Morgunblaðið - 10.10.1995, Blaðsíða 39

MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
ÞRIÐJUDAGUR 10. OKTÓBER 1995 39
honum tókst að lifa lífinu af fullri
reisn allt til enda.
Það hefði ekki verið að skapi
þessa hjartahlýja heiðursmanns að
láta aðra ala lengi önn fyrir sér.
Kæri Helgi. Eg og fjölskylda
mín þökkum samveruna, alla hlýj-
una, ljúfmennskuna og glettnina.
Guð blessi þig.
Ragnar.
Helgi Einarsson var einn af
þeim heiðursmönnum, sem setti
mikinn svip á umhverfi sitt og
borgarbraginn allt fram á síðasta
dag, er hann safnaðist til feðra
sinna, níræður að aldri. Spakmæli
Æskýlósar: „Maður verður aldrei
of gamall að læra eitthvað nýtt,“
átti vel við hann.
Snemma á áttunda áratugnum,
þegar ég fór að venja komur mín-
ar á myndlistarsýningar hér í borg,
varð vörpulegur eldri herramaður
oft á vegi mínum. Þar var kominn
Helgi Einarsson, húsgagnasmíða-
meistari, sem ég var málkunnugur
frá þeim árum sem hann rak Loft-
ið, á Skólavörðustíg 4. Með árun-
um tókst góð vinátta með okkur
og tók hann gjarnan að sér að
ramma inn málverk og myndir
fyrir mig, allt fram á þetta ár.
Á unglingsárum mínum heyrði
ég oft talað með virðingu um hús-
gagnasmíðaverkstæði Helga Ein-
arssonar. Það var þá landsþekkt
fyrir vönduð og falleg húsgögn,
sem voru sannkölluð völundar-
smíði. Þegar Helgi hætti rekstri,
snemma á sjöunda áratugnum, tók
hann sig til og opnaði Loftið,
glæsilega gjafavöruverslun, sem
sérhæfði sig í sölu á Feneyjakrist-
al, en uppi á lofti var gallerí.
Gamla og virðulega húsið. á
Skólavörðustígnum gerði Helgi
upp á listrænan og smekklegan
hátt, sem honum einum var lagið.
Á þeim árum, þegar helst átti að
rífa öll gömul hús og afmá sjáan-
leg menningarverðmæti liðins
tíma, var það hrein opinberun að
sjá þetta fallega hús rísa úr ösku-
stónni og eftir því var tekið. Ekki
spillti fyrir að hvergi var ánægju-
legra að koma og versla tækifær-
is- og jólagjafir. Helgi sýndi við-
skiptavinum sínum hlýju og ljúf-
mennsku og var allur að vilja gerð-
ur til þess að aðstoða og leiðbeina
með val á gjöfum. Rúmlega sjötug-
ur að aldri hætti Helgi rekstri
verslunarinnar og var mikil eftir-
sjá listunnenda, því þar ríkti sann-
kallaður heimsbragur.
Fjarri lagi var að Helgi settist
í helgan stein. Þvert á móti innrétt-
aði hann bílskúrinn við heimili sitt
á Sporðagrunni 9, og rak þar inn-
römmunarverkstæði á annan ára-
tug. Helgi sýndi okkur samferða-
mönnunum fram á það, að heldur
betur er líf eftir sjötugt. „Jafnvel
í hárri elli bera þeir ávöxt.“ Sálm.
92:15. Innan tíðar urðu mikil um-
svif á verkstæðinu, enda meistar-
inn þekktur fyrir vandað hand-
bragð. Myndlistarmenn og listunn-
endur lögðu leið sína til Helga,
enda laðaði hann fólk að sér með
glaðværð og persónutöfrum sín-
um. í kringum þessi umsvif mynd-
aðist nokkurskonar „listaakadem-
ía“ lærðra jafnt sem leikra, þar
sem umræðurnar snerust um
myndlist, innrömmun og uppheng-
ingu listaverka. Margir viðskipta-
vinanna urðu vinir og kunningjar
Helga og kynntust stöku sinnum
sín á milli.
