Morgunblaðið - 08.12.1996, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 8. DESEMBER 1996 11
Alm. grunnnám
Starfsnám minna
Bóklegt framhald
Verklegt framhald
Sérsk. á háskólast. fj’^%
Menntun karla
og kvenna
1 30,0%
Tekjur á vinnustund Skipting háskóla-
eftir menntahópum manna á atvinnugr.
rmms 582 kr. § !' I
Konur 462 kr.
t*
BAnámmm°
BS nám
Kariar með
háskólamenntun:
105% 17,6%
10,5/0 Konurmeð
5,3% háskólamenntun:
3,5% 20,3%
MA, MSc., Dr.ffgfi
6,3%
20
30 40 50
Hásk.m. alls 2,1%
Landbún. 3*4SMr3W
Hásk.m. konur 1,2% !
0,7% }
1,4% I
Fiskveiðar
Fiskvinnsla
Byggingariðnaður
Alm. iðnaður
0,8%
1,4% I
0,2 % I
2,4% J
4,3%M
0,4% 1
3,7%
6,5% Hfi
0,8% i
Verslunog 31^A..
þjónusta
fínna sér vettvang úti í atvinnulíf-
inu og búa til eitthvað nýtt þar.“
Einsleitt námsframboð
í Háskóla Islands
Stefán segir að það sama eigi
við á háskólastiginu þar sem sam-
anlagt um helmingur nemenda sé
í heimspekideild og félagsvísinda-
deild. Aherslan sé alltof mikil á
bóknám, sem vísi mönnum hvorki
í átt að viðfangsefnum atvinnulífs-
ins í nægilega miklum mæli né
að atvinnutengdu námi. „Eg er
svolítill landráðamaður að því leyti
að ég er partur af þessu,“ heldur
hann áfram og hlær við. „Ég hef
samt þá skoðun að alltof lítið sé
lagt upp úr þessu. Við erum með
of einsleitt námsframboð. Við
gætum verið að gera miklu meira,
til dæmis á sviði félagsvísinda. I
öðrum löndum er öflugt nám sem
kallað er atvinnulífsfræði hvers
konar. Þar er fjallað um vinnu-
markað, nýsköpun í atvinnulífi,
atvinnuþróun, stjórnun, samskipti
og skipulag á vinnustöðum. Auð-
vitað er eitthvað um þetta hér en
alltof lítið.“
Sjálfur er hann aðeins byijaður
að koma á svona námi en segir
að hvergi sé til peningur eða pláss.
„Maður verður að gera það með
því að taka frá einhveiju öðru. Það
fær maður ekki, því allir halda
fast í sitt,“ segir hann. „Menn sitja
í svolitlu öngstræti. Það virðist
ekki vera auðvelt að koma á nýjum
námsbrautum né leggja niður
ónýtar, gamlar námsbrautir. Menn
eru of íhaldssamir og ég held að
stjórnendur í menntakerfinu séu
ekki nógu áhugasamir um at-
vinnulífið."
Stefán segir frá því að Guð-
mundur Magnússon háskólarektor
hafi á sínum tíma hafið máls á
því að háskólinn ætti að gagnast
atvinnulífínu meira en verið hefði.
„Þetta var mjög óvinsælt þá og
margir innan háskólans fyrtust
við, litu þessa hugmynd hornauga,
gagnrýndu og kvörtuðu undan
henni. Þeir sögðu að háskólinn
ætti að vera sjálfstæður og það
væri ekki hlutverk hans að þjóna
atvinnulífi, né sækja peninga til
hagsmunaaðila heldur ætti hann
að rannsaka og fræða óháður
hagsmunaöflum. Hins vegar hefur
tíðarandinn alls staðar verið að
færast í þessa átt, þannig að nú
er til dæmis ekki auðvelt fyrir
háskólamenn að hafa það sjónar-
mið að skólinn eigi ekki að sinna
þörfum atvinnulífsins.“
Þjálfunin skiptir mestu
máli, ekki námsgreinin
Hann segir hins vegar að í
seinni tíð hafi komið fram gagn-
rýni á þau sjónarmið sem haldið
hafí verið fram lengi, meðal ann-
ars af Michael Porter, prófessor
við viðskiptaháskólann í Harvard,
að það sé hin hagnýta menntun
sem gagnist atvinnulífinu öðru
jöfnu betur. Þá sé annars vegar
litið til iðnnáms og starfstengds
náms á framhaldsskólastigi og
hins vegar tækni- og raungreina-
nám á háskólastigi. Þessar nýju
gagnrýnisraddir segja að ekki sé
aðalatriðið hvort menn séu verk-
fræðingar eða viðskiptafræðingar
eða jafnvel heimspekingar eða fé-
lagsvísindamenn heldur sé það
hitt hvers eðlis þjálfunin er og
hvaða eiginleikar hafi verið þjálf-
aðir sérstaklega upp.
