Morgunblaðið - 03.12.1995, Qupperneq 20

Morgunblaðið - 03.12.1995, Qupperneq 20
20 B SUNNUDAGUR 3. DESEMBER 1995 SKOÐUN MORGUNBLAÐIÐ HAUSTAR AÐ í ÍSLENSKRI KVIKMYNDAGERÐ keppni íslensku myndanna og er- lendrar framleiðslu og fljótlega kom í ljós að markaðshlutdeild ís- lenskra kvikmynda var almennt mun minni en búist hafði verið við. Afleiðingin varð sú að fram- leiðendur, sem farið höfðu út í lántökur og veðsetningar á eign- um, lentu í miklum fjárhagsörðug- leikum. Litlu mátti muna að ís- lensk kvikmyndagerð bæri ekki sitt barr eftir það. Ný lög um Kvikmyndasjóð SAGT ER að vorað hafi í íslenskri kvikmyndagerð árið 1978 en þá var samþykkt frumvarp þess efnis að stofnaður skyldi kvikmyndasjóður og kvikmyndasafn til eflingar list- greininni hérlendis. Kvikmynda- gerð hafði verið stunduð hér frá árinu 1904 en vegna fjárskorts hafði greinin ekki náð að dafna og þróast sem skyldi. íslenskir kvik- myndagerðarmenn tóku ákvörðun stjómvalda fagnandi og mikillar bjartsýni gætti meðal allra sem að þessum málum stóðu. Mikil þörf fyrir ríkisafskipti Fáir vom andvígir lagasetning- unni og menn voru almennt sam- mála um að þörf væri fyrir opin- bera stefnu á sviði kvikmyndagerð- ar. Ávinningur af gerð kvikmynda er þjóðarinnar allrar, hvort sem er frá listrænu, sögulegu eða efna- hagslegu sjónarmiði. Kvikmyndin hefur margþætt gildi. Hún er ekki aðeins atvinnuskapandi neysluvara heldur einnig framlag til menning- ar okkar og sjálfsvitundar. Kvik- myndin sameinar ólíkar listgreinar og birtir þær í nýju samhengi. Þar að auki er hún heimildaform og stuðlar að því að þjóðin eigi sam- fellda sögu í máli og myndum. Það er einnig alkunna að fram- leiðsla kvikmynda er dýr og um- fangsmikil. Á þeim tíma sem frum- varpið var samið þótti nauðsynlegt að hjálpa til við að koma kvik- myndagerð á legg þar sem lítil þekking og reynsla var fyrir hendi og framleiðslan því langt frá því að vera orðin söluhæf markaðs- vara. Hinn almenni markaður fyrir myndirnar var þar að auki óþekkt- ur á þessum tíma og erfítt var að meta væntanlega eftirspurn eftir myndunum. Af þessum sökum þótti tvíbent að fara út í mikla fram- leiðslu sem enginn vissi hvort kæmi til með að standa undir sér eða ekki. Líklegt er að án ríkisafskipta hefði innlend kvikmyndagerð því seint vaxið úr grasi. Sögulegt gildi kvikmynda Af framgangi mála á síðari hluta áttunda áratugarins má ráða að almenningur og stjórnvöld hafi gert sér grein fyrir þýðingu inn- lendrar kvikmyndagerðar og jafn- framt vitað hversu erfitt uppdráttar greinin ætti ef engin utanaðkom- andi hjálp kæmi til. í öllu falli voru menn einhuga um að málið næði fram að ganga. Árið 1976 skipaði menntamála- ráðherra 4 hagsmunaaðila í nefnd og skilaði nefndin frumvarpi í apríl 1977. Frumvarpið var barn síns tíma og ófullkomið á ýmsan hátt miðað við kröfur kvikmynda- gerðarmanna samtímans. Tillögur nefndarmanna mið- uðu þó að því að hags- munir innlendrar kvikmyndagerðar væru hafðir í fyrir- rúmi og að lögin mættu verða greininni til framdráttar. Al- menn samstaða virðist einnig hafa verið um málið á þingi sem sést e.t.v. best á því að aðeins einn þingmaður lagði fram breyting- artillögu við frum- varpið, málið fór hratt í gegn og frumvarpið var samþykkt svo til óbreytt. Menn voru einkum sammála um að söfnun kvikmynda hér á landi hefði mikið sögulegt gildi. Mest var rætt um þýðingu myndanna sem heimilda um íslenskt þjóðlíf og litið var á þær sem fræðslumiðil. Þetta viðhorf kom skýrt í ljós í umræðum á Alþingi árið 1978 sem snérust að mestu leyti um söfnun, varðveislu og skráningu gamalla mynda. Jón Ármann Héðinsson kvaddi sér hljóðs hinn 13. apríl og sagði meðal annars: „Þeir, sem hafa fylgst með kvikmyndagerð og þróun kvikmynda, hafa gert sér grein fyr- ir því, hversu mikið gildi það hefur að varðveita ýmsa atburði og geta BEKKUR 40X150/HÆÐ 86 KR. 19.900 andunnin ftarðviðarfiusgögn í andaficmifa tímans BORÐSTOFUBORÐ 90X170/HÆÐ 77 KR. 39.900 * SOFABORÐ 100X100 KR. 16.900 STÓLL 1. KR. 11.900 VS SOLUSYNING A sýnt þá ljóslifandi ára- tugum síðar. Ekki er minna um vert að varð- veita filmur eins og gamlar bækur og gera þær aðgengilegar hverjum manni í geymslu, varðveislu og endurprentun." Enginn tekjustofn Tillögur nefndar- manna fengu þó ekki eindreginn stuðning þingsins. Ákvæðinu um fjárframlög til Inga Sigrún Kvikmyndasjóðs var