Þegar málverk var keypt var
það ekki fullbúið fyrr en eftir að
Helgi var búinn að sjá það og fara
um það höndum og ljúka
innrömmuninni. Oftast nær tók
góða stund að rökræða við hann
hvernig umgjörð myndin ætti að
fá.
Helgi miðlaði af þekkingu sinni
og reynslu. Hann sagði að það
væri ekki sama hvernig mynd er
römmuð inn. Hafa bæri í huga
lögun rammans og list, allt þyrfti
að spila saman við málverkið og
vera eins og ein heild. Ef ekkert
gekk upp átti Helgi í fórum sínum
innrömmunaraðferð sem hann þró-
aði og nefndi „fljótandi ramma“.
Hann varð fljótt þekktur fyrir
þessa tækni sína og mæltu ákveðn-
ir Iistmálarar með henni fyrir verk-
in sín. Það er eins og myndin fljóti
á rammanum, þar sem misbreið
glufa er höfð á milli myndar og
ramma og sést í mismunandi lit á
milli, þann sem fer best við mynd-
ina. Að lokinni innrömmuninni
naut listaverkið sín að fullu og
varð skarpara og áhrifameira. All-
ar þessar hugleiðingar reyndust
mönnum frábær skóli í innrömm-
unarfræðum, því var engin furða
þótt yngri kynslóð myndlistar-
manna leitaði í smiðju Helga eins
og raun bar vitni. Helgi var lífsins
maður, kátur, hress og jákvæður
og hafði alltaf um póg að ræða.
Naut hann þess ríkulega að lifa
og sjá alfarið um sig sjálfur allt
til dauðadags. Heimili hans stóð
vinum opið og boðið var upp á
spjall, kaffi og stöku sinnum
„bijóstbirtu". Það var einstök
menningarmiðstöð, „gallerí" með
skúlptúrum og málverkum hang-
andi á veggjum hvar sem augað
eygði og pláss var fyrir hendi.
Helgi var listunnandi í orðsins
fyllstu merkingu. Hann naut þess
að viða að sér listaverkum eftir
samferðamenn sina, marga hveija
sem hann innrammaði fyrir. Naut
hann nærveru og áhrifa frá lista-
verkunum og hafði ánægju af því
að sýna myndirnar og segja frá
sögu og stíl hverrar myndar fyrir
sig.
Vel var fylgst með framþróun
og nýjungum í listastefnum sam-
tímans. Helgi lagði áherslu á „nú-
tíma myndlist". Hann sagði: „Það
er óþarfi að hafa nákvæma spegil-
mynd hluta eða náttúrunnar á
striganum". Ánægjulegast er að
njóta innblásturs listamannsins
sjálfs á myndfletinum. Þær mynd-
ir gera þá kröfu til skoðandans
að hann þarf að takast á við mynd-
ina og sjá hana út i sínu rétta ljósi,
þ.e. ríma á móti hálfkveðinni vísu.
Þvílík myndverk gera þær kröfur
til áhorfandans að takast á við
skynjunina á myndfletinum. Að
lokum nýtur áhorfandinn þess að
hafa uppgötvað myndina. Lifandi
eru þau listaverk sem menn sjá
stöðugt í nýju ljósi frá morgni til
kvölds, degi til dags og frá einni
árstíð til annarrar. Allt eftir því
hvernig birtan leikur um mynd-
verkið.
Með árunum fórum við Helgi í
heimsóknir til valinkunnra lista-
manna á vinnustofur þeirra. Við
skoðuðum myndirnar full- og/eða
hálfunnar, ræddum við listmálar-
ann um hugmyndina á bak við
verkið. Þannig fannst Helga hann
komast í nánust kynni við lista-
verkið. Á tíðum var nýtt og jafn-
vel hálfþornað málverk valið og
haft með sér heim. Þannig kom í
ljós lifandi áhugi Helga á lista-
verkum.
