Morgunblaðið - 17.01.1996, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 17. JANÚAR 1996 23
AÐSEIMDAR GREINAR
Fram þjáðir menn
SÁ GÓÐI rithöfund-
ur Agatha Christie
samdi einu sinni leikrit
sem heitir Músagildr-
an. Leikrit þetta hefur
verið sýnt fyrir fullu
húsi í sama leikhúsinu
í meira en 50 ár. Sumir
áhorfendur hafa séð
það oft og mörgum
sinnum, enda textinn
vel skrifaður og áhrifa-
mikill. Við Dagsbrúnar-
menn eigum líka svona
leiksýningu sem hefur
verið á fjölunum síðan
1942 og hafa sumir
leikararnir tekið þátt í
sýningunni í meira en
40 ár. í upphafi vega
Sigurður Rúnar
Magnússon
er nánast allur gamli
textinri glataður og
hæfileikinn til að semja
texta sem fellur áhorf-
endum í geð er líka
glataður. En leikararnir
hafa komið sér upp góð-
um og hagnýtum
rammatexta sem enda-
laust er hægt að spinna
í kringum ár eftir ár.
Eftirlætið er t.d. þetta:
Við náðum ekki
meira af því að:
a) ASÍ sveik okkur
b) Siggi T. í Hafnar-
firði sveik okkur
c) Krisján í Keflavík
sveik okkur
þetta „Allt fyrir verkamanninn" og
var textinn hnitmiðaður, harður og
svo beiskur að undan sveið og svo
mikil var stemmningin í salnum að
erfitt var að henda reiður á því hveij-
ir voru í sal eða á sviði.
En nú er öldin önnur, leikararnir
virðast ekki ná saman og textinn
úr upphaflega handritinu forgenginn
eða glataður. Nafnið góða er líka
komið á botn glatkistunnar, en ann-
að komið í staðinn sem er „Verka-
maðurinn plataður". Hvernig þetta
má allt verða er kannski því helst
að kenna að leikararnir hafa gleymt
rullunni og því skáldað inní og bætt
við eftir eigin geðþótta án þess að
ráðfæra sig nokkuð við höfundinn
enda kannski erfítt um vik þar sem
hann er líklega löngu dauður.
Leikrit þetta er yfirleitt í tveimur
þáttum, en oft geta Iiðið vikur eða
mánuðir á milli þátta.
1. þáttur sem heitir „Verkfalls-
heimildar aflað“, heppnast yfirleitt
vel, enda er þar einna minnst glatað
af upphaflega textanum. Leikararnir
komast yfirleitt vel frá sínu og einn
þeirra nær sér jafnvel á flug í harm-
rænni einræðu í sjeikspírskum stíl
og með tilfinningaþrungnum radd-
brigðum gefur hann áhorfendunum
tilefni til mikillar eftirvæntingar í
síðasta þætti, og áhorfendurnir
klappa einum rómi og fara glaðir í
hjarta heim.
Þá er komið að 2. þætti, en hann
heitir „Afgreiðsla samninga". En nú
kveður við nokkuð annan tón, enda
hét leikrit d) Dagsbrún stendur ekki ein í
verkfalli
e) Nú er ekki rétti tíminn til átaka
Og þannig mætti lengi telja, og
svo má heldur ekki gleyma því, að
leikararnir hafa fyrir fram tryggt
sér stuðning frá nokkuð stórum hópi
áhorfenda, sem fá að launum að
baða sig í frægðarljóma á sviðinu.
En meðan stuðningsmennirnir sitja
þögulir með hendur í kjöltu og að-
dáun í augunum, þá er tæpur helm-
ingur áhorfenda hávaðasamur, her-
skár og steytir hnefa í átt að svið-
inu. Fyrir löngu búnir að sjá í gegn-
um tilgerðina og falsið og að hin
raunverulega ástæða fyrir fátækt
þeirra og örbirgð er þarna holdi
klædd á sviðinu.
Það má kannski segja að þetta sé
dramatísk lýsing á verkamannafélag-
inu Dagsbrún í dag þegar félagið er
að verða 90 ára en hún er sönn, því
miður allt of sönn. Það sem einu sinni
var háfleygur örn með víðsýni til allra
átta og tók það sem honum bar af
gnægtaborði samfélagsins, er nú lítil
korrandi dúfa étandi brauðmylsnu,
sem fyrir hana er kastað. Það sem
einu sinni var glæsilegt ljón, sem
skellti perluhvítum beittum tönnum
að hálsi þess, sem reyndi að ögra
því, er nú grábröndóttur geltur högni
í gluggakistu, sem bíður þess að vera
skammtað á disk.