Þórarinsdóttir breytt. í stað ákveðinn- ar upphæðar sem framreiknuð yrði eftir verðlags- breytingum, var í lögum aðeins kveðið á um fjárhæð fyrsta fram- lags 1979, 30 milljónir, og ákveðið að framvegis yrði árlegt framlag háð fjárlögum Alþingis. Á þennan hátt gripu ráðamenn fram fyrir hendumar á nefndarmönnum og tryggðu sér þann rétt að geta dreg- ið úr fjárveitingum og sett kvik- myndamálin neðar í forgangsröð ef þeim hentaði og var þá útséð um að greinin fengi nokkum tíma nægi- lega fjárveitingu til starfseminnar. Þannig var grafíð undan stöðugleika kvikmyndaiðnaðarins um leið og angar hans vom rétt að festa rætur. íslenskt kvikmyndavor Þrátt fyrir áherslu stjórnvalda á sögulegt gildi kvikmyndanna varð lagasetningin ekki aðeins til þess að skipuleg söfnun íslenskra kvik- mynda hófst heldur var hún einnig mikil lyftistöng fyrir framleiðend- ur, ekki vegna þess að svo vel væri stutt við bakið á þeim fjár- hagslega heldur fremur vegna þeirrar viðurkenningar og hvatn- ingar sem í lagasetningunni fólst. Þótt fjárveiting ársins 1979 nægði ekki einu sinni til framleiðslu einn- ar ódýrrar myndar fór kvikmynda- gerð af stað af miklum krafti. Það var framleiðendum fyrstu bíómynd- anna til happs að íslenskir áhorf- endur voru mjög áhugasamir um þessa nýjung í þjóðlífínu og hópuð- ust á sýningar myndanna. Þrjár leiknar myndir, Land og synir, Veiðiferðin og Oðal feðranna, sem vom gerðar sumarið 1979, fengu allar mikla aðsókn og stóðu undir sér fjárhagslega. Vorharðindi Aðsókn að fyrstu íslensku myndunum gaf þó ekki raunsanna mynd af því sem síðar varð. Þegar mesta nýjabrumið var farið af inn- lendum kyikmyndum fóru áhorf- endur að gera meiri kröfur til list- rænna og tæknilegra eiginleika þeirra. Á sama tíma harðnaði sam- Það var ekki fyrr en 1984 sem breyting var gerð á lögum um Kvikmyndasjóð en þá var loks ákveðið að kvikmyndagerð fengi fastan tekjustofn til umráða. Framlag skyldi vera sem næmi áætluðum söluskatti af miðaverði á öllum erlendum kvikmyndum sem sýndar væru í landinu. I þessu hefði átt að felast að framlag yrði stöðugra og að meiri peningar rynnu til sjóðsins. Því fögnuðu kvikmyndagerðarmenn sem töldu hag sínum loks borgið. Varla var þó ástæða til að kætast yfir nýju lögunum þar sem lítil breyting varð á í raun. Þrátt fyrir þetta nýja ákvæði var framlag til Kvik- myndasjóðs áfram háð hentisemi ráðamanna. Framlagið tvöfaldað- ist reyndar árið 1986 en var þó ekki enn nægilega hátt til þess að fjármagna mætti eina kvikmynd í fullri lengd. Framleiðslan komst þó á nokk- um skrið í kjölfar hagræðingar innan Kvikmyndasjóðs þegar ákveðið var að sjóðurinn myndi styrkja færri aðila en áður með hærri upphæðum. Á sama tíma hófu kvikmyndagerðarmenn í auknum mæli að leita eftir erlend- um styrkjum til viðbótar við það fjármagn sem fengist hafði úr Kvikmyndasjóði. Erlendir aðilar fjármögnuðu þunga kostnaðarliði s.s. hráfilmu, tæknivinnu, tækja- leigu eða framköllun gegn því að þeir eignuðust sýningarrétt í sínu landi og að íslenskir kvikmynda- gerðarmenn legðu til aðstöðu og annað sem fékkst pdýrara hér á landi en erlendis. Á þennan hátt var innlendum aðilum loks gert kleift að búa til „stórmyndir“ með tiltölulega litlum kostnaði. Sega má að Kvikmyndasjóður íslands hafi með þessu orðið enn mikilvægari en hann var fyrir, þar sem erlendar styrkveitingar eru yfirleitt háðar því að loforð hafi fengist fyrir innlendu fjármagni. í dag nemur erlend fjármögnun um 57% af heildarfjármögnun ís- lenskra kvikmynda en framlag frá Kvikmyndasjóði aðeins 19%, en það er þrátt fyrir allt forsenda þess að hægt er að gera samkeppnishæfar myndir fyrir alheimsiparkað. Endurreisn Kvikmyndaiðnaðurinn tók nú hægt og bítandi aftur stefnu upp á við með nýjum og breyttum for- merkjum. Þrátt fyrir ófullnægjandi fjárhagsstöðu Kvikmyndasjóðs hef- ur mönnum tekist síðustu ár að gera þjóðlegar myndir á heims- mælikvarða sem ættu að uppfylla þær væntingar sem flutningsmenn frumvarpsins frá 1978 höfðu til þeirra. Tæknilegar framfarir, aukin reynsla á listasviðinu og þekking á markaðsmálum hafa stuðlað að því Söluaðili: Héðinsgö sími 588 5i /'Hí/í r/ ’ÉI REYKfAVÍK SIGTÚNI LAUGARDAG KL. 10-18 • SUNNUDAG KL. 12-18 Tannverndarráð ráðleggur foreldrum að gefa börnum sínum jóladagatöl án sælgætis

x

Morgunblaðið

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.