Morgunblaðið - 26.05.1996, Side 4

4 E SUNNUÐAGUR 26. MAÍ 1996
MORGUNBLAÐIÐ
I
Brúóarmeyjar
eru þær bara í bíómyndum?
~W~ II mátt kyssa brúðina,"
f lsagði presturinn og það
-^færðist angurvært bros
yfir öll andlitin í kirkjunni
- nema eitt. Og auðvitað þurfti
eigandi þessa eina andlits, sem var
allt annað en angurvært, að vera
sessunautur minn. Hún hnippti í
mig og kippti mér þannig niður
af rósrauða rómantíska skýinu,
hallaði sér að mér og fussaði upp
í eyrað á mér; „Uss, þetta er nú
alveg óþolandi amerískt bull“. Ég
ákvað að láta sem ég hefði ekki
heyrt þessa athugasemd en reyndi
þess í _stað að klifra upp á skýið
á ný. Ég er nefnilega afar hrifin
af svona bleikum skýjum. Konan
hristi höfuðið og það leyndi sér
ekkert að henni fannst ég hálf-hal-
lærisleg. Stuttu seinna steig fram
einn af okkar ástsælustu dægur-
lagasöngvurum og söng „lag brúð-
hjónanna“ - lagið sem þau dönsuðu
við nóttina sem þau kynntust.
„Nei, hættið þið nú alveg“ hnuss-
aði konan við hlið mér. „Eru eng-
in takmörk fyrir því hvað fólk leyf-
ir sér?“ spurði hún mig hneyksluð.
Ég tók það að mér að útskýra
fyrir henni hvaða þýðingu þetta
lag hefði fyrir brúðhjónin - en ég
hefði víst betur sleppt því. Konan
lagðist á eyrað á mér og hélt heil-
an fyrirlestur um brúðkaup fyrr
og nú - muninn á ball-búllum og
Guðshúsum, trú og tilgerð. Hún
leiddi mig í allan sannleika um að
sérhannaðir hringapúðar kæmu
hjónabandi ekkert við, brúðar-
meyjar og sveinar væru hjákátleg-
ur útlendur siður og Jesú Kristur
hefði aldrei hvatt fólk til að kyss-
ast. Það er einungis ágætu upp-
eldi mínu fyrir að þakka að ég
skyldi ekki lenda í hávaðarifrildi
þarna í miðri hjónavígslunni.
Konan sem sat við hlið mér í
kirkjunni hefur oft borist í tal þeg-
ar minnst er á brúðkaup - og
þrátt fyrir að hún hafi tekið held-
ur djúpt í árinni er því ekki að
neita að fjölmargir eru þeirrar
skoðunar að íslensk brúðkaup
minni mest á bandarískar bíó-
myndir - trúarlegi þátturinn týnist
í öllu tilstandinu.
Erfitt að taka þátt í
svona leiksýningum
„Já, ég verð að viður-
kenna að þessi þróun er
mér lítt að skapi," sagði
Sigurður Sigurðarson,
vígslubiskup
þegar við inntum hann eft-
ir hans áliti á hjónavígslum
fyrr og nú. „Á síðustu tíu
til fimmtán árum hafa orð-
ið verulegar breytingar á
brúðkaupssiðum okkar. Og
því miður eru þær breyting-
ar sem orðið hafa eru Iíka
þess háttar að fyrir okkur
prestana er það oft hálf-
gerð raun að taka þátt í
þeim leiksýningum sem
hjónavígslumar eru að
verða. Marga af þessum
nýju siðum þekkjum við úr
erlendum kvikmyndum og
það er í rauninni hjákátlegt
að sjá þetta framkvæmt í
íslenskri kirkju því að at-
ferli við brúðkaup í kvik-
mynd er ekki endilega hluti
af brúðkaupssiðum nok-
kurrar þjóðar heldur er það
samið af þeim sem gengur
frá handritinu í samráði við leik-
stjórann," sagði Sigurður.
Hvað kostar hjónabandið?
Sigurður kvað marga af þessum
nýju brúðkaupssiðum í raun ósköp
meinlausa að öðru leyti en því að
þessar tilbúnu þarfir væru oft
mjög dýrar. „Ég hef t.d. grun um
að brúðarvendir hér á landi séu
meðal dýrustu blómaskreytinga í
heimi,“ sagði hann. „Hvað kostar
að skreyta kirkjuna? Hvað kostar
brúðarkjóllinn? Hvað kostar að
leigja sérstaklega skreyttan bíl?
Og hvað kostar svo salurinn og
veislan, myndatakan og athöfnin
sjálf?“ spurði hann og þegar fátt
varð um svör hjá okkur bætti hann
við: „Um þetta heyrir maður ótrú-
legar frásagnir þeirra, sem í þessu
standa. Og því miður munu þess
dæmi að fólk komist í verulegan
fjárhagsvanda út af brúðkaupinu
- nú eða fresti því öllu saman af
ótta við að ráða ekki við það. Ótt-
inn kemur til af öllum þessum til-
búnu þörfum, sem virðast mega
kosta hvað sem er,“ sagði hann
og áhyggjur hans leyndu sér ekki.