En er ekki nóg komið, ár eftir ár
hafa þeir komið og sagt með þunga
í röddinni að nú verði barist og nú
lögum við kjörin. Og ár eftir ár höf-
um við veitt þeim styrk okkar og
Endurvekjum gamla
Dagsbrúnarandann,
segir Sigurður Rúnar
Magnússon, á níutíu
ára afmæli félagsins.
samstöðu. Við höfum ljáð þeim
vængi arnarins og hugrekki ljónsins
en samt aftur og aftur koma þeir
til baka sem kurrandi dúfa og
mjálmandi köttur og fleygja fyrir
okkur brauðmylsnu og fiskbeinum.
En góðir féíagar, er ekki mál að
linni áður en niðurlægingin er alger?
Við erum aðhlátursefni út um allt
þjóðfélagið. Fjölmiðlar grínast með
Dagsbrúnarstorminn í vatnsglasinu
sem er jafnárviss og jafnhættulegur
og lóan. Það eru skrifaðar lærðar
ritstjórnargreinar í víðlesnustu blöð
landsins þar sem Dagsbrún er lýst
sem steinrunnu afturhaldi og að for-
ystan haldi dauðahaldi í völd sín í
krafti úrelts vinnuskipulags og laga.
Og stjórn félagsins sögð vera helsti
dragbítur á bætt kjör verkafólks á
höfuðborgarsvæðinu. Enda er sagt
að Vinnuveitendasambandið og ýms-
ir yfirmenn hjá Reykjavíkurborg eigi
sér þæga málsvara innan stjórnar-
innar.
Það er því illa komið fyrir hinni
níræðu Dagsbrún. Illt er því hlut-
skipti þeirra örfáu verkamanna í
stjórninni sem enn hafa hjartað á
réttum stað og velja málstaðinn
frekar en vegtyllur. Þeir eiga samúð
mína alla í baráttunni við hina veru-
leikafirrtu einstaklinga sem verma
leðurstólana á Lindargötu 9.
Þessi félagsstjórn fær ekkert
umboð frá mér til neinna verka,
hver sem þau eru. Hún er rúin öllu
trausti. Hún hefur fengið allt upp í
hendurnar frá verkafólki en engu
skilað til baka nema því að við verð-
um sífellt fátækari og skattpíndari.
Sú var tíðin að Dagsbrún samdi um
þúsundir íbúða fyrir verkafólk, braut
lög frá Alþingi á bak aftur og lét
hrikta í stoðum ríkisstjórna. En það
er löngu liðin tíð.
Þess vegna skulum við endurvekja
gamla Dagsbrúnarandann. Reisa
félagið úr öskustónni, gefa því nýtt
líf, nýja stefnu og nýja forystu, end-
urvekjum örninn og ljónið sem sofa
í brjósti okkar og látum þau leiða
okkur í anda nýs bræðralags inní
21. öldina.
Þetta skulum við gefa félaginu
okkar á níræðisafmælinu.
Höfundur er Dagsbrúnarmaður.
Sérhver Dagsbrúnarfélagi
sé virkur í kjarabaráttunni
HVAÐ ætlar þú sem
trúnaðarmaður að gera
til að bæta minn hag?
- Ég vil biðja þig sem
trúnaðarmann að
ganga í það að fá launa-
hækkun fyrir mig, betri
bónus, hærra óþrifa-
álag og hærri ábata.
- Hvað ætlar stjórn
Dagsbrúnar að gera til
að gera okkur lífið létt-
ara, beija í gegn hærra
kaup, o.s.frv?
Kannast Dagsbrún-
armenn við spurningar
af þessu tagi?
Eg þori að fullyrða
að þetta eru allt spurn-
ingar og kröfur sem trúnaðarmenn
Dagsbrúnarmanna á vinnustöðunum
kannast allir mætavel við en þeir eru
í sífellu, og með réttu spurðir: -Hvað
ætlar félagið að gera fyrir mig?
Verum allir þátttakendur
Þó að spurningar af þessu tagi séu
fyllilega réttmætar og trúnað-
armönnum detti ekki í hug að víkja
sér undan þeim fremur en að þeim
Albert Ingason.
detti í hug að víkja sér
undan skyldum sínum
gagnvart vinnufélögum
sínum, þá má ekki síður
snúa þessari hugsun
upp á félagsmenn sjálfa
og spytja þá spurninga
eins og: - Hveiju getur
þú, Dagsbrúnarmaður,
áorkað ef þú mætir á
fundi og tekur þannig
virkan þátt i þeim fé-
lagsstörfum og þeirri
baráttu sem á sér stöð-
ugt stað alla daga, allt
árið um kring.
