Morgunblaðið - 14.01.1996, Blaðsíða 10

10 SUNNUDAGUR 14. JANÚAR 1996
MORGUNBLAÐIÐ
eftir tvö ár. Það væri alveg ljóst að
um mjög hagkvæman virkjunarkost
væri að ræða. Það byggðist á því
að orkan sem til þyrfti væri þegar
til staðar og einungis þyrfti að leggja
í kostnað vegna vélbúnaðar og því
sem honum fylgdi til að virkja ork-
una.
Virkjun raforku á Nesjavöllum er
einnig mjög hagkvæm og samkvæmt
útreikningum er hægt er að virkja
þar um 360 gígavattstundir úr þeirri
gufu sem þar er fyrir hendi nú. Hita-
veitan þarf um 30 gígavattstundir
til eigin þarfa. Þær 330 gígavatt-
stundir sem þá eru eftir jafngilda
um helmingi af raforkuþörf Reyk-
víkinga, en kaup Rafmagnsveitu
Reykjavíkur á forgangsorku frá
Landsvirkjun námu um 660 gíga-
vattstundum á árinu 1994. Fram-
leiðslukostnaður á kílóvattstund er
talinn geta verið um 1,20 kr. Verð
á forgangsorku frá Landsvirkjun var
á árinu 1994 2,96 kr. fyrir kílóvatt-
stundina. Miðað við að Rafmagns-
veita Reykjavíkur fengi 360-380
gígavattstundir frá Nesjavöllum og
orkusala Landsvirkjunar minnkaði
að sama skapi gæti það þýtt sparnað
fyrir Rafmagnsveituna á bilinu
570-760 milljónir króna, samkvæmt
útreikningum Landsvirkjunar. Það
myndi aftur gera það að verkum að
gjaldskrá Landsvirkjunar þyrfti að
hækka um allt að 17% ef miðað er
við það að fyrirtækið þurfi óbreyttar
tekjur til þess að standa undir skuld-
bindingum sínum.
Landsvirkjun barn síns tíma
Stefnulaust skipu-
lag orkumála
IÐNAÐARRAÐHERRA hefur
óskað eftir tilnefningum í
nefnd sem á að huga að fram-
tíðarskipan orkumála. Hann
telur að núverandi skipulag orku-
mála sé stefnulaust og leggur
áherslu á að nefndin hraði störfum
sínum. Borgaryfirvöld í Reykjavík
hafa óskað eftir viðræðum við aðra
eignaraðila Landsvirkjunar um
framtíðarskipulag, rekstrarform og
eignaraðild að fyrirtækinu. Borgar-
stjórinn telur að núverandi skipulag
þessara mála sé ekki hagkvæmt fyr-
ir Reykvíkinga, en borgin á um 45%
í fyrirtækinu á móti helmings eign-
arhlut ríkisins og um 5% eignarhlut
Akureyrarbæjar.
Jafnframt hefur samkeppni á sviði
orkumála komið til tals. Hér á landi
hefur þróunin orðið sú að eitt fyrir-
tæki, Landsvirkjun, hefur með hönd-
um um 93% allrar orkuvinnslu í land-
inu, auk þess sem það á og rekur
flutningskerfið fyrir raforkuna. Því
ber að afhenda raforkuna við sama
verði hvar sem er á Iandinu. Rafveit-
ur víðs vegar um landið eru kaupend-
ur að orkunni og dreifa henni um
dreifíkerfi sitt til notenda á sínu
veitusvæði, en sumar þeirra hafa
einnig með höndum nokkra raf-
magnsframleiðslu í smærri virkjun-
um sem eru í þeirra eigu. Landsvirkj-
un selur einnig orku til stóriðju og
er það meira en helmingur allrar
raforkusölu fyrirtækisins að magni
til. Salan alls nam tæpum ________
4.300 gígavattstundum
árið 1994. Þar af nam
salan til almenningsraf-
veitna tæpum 2.000 gíga-
vattstundum og salan til
stóriðju rúmum 2,300
gígavattstundum. Heildartekjur
Landsvirkjunar námu tæpum sjö
milljörðum króna á árinu 1994. Þar
af voru tekjur af sölu til almenn-
ingsrafveitna tæpir fímm milljarðar
króna og tekjur af raforkusölu til
stóriðju tæpar 1.900 milljónir.
Rétt rúm þrjátíu ár eru frá stofn-
un Landsvirkjunar, en fyrirtækið var
stofnað 1. júlí árið 1965. Fyrirtækið
var á sínum tíma sett á laggirnar
til þess að unnt væri að ráðast í
Skipulag og hugsanleg uppstokkun á sviði
orkumála hefur talsvert boríð á góma í kjöl-
far þess að samningar tókust um stækkun
álversins. Ný viðhorf hafa skapast og virkj-
unarkostir sem hafa beðið um árabil eru
aftur á dagskrá. Hagkvæmustu kostimir eru
í eigu sveitarfélaga. Hjálmar Jónsson
kynnti sér ólíkar hliðar þessara mála.
