-
an Community Report, og gagna-
bankann European Union Brief-
ing.
Nokkur blöð helga sig einnig
málefnum ESB, einkum brezka
dagblaðið Financial Times og
vikublaðið European, þóttþað'
síðarnefnda fjalli lítið um lög-
gjafarmál.
Morgunblaðið/Ásdís
Greiðari
umferð um
Alnetið
ALNETSGÁTTIN til útlanda
stækkaði fjórfalt um síðustu
mánaðamót. Gáttin er nú I Mb
en var áður 256 Kb. Notendur
Alnetsins hafa orðið þess varir
að umferðin er orðin mun greið-
ari og kemur það ekki síst fram
þegar sóttar eru stórar skrár, til
dæmis myndir. Eins mun þessi
breyting koma sér vel þegar út-
lendir notendur skoða heimasíð-
ur sem vistaðar eru hér á landi.
Að sögn Sigurðar Jónssonar,
markaðs- og kynningarstjóra
Alnets á íslandi, annaði 256 Kb
gáttin ekki lengur umferðinni.
Áhrif stækkunar á gáttinni má
sjá á mynd á heimasíðu Alnets á
Islandi (http://www.isnet.is/is/
lineload.gif).
Nú er talið að tíu þúsund ein-
staklingar hér á landi hafi að-
gang að Alnetinu og hefur þeirn
fjölgað úr sex þúsund í ársbyijun.
------» ♦ ♦-----
Fiðlur og
Jón forseti
FJÖLBREYTNI er eitt helsta
einkenni Alnetsins. Gott dæmi
um það eru tvær nýjar íslenskar
heimasíður.
Hans Jóhannsson fiðlusmiður
hefur sett upp heimasíðu
(http://www.centrum.is/hansi)
þar sem fjallað er um fiðlusmið-
ar, strengjaleik og strokhljóð-
færi.
Vestfirska forlagið á Þingeyri
9g Tölvuþjónustan Snerpa á
Isafirði hafa opnað heimasíðu
Jóns Sigurðssonar forseta
(h ttp://www.snerpa.
is/kynn/j/jonsig/). Hægt er að
nálgast íslenska og enska útgáfu
af síðunni og fljótlega fæst hún
einnig á dönsku og þýsku.
1. október
Fjölmiðlar
sem tauga-
kerfi lýðræðis
SR. HALLDÓR Reynisson byijaði
erindi sitt á dæmi úr eigin reynslu
úr blaðamennskunni. Merking sög-
unnar var að skylda blaðamannsins
við að vinna ákveðna frétt fyrir
blaðið geti togast á við samvisku
hans sjálfs.
Halldór sagði að það væri ekki
samasemmerki á milli góðrar frétt-
ar og sannrar fréttar.
Siðferðileg álitamál eru daglegt
brauð hjá fjölmiðlum, að mati Hall-
dórs. Hversu snemma á til dæmis
að birta upplýsingar um slys, einka-
líf eða nöfn í dómsmálum? Það sem
togast á hér er tillitsemin við að-
standendur, upplýsingin við al-
menning og samkeppnin við aðra
fjölmiðla um að vera fyrstur með
fréttina.
Halldór sagði að fjölmiðlar hefðu
vald til að „taka menn af lífí“ en
það væri erfiðara að „reisa þá upp
frá dauðum“ Hann-lagði áherslu á
að það væru ekki endilega sömu
lesendur sem læsu rangfærslumar
um menn og læsu leiðréttingamar
eða afsökunarbeiðnimar um skrifín.
Hann benti einnig á að blaðamönn-
um væri stundum vorkunn vegna
þess að þeim gæfíst hreinlega ekki
tími til að sannreyna sannleiksgildi
fréttanna sökum þess að vélar
prentsmiðjunnar væru gangsettar
til að blaðið kæmist til lesenda sinna
á sama tíma og venjulega.
Halldór lagði sérstaka áherslu á
tvær siðareglur í erindi sínu: 1)
Fréttamenn verða ávallt að hafa
sannleikann að leiðarljósi. 2)
Fréttamenn leyfi öllum þeim sem
um er rætt að hafa jafnan aðgang
að fjölmiðlinum. Hann reifaði síðan
dæmi og fjallaði um vanda fjöl-
miðla gagnvart þessum reglum.
Einnig velti hann fyrir sér eðli og
tilgangi fjölmiðla og sagði meðal
annars að fjölmiðlar væru tauga-
kerfí lýðræðisins.
Fjórar gerðir blaðamanna
Páll Þórhallsson, lögfræðingur
og blaðamaður, velti spumingunni
Hvað er góður blaða-
maður? Hvemig kemst
hann að niðurstöðu í
erfiðum málum? Gunn-
ar Hersveinn sat mál-
þing Siðfræðistofnunar
um siðferði fjölmiðla.