Sannleikurinn er sá
að það þarf stöðugt að
halda utan um áunnin
réttindi og varpa fram hugmyndum
um bættan hag verkamanna og það
er ekki bara stjórnarinnar og trún-
aðarmanna einna að inna þetta stöð-
uga starf af hendi, heldur félags-
manna allra á vinnustöðunum og á
félagsfundum. Ég spyr því þig Dags-
brúnarmaður góður, hvað getur þú
gert fyrir sjálfan þig og félaga þína?
Mæting á félagsfundi skiptir miklu
máli í þessu sambandi, að þú komir
Ég hvet Dagsbrúnar-
menn, segir Albert
Ingason, til virkrar þátt-
töku í félagsstarfinu.
og látir í ljósi skoðun þína, takir af-
stöðu. Þú og þitt álit skiptir máli
fyrir þinn eigin hag og fyrir hag
félaga þinna.
Ég verð að segja það, af fenginni
reynslu af þátttöku í trúnaðarráði
félagsins og öllum samskiptum mín-
um við stjórn Dagsbrúnar, að allar
hugmyndir og tillögur eru vel þegnar
og ræddar af alvöru. Ég fullyrði að
sérhver rödd og sérhvert atkvæði
skiptir máli. Sérhver félagsmaður og
skoðun hans, hver sem hún kann að
vera, er mikilvæg. Þess vegna hvet
ég sérhvern Dagsbrúnarmann að
taka framvegis virkan þátt í félags-
starfinu.
Höfundur er trúnaðarmaður
Dagsbrúnar hjá Sorpu og einn
frambjóðenda A-Iista tíl stjórnar-
kjörs í Dagsbrún.
Meðal annarra orða
... sem eiga
góðan vilja
En hvort sem nú er um að ræða velþóknun eða góðvild,
þá er svo að sjá, segir Njörður P. Njarðvík, að sumir
þjónar kirkjunnar hafi ekki alls kostar áttað sig á þeim
friðarboðskap, sem boðaður var við fæðingu frelsarans.
OKKUR er kennt að jól séu hátíð friðar og
fagnaðar. Engill birtist fjárhirðum og tilkynn-
ir fæðingu frelsarans. Og með honum birtast
himneskir herskarar er syngja Drottni lof og
boða frið „á jörðu með mönnum, sem hann
hefur velþóknun á“. Ekki veit ég hvort það
táknar ófrið með þeim sem hann hefur ekki
velþóknun á. Þýðingin er ónákvæm, en er
svipuð á dönsku og frönsku. Á þýsku er sagt:
friður á jörðu með mönnum, því hann elskar
þá. Og á ensku: and on earth peace, good
will toward men. í hinni latnesku Biblia Vulg-
ata stendur: Et in terra pax hominibus bonae
voluntatis (og á jörðu friður með niönnum sem
eiga góðan vilja).
En hvort sem nú er um að ræða velþóknun
eða góðvild, þá er svo að sjá sem sumir þjón-
ar kirkjunnar hafi ekki alls kostar áttað sig
á þeim friðarboðskap, sem boðaður var við
fæðingu frelsarans.
Yfirráð og völd
Nú skal strax tekið fram, að ég þekki hvorki
prest né organista í Langholtssöfnuði og get
enga afstöðu tekið til þess, hvort annarhvor
eða báðir eiga sök á persónulegum deilum
þeirra. En hún snertir ekki aðeins þá tvo og
hefur undið svo upp á sig, að ef til vill má
segja, að hún skipti nú minnstu. Hún hefur
að því er virðist breyst í einhvers konar átök
sem afhjúpa djúpstæðan ágreining innan ís-
lensku þjóðkirkjunnar. Og það kemur öllum
við, sem ekki stendur á sama um boðskap
Krists og hvernig með hann er farið.
Biskup reynir að leysa deilu innan safnað-
ar. Formaður prestafélagsins ræðst á hann
og talar um trúnaðarbrest. Félag prófasta
ræðst gegn formanni prestafélagsins og sömu-
leiðis fyrrverandi formaður prestafélagsins og
hluti af núverandi stjórn. Og þjóðin horfir
forviða á þjóna Drottins. Það var ekki að ófyr-
irsynju að biskup bað þjóðina afsökunar fyrir
hönd kirkjunnar.
Mér sýnist að undirrótin að þessum deilum
sé spurning um yfirráð og völd. Prestur telur
sig eiga að ráða öllu í kirkju sinni og þar
skipti mestu boðun orðsins, ekki tónlist. Og
víst er það rétt, að boðun orðsins skiptir mestu.