Skipulags-
breytingar
hafa lækkað
verð erlendis
stórvirkjanir. Þrátt fyrir hagkvæmni
slíkra virkjana var markaðurinn of
lítill hér innanlands og óx of hægt
til þess að slíkar virkjanir væru hag-
kvæmar í byijun. Því var leitað eftir
að fá orkufreka stóriðju til landsins
og lyktaði eins og kunnugt er með
byggingu Búrfellsvirkjunar og
samningnum um álverið í Straums-
vík.
Ríkið og Reykjavíkurborg áttu
fyrirtækið til helminga í upphafí og
átti það að sjá Suður- og Vestur-
landi fyrir orku. A árinu 1983 er
sett ný lög um Landsvirkjun og verð-
ur þá Akureyrarbær einnig eigna-
raðili að fyrirtækinu og orkuveitu-
svæðið landið allt.
Nú hafa spurningar vaknað um
_________ hvort hyggilegt sé að hafa
örkuvinnsluna að mestu á
einni hendi eða hvort
skipta beri henni upp,
þannig að samkeppni geti
rfkt milli þeirra aðila sem
starfa á þessum markaði.
Undir þessar hugleiðingar hc-fur ýtt
að hagkvæmni þeirra virkjunarkosta
sem fyrir hendi eru nú er mjög mis-
munandi og tveir þeir hagkvæmustu
eru í eigu sveitarfélaga. Þetta eru
gufuvirkjanir á Nesjavöllum og í
Svartsengi, en þessi svæði sjá Hita-
sveitu Reykjavíkur og Hitaveitu Suð-
urnesja fyrir heitu vatni. Gufa er
fyrir hendi og því þarf einungis að
leggja í tækjakaup til að virkja hana.
Ef þessum aðilum verður heimilað
að virkja á þessum svæðum og nota
orkuna á orkuveitusvæðum sínum ‘
yrði Landsvirkjun af mikilvægum
markaði fyrir forgangsorku, sem
myndi þýða samdrátt í tekjum fyrir-
tækisins og hækkun á raforku til
annarra viðskiptavina fyrirtækisins
ef miðað er við að það haldi sömu
tekjum.
18 megavatta virlgun í
Svartsengi
Um 18 megavatta gufuaflsvirkjun
er þegar í Svartsengi. Hitaveitan
notar 1,5-2 megavött í eigin þágu,
en það sem eftir er dugar til að
mæta nálægt 40% af raforkuþörfinni
á Suðurnesjum og ef varnarliðið á
Keflavíkurflugvelli og rafskautaket-
ill til loðnubræðslu í Grindavík er
undanskilin dugar þessi orka til að
anna eftirspurn eftir notendaraf-
magni á Suðurnesjum, samkvæmt
upplýsingum Morgunblaðsins. Það
sem á vantar er keypt af Landsvirkj-
un. Umsókn um frekara virkjana-
leyfí hefur legið inni í iðnaðarráðu-
neytinu árum saman, en leyfí ekki
fengist. Hitaveitan sótti fyrst um
virkjanaheimild 5. febrúar 1979 fyr-
ir allt að 30 megavatta virkjun.
Áfangaheimildir til virkjunar hafa
fengist en í raun og véru aldrei svör
við ítrustu óskum í þessum efnum,
að sögn Alberts Albertssonar, að-
stoðarforstjóra Hitaveitu Suður-
nesja.
Albert sagði að nú stæði yfír end-
urhönnun orkuversins vegna þess
að búnaður þess sé orðinn lúinn,
einkum fyrsta hluta þess. Þeir hafí
fengið tilboð í vélbúnað og það sé
verið að ganga frá hönnun 20 mega-
vatta orkuvers til viðbótar þeirri
orkuöflun sem fyrir sé. Endurhönn-
unin taki mið af reynslunni og stór-
aukin nýtni náist fram, þannig að
mun betur sé farið með auðlindina.
Málið sé nánast komið á það stig
að hægt sé að ganga frá gerð út-
boðsgagna, en virkjanaleyfí hafi
ekki fengist. „Við ætlum bara að
vera í startholunum. í okkar huga
er þetta ekki spurningin hvort, þetta
er spurningin hvenær," sagði Albert.
Hann sagði að síðustu tvö til þijú
ár hefðu þeir haldið að sér höndum
varðandi viðhald á fyrsta hluta orku-
versins og haft það í lágmarki með
hliðsjón af þessari endurnýjun, en
ef ekki fengist fljótlega svar varð-
andi virkjunarleyfið yrðu þeir að
endurskoða afstöðu sína í þeim efn-
um.