í ágúst sl., skömmu eftir ní-
ræðisafmælið, áttum við saman
ánægju- og eftirminnilega kvöld-
stund á heimili Helga. Hann var
glaður og reifur eins og jafnan og
sagði mér frá því hvernig hann
hélt uppá afmælið sitt hinn 25.
júlí sl., vestur í ísafjarðardjúpi með
fjölskyldu sinni. Talið barst að lífs-
hlaupi hans sjálfs. Unun var að
hlýða á frásagnir, sem hann dró
upp svo lifandi og myndrænar,
lýsingar allt frá æskuheimilinu á
Hróðnýjarstöðum í Dölum fram til
dagsins í dag. Já, Helgi mundi
tímana tvenna í lífsbaráttu fólks-
ins í landinu og vinnubrögðum,
fornum og nýjum. Frásagnirnar
spunnu lungann af 20. öldinni.
Þar sem ég sat gegnt sögu-
manni og hlýddi á frásagnirnar
var eins og ég hefði upplifað ferð-
ina með honum, þrátt fyrir hálfrar
aldar aldursmun okkar á milli.
Mér lék forvitni á að vita af
hveiju þessi mikli listáhugi staf-
aði. Þá sagði Helgi mér frá því
að hann hafi fundið það snemma
að bústörf ættu ekki við hann eins
og til var ætlast og aldarháttur
var á þeim tíma. „Ég fann á mér
listræna sköpunarþörf og að verða
listmálari eða myndhöggvari. Þeg-
ar ég færði það í tal við föður
minn, hafnaði hann þeirri hug-
mynd og sagðist ekki styðja mig
til annars náms en húsasmíða, þar
sem framtíð var í þeirri iðngrein
eins og raunin varð á.“
Þannig var lífsstefnan tekin,
þvert á vilja og áhuga unglings-
ins, eins og títt var á fyrri hluta
aldarinnar. Húsasmíðanámið þró-
aðist í húsgagnasmíði, sem varð
lengstum lífsstarf hans. Þannig
nýttust honum listrænir hæfileikar
og sköpunarþörf til þess að hanna
og smíða húsgögn fyrir lands-
menn. Vönduð húsgögn eru með
réttu listaverk út af fyrir sig, sem
gleðja augað og setja mikinn svip
á umhverfið og bera hönnuðum
og framleiðendum gott vitni.
Mannlífið er í senn litskrúðugur
og flókinn vefur. Sumt fólk virkar
„aldurslaust", það getur verið á
hvaða aldri sem er, alla ævi. Helgi
Einarsson var litríkur þráður í
þeim vef.
Ármann Reynisson.
Langri, farsælli ævi er lokið,
þegar Helgi Einarsson húsgagna-
smíðameistari hverfur af jarðvist-
arsviðinu, níræður að aldri. Helgi
lauk námi í húsasmíði árið 1929
hjá mági sínum, Daníel Tómas-
syni, bónda og smið á Kollsá í
Hrútafirði. Sama ár fluttist Helgi
til Reykjavíkur og hóf nám í hús-
gagnasmíði hjá öðrum mági sínum,
Árna J. Árnasyni, sem rak verk-
stæði í Skólastræti. Þar vann Helgi
í 8 ár, eða þar til hann hóf rekstur
eigin húsgagnavinnustofu vorið
1937, sem hann rak allt til ársins
1975, eða í 38 ár, þar af í eigin
húsnæði í Brautarholti 26 síðustu
30 árin. Margt manna vann hjá
Helga gegnum árin og 8 nemar í
húsgagnasmíði luku námi frá
vinnustofu hans.
Nokkur seinni árin rak Helgi
húsgagnaverlsun við Nóatún, jafn-
hliða verkstæðinu og seldi þar einn-
ig Feneyjakristalinn svonefnda.
eftir 1975 opnaði Helgi verslun á
Skólavörðustíg 4 með kristalinn
áfram og lítinn sýningarsal uppi,
sem hann nefndi Loftið. Þetta fyrir-
tæki rak Helgi í nokkur ár við
góðan orðstír. Síðustu æviárin var
hann með innrömmunarstofu í bíl-
skúmum sínum í Sporðagrunni 7.
Þar var oft nóg að gera fyrir mann
á efri árum, því iðjulaus vildi hann
ekki vera.