En hvernig ber að skilja það? Er það einasta
ritningarlestur og hið talaða orð sem fram
gengur af munni prestsins? Svo mætti ætla
af ummælum prefets, _en það finnst mér alltof
einfaldur skilningur. Ég skil það sem boðskap
„Orðsins" - þess orðs sem varð hold, er Drott-
inn talaði til manna með því að senda þeim
son sinn til að sýna þeim hvernig þeir ættu
að vera. Og boðun þess „Orðs“ er sannarlega
meira en hið talaða og ritaða orð. Sú boðun
birtist ekki síður í breytni, í kærleika til ann-
arra manna, þótt það virðist gleymast í sjálfs-
réttlætingu. Og sú boðun birtist áreiðanlega
ekki í þrefi um yfirráð og völd. Að vísu sagði
Kristur að sér væri gefið allt vald á himni og
jörðu, en hann beitti því valdi aldrei í eigin
þágu. Og þröngvaði boðskap sínum ekki upp
á nokkurn mann.
Og boðun „Orðsins" getur sannarlega einn-
ig verið fólgin í listum. Nú er það svo, að
helgihald íslensku þjóðkirkjunnar er í raun
harla fábrotið. Guðsþjónustur eru ritningar-
lestur, sálmasöngur, blessunarorð og prédik-
un. Messurnar hafa verið sviptar mystík - hinu
óræða, djúpa orðlausa máli, sem tjáir trú bet-
ur en nokkurt orð. í kaþólskri messu er messu-
formið sjálft ritúal, þar sem hver athöfn hefur
táknræna merkingu, og þá merkingu „les“ sá
kirkjugestur sem þekkir táknmálið. Og sá sem
hefur sótt guðsþjónustur í ensku biskupakirkj-
unni ætti ekki að þurfa að velkjast í vafa um
ómetanlega þýðingu tónlistarinnar í trúarlegri
athöfn og trúarlegri tjáningu. Listin - ljóðlist-
in, myndlistin og tónlistin, eru óijúfanlegur
þáttur í innri leit mannsins að sínu guðræna
eðli. Án listarinnar væri kirkjan býsna snauð.
Listsköpun er eðlisskild trúartjáningu og þess
vegna ber að efla tengsl listar og kirkju.
Með áherslu lúterskra á prédikunina er í
raun gerð sú mikla krafa til prestsins, að
hann með orðkynngi sinni leysi allt annað af
hólmi. Og ég verð að segja það eins og er,
að þegar ég fer í kirkju hér, þá gerist það
því miður of sjaldan að mér finnist presturinn
standa undir þeirri kröfu. Oftar snýr maður
burt svona hálfgert innantómur, ef satt skal
segja. En þegar rödd Bachs hljómar, þá er
það andlega snauður maður, sem ekki verður
djúpt snortinn. Það er ekki út í bláinn að
Bach hefur verið nefndur fimmti guðspjalla-
maðurinn.
Mál er að linni
í þessari makalausu kirkjudeilu hafa mörg
orð fallið, sem betur væru ósögð. Einn prestur
sagði til dæmis eitthvað á þá leið, að Guð
nennti ekki að fara í allar kirkjur í Reykjavík.
Ekki var mér kunnugt um, að einstakir prest-
ar fylgdust svona grannt með ferðum hans.
Og enn síður vissi ég, að Guð væri svona eins
konar ígildi mannveru sem væri á rölti á inilli
kirkna til að athuga hvar væri þess virði að
líta við. Mér finnst það undarleg smækkun á
innsta eðli alheimsins.
Sannast að segja er átakanlega dapurlegt
að verða vitni að eins konar hanaati kirkjunn-
ar manna í fjölmiðlum. í stað þess að leysa
deilu tveggja manna, sem ekki virðast hafa
siðferðiskennd til að láta þjónustu við aðra
ganga fyrir persónulegum metnaði á jólahátíð-
inni, þá skiptir nú mestu að henda á lofti
hvað hver hefur sagt við hvern af hvaða til-
efni. Biskupar, prófastar og prestar gera hróp
hver að öðrum. Halda þeir að þeir séu að þjóna
kirkjunni eða boðskap Krists með þessu hátta-
lagi? Finnst þeim við hæfi að gera kirkjuna
að athlægi frammi fyrir þjóðinni? Mál er að
linni. Kominn er tími til að láta af slíkum
dárskap og snúa sér að því sem máli skiptir:
að reyna að sýna boðskapinn mikla í verki.
Nýtt boðorð gef ég yður, að þér elskið hver
annan, sagði Kristur, og - gjörið þeim gott
sem hata yður. Slíkur boðskapur verður ekki
ræktur með sjálfsréttlætinu, heldur einungis
með auðmýkt.
Höfundur er prófessor í íslenskum bók
menntum við Háskóla Islands.