Albert sagði að búnaður vegna
hitaveitunnar og rafmagnsfram-
leiðslunnar væri óijúfanlega tvinn-
aður saman og þessi aukning á raf-
magnsframleiðslunni um 20 mega-
vött þýddi sáralitla eða enga viðbót-
ar vatnsnotkun. Þarna væri nánast
eingöngu um að ræða betri nýtingu
á því vatni sem þegar væri tekið
upp. Aðspurður sagði hann að einu
rökin sem mæltu gegn því að nýta
slíkt tækifæri til orku- ___________
öflunar væru að nóg væri
til af orku í landinu. „í
mínum huga er þetta angi
af því sem við sjáum að
er að gerast milli Reykvík-
inga og Landsvirkjunar og
Akureyringa og Landsvirkjunar í
dag. Ef við fáum 20 megavatta virkj-
unarheimild viljum við að sjálfsögðu
taka yfir þann markað sem Lands-
virkjun er með hér og þá er Lands-
virkjun að missa þann forgangsorku-
markað sem hún hefur hér suður
frá,“ sagði Albert.
Hann sagði að ef virkjanaleyfi
fengist gæti þessi tuttugu mega-
vatta viðbót við þau 18 megavött
sem fyrir væru verið komin í gagnið
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir borg-
arstjóri segir að Reykjavíkurborg uni
því ekki að rekstrarfyrirkomulag og
eignarhald á Landsvirkjun verði með
óbreyttum hætti. Verði ekki ljáð
máls á því að opna fyrir samkeppni
á orkusviðinu hljóti borgin að gera
mjög ákveðna kröfu um það að ríkið
kaupi eignarhlut borgarinnar í
Landsvirkjun. Verði hins vegar opn-
að fyrir samkeppni komi vel til at-
hugunar að borgin leysi til sín hluta
þeirra virkjana sem nú tilheyri
Landsvirkjun.
Ingibjörg sagði að staða borgar-
innar í þessum málum væri ekki við-
unandi éins og nú væri málum hátt-
að. Borgin nyti ekki eignarhluta síns
í Landsvirkjun og ef niðurstaðan
yrði sú að þarna yrði áfram um eitt
fyrirtæki að ræða sæi hún ekki rök-
in fyrir því að Reykjavíkurborg auk
Akureyrar ættu ein sveitarfélaga að
vera með bundið fé þar. Borgin nyti
eignarhluta síns ekki í formi arð-
greiðslna nema að mjög óverulegu
leyti og nyti þess heldur ekki með
öðrum sértækum hætti. Tilhneiging-
in væri sú, ef afkoma Landsvirkjun-
ar væri þokkaleg, að láta það birt-
ast í lægri raforkutöxtum. Það væri
út af fyrir sig skiljanlegt sjónarmið,
en hún sæi ekki af hveiju Reykvík-
ingar ættu að leggja þar eitthvað
sérstakt af mörkum umfram aðra
landsmenn. Þetta sé stefna.sem rík-
isvaldið marki og því sé eðlilegt að
það beri kostnað af henni.
Ingibjörg sagði að Landsvirkjun
væri barn sín tíma. Árið 1965 hafi
stofnun fyrirtækisins verið eðlilegt
skref, en aðstæður í dag kalli á önn-
ur úrræði. Hún sæi ekki hvernig
núverandi fyrirkomulag eignaraðild-
ar þjónaði hagsmunum Reykvíkinga.
Ef til þess kæmi að ríkið keypti hlut
borgarinnar í Landsvirkjun þyrfti að
meta eignir fyrirtækisins og ganga
til samninga um kaupverð í fram-
haldi af því.
Aðspurð segist hún hins vegar
telja vel koma til álita að efna til
samkeppni í raforkuvinnslunni með
einhveijum hætti. Þannig gæti
Reykjavíkurborg til dæmis virkjað
---------- og selt sjálf orku frá
Nesjavöllum. Þar gæti
verið um mjög arðbæra
virkjun að ræða. Hún
ætti hins vegar ekki von
á því að menn myndu
sætta sig við mjög mis-
munandi raforkuverð til almennings
eftir búsetu. Finna þyrfti einhveija
leið sem sátt gæti náðst um.
Ingibjörg Sólrún tók undir að
óeðlilegt væri að Reykjavíkurborg
fengi ekki að virkja á Nesjavöllum
þegar fordæmi hafi þegar verið gef-
ið með virkjanaleyfi til Hitaveitu
Suðurnesja. Hún benti einnig á
Andakílsárvirkjun í þessu sambandi
sem Akurnesingar ætli sér að eign-
ast að fullu. „Þetta hefur að vissu
Tilviljanir ráð-
ið meiru en
meðvituð
stefnumótun