Öll umsýsla hans við fyrirtækin
bar vott um vandaða vinnu og
snyrtimennsku, enda var Helgi
mikill fagurkeri og elskur að öllum
listum. Allir, sem til hans þekktu,
vissu og sáu, svo ekki varð um
villst. Heimili hans var sem undra-
heimur, prýtt miklum fjölda lista-
verka eftir marga af okkar ágætu
listamönnum.
Bókakostur Helga var í betra
lagi, enda las hann mikið. Hann
dáði marga íslenska höfunda og
þá ekki síst mág sinn, Jóhannes
úr Kötlum. Ekkja Jóhannesar,
Hróðný Einarsdóttir, er nú ein eft-
irlifandi systkinanna frá Hróðnýj-
arstöðum. Biðjum við henni Guðs
blessunar.
Kynni okkar Helga Einarssonar
hófust er ég réðst til vinnustofu
hans í Brautarholti haustið 1947
og starfaði þar til vors 1973, eða
nær 26 ár. Fyrstu kynni þróuðust
strax upp í vináttu, sem varað hef-
ur æ síðan, eða því sem næst í
hálfa öld.
Við hjónin viljum að lokum
þakka það að hafa eignast Helga
að vini og notið leiðsagnar hans
og vináttu öll þessi ár. Þær eru
óaldar ánægjustundirnar, sem við
höfum notið á heimili hans eða í
návist hans.
Við biðjum börnum hans, ásamt
frændliði öllu, blessunar um ókom-
in ár.
Bolli A. Ólafsson.
• Fleiri minningargreinar um
Helga Einarsson bíða birtingar
og munu birtast í blaðinu næstu
daga.
t
Einlægar þakkir fyrir vinsemd við fráfall og jarðarför
ARNAR YNGVASONAR.
Starfsfólki ó hjúkrunarheimilinu Skjóli, svo og starfsfélögum hjá
Ríkiskaupum, flytjum við sérstakar alúðarþakkir.
Guðrún Jónsdóttir Bergmann,
Steinunn H. Yngvadóttir, Hörður Einarsson,
Óttar Yngvason, Birna Dani'elsdóttir,
systkinabörn og fjölskyldur þeirra.
t
Þökkum auðsýnda samúð við andlát og útför móður og fósturmóð-
ur okkar,
JÓRUNNAR GUÐMUNDSDÓTTUR
. frá Urriðakoti,
Kleppsvegi 124.
Sérstakar þakkir til lækna og annars starfsfólks lyflæknisdeildar
St. Jósefsspítala í Hafnarfirði.
Ragnar Júlfusson,
Hildur Jónsdóttir
og fjölskyldur.
t
Einlæg þökk fyrir samúð og vinarhug
við andlát og jarðarför móður okkar,
ÖNNU GUÐMUNDSDÓTTUR.
Einnig færum við starfsfólki hjúkrunar-
heimilisins Skjóls sérstakar þakkir.
Baldur Freyr Guðjónsson,
Hilmar G. Guðjónsson,
Jóhannes Þ. Kristinsson.
t
Innilegar þakkir færum við öllum þeim,
sem sýndu okkur samúð og hlýhug við
andlát og útför sonar okkar og bróður,
SVANLAUGS GARÐARSSONAR,
Marargötu 5,
Grindavik.
Sigrfður S. Gunnlaugsdóttir,
Þröstur Jónsson,
Ellert Olgeirsson,
Garðar Svanlaugsson.
t
Innilegar þakkir fyrir auðsýnda samúð
við útför
SIGRÍÐAR TÓMASDÓTTUR
(Sissu),
áður til heimilis f Eskihlíð 9.
Skúli Ágústsson,
Tómas Skúlason Ágústsson, Takako Ágústsson,
Ágúst Skúlason Ágústsson, Lesley Ágústsson,
Sigrún Skúladóttir Ágústsson, René Pinal
og barnabörn.
Lokað
í dag, þriðjudaginn 10. október, vegna jarðafarar
HELGA EINARSSONAR. Gleraugnahúsið hf., Templarasundi 3.