Stefán vitnar í Robert Reich
sem er nú atvinnumálaráðherra í
Bandaríkjunum en var áður há-
skólakennari og hefur skrifað mik-
ið um nýsköpun og breytingar í
atvinnulífinu. Boðskapur hans er
sá að aðalatriðið sé aginn í mennt-
uninni, þjálfunin og kröfurnar en
ekki nákvæmlega hvaða mennta-
grein menn eru í. Hins vegar legg-
ur hann mikla áherslu á að mennt-
unin þurfi eftir sem áður að bein-
ast að viðfangsefnum atvinnulífs-
ins. Hún þurfi að laða nemendur
að atvinnulífinu, vekja áhuga
þeirra á því og að í rannsóknum
og námi sé fengist við viðfangs-
efni atvinnulífsins.
Þrátt fyrir að tengsl háskólans
við atvinnulífið hafi aukist á und-
anförnum árum eru þau samt of
lítil að mati Stefáns. „Það er ekki
algengt að menn úr atvinnulífinu
segi beinlínis að þá vanti fólk með
ákveðna tegund náms eða hæfni.
Ég held ekki að atvinnulífið frem-
ur en skólakerfið hafi nægilegan
skilning á nytsemd menntunarinn-
ar. Hugsanlega er þarna um sam-
spil að ræða, að menntunin hafi
ekki verið nógu gagnleg og því
hafi atvinnulífið kannski ekki haft
sömu ástæðu og ætla mætti til
að leita eftir henni.“
Vilja fyrirtæki leggja
fé í MA-nám?
Aðspurður hvort hann telji að
fyrirtæki væru tilbúin að leggja
fé með einhveijum hætti til háskól-
ans með það í huga að menntunin
gagnist atvinnulífinu sérstaklega
svarar hann að þetta sé sjónarmið
sem hafi verið vaxandi í nágranna-
löndunum. „Allir háskólar á Vest-
urlöndum kvarta yfír of litlu fjár-
magni, svo það er ekkert sérís-
lenskt. Vegna þessa hefur orðið
vaxtarbroddur sem felst í því að
reyna að fá fýrirtæki og samtök
til þess að fjármagna framhalds-
nám í háskólanum, t.d. á MA-
stigi, sem gagnast atvinnulífinu á
einhveijum sérstökum sviðum.“
Stefán segir að námið hafi að
vísu tilhneigingu til að verða þjón-
ustutengt með slíkri fjármögnun,
þannig fylgi því bæði kostir og
gallar. Honum finnst vel koma til
greina að setja saman MA-nám
hér á landi sem hafi hagnýta skír-
skotun til atvinnulífsins og verði
fjármagnað af því. „Nema ef við
getum fengið að leggja niður
gagnslausar deildir hér í háskólan-
um eins og tannlæknadeild," segir
hann og kímir. „Margir tannlækn-
ar hafa áhuga á því að hætt verði
að kenna það nám hér einfaldlega
vegna þess að tannlæknar eru
orðnir of margir í landinu. Þetta
er þar að auki dýrt nám og mér
finnst það vel koma til álita án
þess að ég sé í nokkrum fjandskap
við tannlækna. Það er auðvitað
ekkert vinsælt að leggja svoleiðis
til og einhveijir mundu segja að
leggja ætti niður þá grein sem ég
kenni. Það má athuga það líka,“
segir hann.
Eftir nokkrar umræður um hag-
nýti einstakra greina og gengi
háskólans sprettur fram sú hug-
mynd hvort ekki sé hægt að koma
upp nýsköpunarsjóði, sem atvinnu-
lífið greiði eitthvert prósentuhlut-
fall til í örfá ár og yrði nýtt til
að efla starfstengda menntun á
háskólastigi. „Sem átaksverkefni
gæti það komið til greina. í öllu
falli þarf að auka fjölbreytni þessa
námsframboðs og þá sérstaklega
í átt að atvinnulífmu. Það er stórt
mál fyrir þróun menntakerfísins
og nýsköpun í þjóðfélaginu."