En hvað kostar hjónavígslan - ein
og sér? „Já, fólk spyr mig oft hvað
kosti að gifta sig og þá svara ég
því til hvaða þóknun presturinn
eigi að fá, sem er um 4 þúsund
krónur. Síðan myndi organisti eiga
að fá ríflega það ef fólk óskar
eftir honum og ef það vill hafa
söngfólk getur svo farið að athöfn-
in kosti milli tíu og fimmtán þús-
und krónur“ upplýsti Sigurður og
bætti við; „Þarna er ég að tala
um einfalt og virðulegt kirkjubrúð-
kaup.“
Benda fólki
á Fógetann?
Brúðarkjólarnir hafa breyst -
og við hafa bæst brúðarmeyjar,
sveinar, blóm og bíll . . . en hvað
með tónlistina? „Jú, hún
hefur breyst geysilega,"
sagði Sigurður. „Það er
ákveðin tíska í því hvers
konar tónlist eigi að flytja
við brúðkaup og satt best
að segja eni brúðkaupin að
breytast í eins konar óska-
lagaþætti. Óskalögin eru
þá gjarnan mjög ókirkjuleg
og hafa oftar en ekki ekk-
ert trúarlegt innihald,“
bætti hann við. „Þetta eru
yfirleitt prýðileg lög sem
sóma sér vel í móttökunni
á eftir - en í hinu kirkju-
lega samhengi eru þau al-
veg út í hött,“ fullyrti hann.
„í stuttu máli má segja að
hjónavígsluathöfnin sé að
verða æ veraldlegri svo að
kirkjunnar menn hljóta að
spyija sig hvort ekki eigi
einfaldlega að benda fólki
á að fara bara með allt
úthaldið til fógetans og
gifta sig þar.“
Óskilgreind
smekkleysa
En ef við gefum okkur
að fólk vilji gifta sig í kirkju
- hvað þarf þá að breytast að
þínu mati? „Vandi kirkjubrúð-
kaupsins hjá okkur virðist mér
vera þríþættur,“ svaraði Sigurður.
„í fyrsta lagi er hin kirkjulega
athöfn að verða minna og minna
trúarleg. í öðru lagi kostar hún
of mikið; þ.e.a.s. umgjörðin öll. í
þriðja lagi stefnir þetta nú í ein-
hveija óskilgreinda smekkleysu
þar sem fólki er talin trú um að
hægt sé að kaupa glæsilegan
virðuleik með því áð hrúga í kring-
um þetta allt einhveiju glingri sem
hvorki hefur hagnýta þýðingu né
táknræna merkingu,“ sagði hann.
„í þessu efni þarf þjóðin að staldra
við því þrátt fyrir að prestarnir
leggi sig flestir fram um að leið-
beina fólki er erfitt fyrir þá að
taka sífellt fram fyrir hendurnar
á mönnum - og enn erfiðara að
ætla einn að synda á móti straumi
tískunnar. Á þessu þarf kirkjan í
heild sinni að taka,“ sagði Sigurð-
ur Sigurðarson, vígslubiskup, með
áherslu.
Það á að vera gaman
í brúðkaupum
„Ó, þú" er vinsælt í brú
kaupum - en mér finn
textinn svolítió sérkeunucy-
ur. „Ó, þú - þaö eina sem
égelskanú" . . . Mér
finnst þetta vafa-
samt veganesti
inn í hjóna-
bandiö
„Nei, nei, - alls ekki,“ sagði
séra Vigfús Þór Árnason, sóknar-
prestur í Grafarvogskirkju, þegar
við inntum hann eftir því hvort
hann hefði einhverjar áhyggjur af
þróun brúðkaupssiða hér á landi.
„Af hveiju ætti ég helst að hafa
áhyggjur," spurði hann svo ósköp
góðlátlega. Við vitnuðum í konuna
sem togaði mig niður af skýinu
og nefndum dægurlög, hringap-
úða, brúðarmeyjar, bílinn og blóm-
in . . . en lengra komumst við
ekki. Vigfús Þór stöðvaði okkur
og sagði: „Nei, þetta er svo
skemmtilegt.“ Síðan hélt hann
áfram eins og til útskýringar:
„Brúðkaup er gleðihátíð, virkilegt
fagnaðarefni - og það á að vera
gaman í kirkjunni í brúðkaupum.
Þetta er dagur brúðhjónanna og
þau eiga að fá að hafa hann eins
og þau vilja helst - þó innan
ákveðinna marka,“ sagði hann.