Hvað er góður blaðamaður? fyrir sér
í erindi sínu. Hann leitaðist við að
greina blaðamannastarfíð og benti
á fjölbreytileika þess, en að blaða-
maður sem ekki væri pennafær ætti
að leita sér að öðm starfí. Hann tók
það sérstaklega fram að erindið
væri miðað við dagblaðalesendur.
Blaðamaðurinn þjónustar lesend-
ur með nýjum og ferskum fréttum,
að mati Páls, einfaldlega vegna
þess að þeir gera þá kröfu. Að
mati Páls flytja dagblöð lesendum
sínum ákveðna heimsmynd. Þau eru
fréttapakki sem birtir ákveðnar
skoðanir og lesandinn opnar hann
og velur út frá sínum forsendum
tiltekið efni sem hann les, hvort sem
það er til að fræðast eða stytta sér
stundir.
Páll Þórhallsson flokkaði blaða-
menn í fernt: 1) Miðillinn. Starf
hans felst til dæmis í því að tala
við fólk og koma því sem það hefur
að segja á framfæri, eða fara á
vettvang atburða og lýsa því sem
þar gerist.
2) Gagnrýnandann. Hann er í
nokkurs konar dómara- eða próf-
andahlutverki. Dæmi um þá er
gagnrýnendur bóka, kvikmynda,
málverka, tónlistar, matar o.fl.
Gagnrýnandinn verður ætíð að
byggja skoðun sína á rökum, taka
fordómalaust á hverju máli og vera
heiðarlegur eins og aðrir blaða-
menn.
3) Rannsóknarblaðamaðurinn.
GESTIR á málþinginu sem haldið var í Odda, húsi Háskóla ís-
lands, í síðustu viku. Frummælendur voru Sr. Halldór Reynis-
son, Páll Þórhallsson, Sr. Irma Sjöfn Oskarsdóttir og Siguijón
B. Hafsteinsson.
Stundum þarf ítarlega og tímafreka
rannsókn á málum til þess að hægt
sé að komast til botns í þeim og
þá þarf að stunda rannsóknarblaða-
mennsku. Markmiðið er að standa
vörð um siðgæði hjá hinu opinbera,
skynsamlega meðferð almannafjár,
réttindi hluthafa í stórum fyrirtsekj-
um, hag neytenda eða minni máttar
í þjóðfélaginu.
4) íjóðfélagsrýnandinn. Það er
fjórða hlutverkið sem blaðamaður-
inn getur leikið. En þeir semja ádeil-
ur, hugvekjur eða fréttaskýringar
sem fjalla um helstu pólitísku og
siðferðilegu úrlausnarefnin sem
þjóðin á við að glíma hveiju sinni.
Siðferðileg rökhugsun
Sr. Irma Sjöfn Óskarsdóttir fjall-
aði meðal annars um svokallað
„Potter Box“ í sínu erindi en það
er rammi til að auðvelda siðferði-
lega rökhugsun. Fyrst fer fram
skilgreining á þvi sem raunverulega
gerðist, svo könnun á siðferðilegum
gildum, þá skírskotun til siðferði-
legra reglna og loks val á þeim sem
sýna skal trúnað. Irma spurði til
dæmis hveijum á að vera trúr?
Aðstandendum, lesendum eða
stjómmálamönnum?
Markmið Irmu Sjafnar er að
fínna umræðugrundvöll fyrir ís-
lenskar aðstæður og var henni ná-
vígið tíðrætt eða að á íslandi þekki
allir alla og þess vegna sé blaða-
mönnum oft vandi á höndum.
Heimildamyndir sem engum
ögra
Siguijón B. Hafsteinsson mann-
fræðingur beindi sjónum sínum að
íslenskum kvikmyndagerðarmönn-
um og þáttagerð fyrir sjónvarp.
Hann gagnrýndi að teknar væru
fílmur í metratali af til dæmis ís-
lenskum sjómönnum fyrir heimilda-
mynd og þær síðan klipptar saman
og búinn til texti sem einhver þyldi
upp en væri því miður ekki í neinu
samræmi við líf og starf sjómann-
anna.
Hið sama gerðist þegar sjón-
varpsfólk færi í nokkurra daga ferð
til Áfríku og segði síðan frá tilteknu
landi og þjóð án þess að ræða við
fólkið eða biðja það leyfís um að
fá að taka myndir af því og lesa
ákveðinn texta yfír þeim. Siguijón
taldi nær að „búa inni á fólkinu",
kynnast því og viðhorfum þess og
segja því frá hvernig myndimar
yrðu notaðar. Þetta gæti komið í
veg fyrir að þáttagerðafólk styrkti
ákveðnar goðsagnir í sessi og héldi
sig eingöngu við alþýðuskýringar.
Hann taldi að alltof oft væri ekki
rétt samband milli texta og mynda
af fólki.
Islenskar heimildamyndir ögra
engum, að mati Siguijóns, og eru
ekki sú vin í eyðimörkinni sem þær
vekja vonir um. Texti þeirra styðst
sjaldnast við rannsóknir og gefur
oft falska mynd af raunveruleikan-
um.