Guð er í ástinni
„Þegar fólk fór að óska eftir
því að fá dægurlög flutt í brúð-
kaupum óttuðust margir að trúar-
legi þátturinn yrði út undan —
hjónavígslurnar yrðu veraldlegri
og Guð jafnvel gleymdist. Þessi
ótti er að mínu mati með öllu
ástæðulaus. í kirkjubrúðkaupum
er ákveðið „ritúal“ og samkvæmt
því hefst athöfnin á sálmi. Þetta
hef ég alltaf haldið mig við. Síðan
flytur presturinn hugvekju og þótt
hún snúist að einhveiju leyti um
hið daglega líf þá tengist hún jafn-
an boðskap Jesú Krists um fyrir-
gefninguna og sáttagjörðina -
mikilvægi þess að við hlustum
hvert á annað; svo þar er Guðs
orð vissulega predikað. Þar á eftir
er lesinn texti um hjónabandið;
það sem Jesús Kristur segir um
hjónabandið og samfélag læri-
sveina sinna. Nú, svo flyt ég alltaf
Óðinn um kærleikann eftir Pál
postula og að sjálfsögðu förum við
með bænir við svona athafnir. Ég
get því ekki fallist á að trúarlegi
þátturinn sé fótum troðinn í brúð-
kaupum,“ sagði Vigfús Þór. „Svo
eru þau dægurlög sem gjarnan eru
flutt við hjónavígsluathafnir nær
undantekningalaust gullfalleg lög
með mjög vönduðum og fallegum
textum þar sem yrkisefnið er ást-
in, lífið og tilveran - og Guð er jú
í öllu þessu; það er nokkuð ljóst,“
bætti hann við og brosti.
Nota dægurlagatexta
í prédikanir
Er þetta orðin regla frekar en
undantekning að fólk vilji hafa
dægurlög í brúðkaupi sínu? „Já,
langflestir vilja eitt eða tvö ástar-
ljóð,“ fullyrti Vigfús Þór, „en auð-
vitað eru sumir sem vilja bara
sálma og ekkert nema gott eitt
um það að segja. Annars höldum
við alltaf smá-fund um tónlistina,
brúðhjónin, organistinn og ég og
undantekningarlaust komast
menn að samkomulagi; fólk velur
yfirleitt mjög vönduð lög. Svo má
ekki gleyma því að séra Sigurður
Helgi Guðmundsson í Víðistaða-
kirkju gerði geysifallegan texta
við lagið „Amazing Grace“, sem á
íslensku heitir „Á brúðkaupsdegi“
og það er mjög oft sungið við
hjónavígslur," upplýsti hann.
„Annars nota ég dægurlagatexta
mikið við messur“ bætti hann við,
„því oft eru textarnir hreinar hug-
vekjur um lífíð og tilveruna. Þá
tek ég kannski eitt erindi og pred-
ika út frá því. Þetta hefur mælst
mjög vel fyrir.“
Konur til vinstri -
karlar til hægri
Víðast hvar erlendis sitja konur
og karlar hlið við hlið við hjóna-
vígslur - fjölskylda brúðarinnar
gjarnan öðrum megin og fjöl-
skylda brúðgumans hinum megin.
En hér á landi sitja konur vinstra
megin í kirkjunni; karlar hægra
megin. Af hveiju?
„Ja, það er nú það,“ svaraði
Vigfús Þór blátt áfram. „Við vor-
um að ræða þetta nokkrir prestar
um daginn og niðurstaða okkar
var sú að þama væri um táknræna
athöfn að ræða. Hjón eru sundur
skilin meðan athöfnin fer fram en
sameinast svo, líkt og brúðhjónin
sjálf, að athöfn lokinni. Þessi skýr-
ing fannst okkur falleg og viðeig-
andi“ sagði hann; „en það má vel
vera að eitthvað meira liggi að
baki þessum sið. Það var bara
ekki minnst á þetta í Guðfræðinni
í gamla daga,“ sagði hann ogyppti
öxlum.
Misskildar
merkjasendingar
„Þú mátt kyssa brúðina," er
setning sem við þekkjum flest úr
bíómyndum . . . og sumir eru
þeirrar skoðunar að einungis þar
eigi þessi setning heima; í banda-
rískum bíómyndum. Vigfús Þór
skellihló þegar við minntumst á
þetta atriði. „Jú, það finnst mörg-
um þetta æði amerískt," viður-
kenndi hann, „en ég nota
þetta . . . og það er ástæða fyrir
því,“ sagði hann og forvitni okkar
var vakin. „Þegar fólk stendur
frammi fyrir altarinu í eigin brúð-
kaupi þá er það oft svo spennt að
það gleymir hvað það á að gera
næst. Nú, eitt sinn var ég að gefa
saman ung hjón og þegar kom að
í
1
I
I
l
!
i
i
i
Í
l
I
s
i
í