Morgunblaðið - 15.01.1997, Qupperneq 18

18 MIÐVIKUDAGUR 15. JANÚAR 1997
MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
Spá lægra
olíuverði
SÉRFRÆÐINGAR í olíuvið-
skiptum sögðu í gær að líkur
væru á því að heimsverðið á
olíu myndi lækka á næstunni
vegna aukinna birgða eftir að
hafa haldist mjög hátt síðustu
vikur. Sérfræðingar Alþjóða-
orkumálastofnunarinnar í
París sögðu að olíuútflutning-
ur íraka og aukin framleiðsla
ríkja utan Samtaka olíuút-
flutningsríkja (OPEC) hefðu
orðið til þess að birgðirnar í
heiminum hefðu náð 74,7
milljónum fata á dag í desem-
ber og aukist um 1,3 milljónir
frá því í nóvember.
Faðir Graf
í fangelsi?
ÞÝSKIR saksóknarar kröfðust
þess í gær að faðir tennis-
stjömunnar Steffi Graf, Peter
Graf, yrði dæmdur í sex ára
og níu mán-
aða fangelsi
fyrir skatt-
svik. Þeir
sögðu að
hann hefði
svikið 19,2
milljónir
marka, sem
svarar rúm-
um 800
milljónum króna, undan skatti
af tekjum tennisstjömunnar á
árunum 1989-93. Ennfremur
kröfðust þeir þess að skatta-
ráðgjafi Graf, Joachim Eck-
ardt, yrði dæmdur í fjögurra
ára og níu mánaða fangelsi.
Dómur verður kveðinn upp í
máli þeirra 24. janúar.
Alsírsk börn
skorin á háls
ÍSLAMSKIR uppreisnarmenn
rændu fimm stúlkum og skám
þær á háls og myrtu 14 manns
til viðbótar í tveimur árásum
á þorp nálægt Algeirsborg,
að sögn dagblaða í Alsír í
gær. Lík stúlknanna fundust
í þorpinu Chebli á mánudag.
Kvöldið áður höfðu uppreisn-
armenn myrt 14 manns úr
þremur fjölskyldum í öðm
þorpi í grenndinni og öll fórn-
arlömbin vom skorin á háls.
Þota lendir
eftir bilun
FARÞEGAÞOTA af gerðinni
Concorde lenti á Heathrow-
flugvelli í London í gær eftir
bilun í lendingarbúnaði
skömmu eftir flugtak. Vélin
var á leiðinni til New York og
flugmennirnir uppgötvuðu bil-
unina í flugtaki, losuðu elds-
neyti úr vélinni og lentu henni
45 mínútum síðar. Ekki var
hægt að draga eitt hjólanna
inn og því hefði þotan ekki
getað náð fullum hraða.
• •
Oskugos á
Montserrat
ÖSKUGOS er hafið í eldfjall-
inu Soufriere Hils á eyjunni
Montserrat í Karíbahafí og
aska berst yfír höfuðstaðinn,
Plymouth, sem er mannlaus.
Vísindamenn höfðu varað við
gosinu í nokkrar vikur og
sögðu þetta mesta gosið í eld-
fjallinu í marga mánuði. Flest-
ir íbúanna 7.000 hafa verið
fluttir í norðurhlutann og þeim
stafar ekki hætta af gosinu.
Steffi Graf
Hálf öld frá því Der Spiegel hóf göngu sína
Spegill þýzks
eftirstríðslýðræðis
DER SPIEGEL, hið þekkta þýzka fréttatíma-
rit, sem flett hefur ofan af flestum stærstu
opinbem hneykslismálunum, sem upp hafa
komið í sambandslýðveldinu Þýzkalandi stofn-
un þess, og hefur um langt skeið verið ein-
hver helzta „stofnun“ þýzkrar blaðaútgáfu,
fagnar um þessar mundir 50 ára afmæli sínu.
I dag, miðvikudag, verður efnt til hátíðar-
samkomu af þessu tiiefni í Bonn, þar sem
margt þekktra gesta úr þýzku þjóðlífi mun
samfagna útgefendum ritsins. Helmut Kohl,
kanzlari Þýzkalands, mun þó ekki heiðra þá
samkomu með nærveru sinni. Roman Herzog,
forseti sambandslýðveldisins, mun hins vegar
gera það, en hann hefur ekki jafn ríka ástæðu
og kanzlarinn til að vera pennum Spicgel gram-
ur.
Það er ekkert nýtt, að kanzlaranum sé lítt
um Der Spiegel gefið, en í ófáum umfjöllunum
sínum hefur blaðið ófrægt Kohl með því að
lýsa honum sem klaufskum landsbyggðar:
manni, og á aðra miður smjaðrandi vegu. Í
bréfi sem Kohl sendi Rudolf Augstein, útgef-
anda Der Spiegel frá upphafi, segist hann -
með frjálsri tilvitnun í Voltaire - hata það sem
blaðið segi, en hann myndi „beijast fyrir rétti
þess til að mega segja það“.
Enda hefur Der Spiegel skilið eigið hlutverk
í gegnum tíðina sem gagnrýnið mótvægisafl
við stjórnvöld, sem þjóni lýðræðinu og veiti
stjómmálamönnum og öðru áhrifafólki virkt
aðhald. Þannig er Helmut Kohl sannarlega
ekki sá eini, sem Der Spiegel hefur reynzt
óþægur ljár í þúfu.
Orðstír byggður á hneykslismálum
Enginn annar þýzkur fjölmiðill hefur gegnt
þessu aðhaldshlutverki af meiri alvöru en Der
Spiegel. Árið 1962 neyddist Franz-Josef
StrauS tii að segja af sér embætti varnarmála-
ráðherra í kjölfar umQöllunar blaðsins um her
Vestur-Þýzkalands og þess, hvernig hann hafði
misnotað ráðherravaid sitt til að fangelsa
blaðamenn Der Spiegel - þeirra fremstan
Rudolf Augstein sjálfan, sem sat inni í 14 vik-
ur - og til að loka ritstjómarskrifstofum blaðs-
ins með það fyrir augum að skrúfa endanlega
fyrir útgáfu þess.
Það ætlunarverk tókst StrauS ekki. Þessu
hneykslismáli mátti blaðið þakka það, að orðst-
ír þess jókst um allan helming - StrauS sagði
síðar: „hvað hefði Der Spiegel orðið án mín?“
StrauS-málið var þó aðeins eitt af mörgum
afdrifaríkum hneykslismálum, sem Spiegel
hefur nærzt á í gegnum tíðina. Mörgum er
Barschel-málið frá 1987 í fersku minni, og
nýjasta hneykslið, sem rannsóknarblaðamönn-
um Spiegel tókst að fletta ofan af, var hvern-
ig þýzka leyniþjónustan sjálf var árið 1995
flækt í skipulagningu smygls frá fyrrum lýð-
FORSÍÐA Der Spiegel frá 7. nóvember
1962, sem sýnir ritstjórann, Rudolf
Augstein, er hann er færður í gæzlu-
varðhald. Augstein sat inni í 14 vikur,
en Spiegel hélt áfram að koma út og
Franz-Josef Straufi neyddist til að segja
af sér sem varnarmálaráðherra. Þetta
var hið fyrsta af mörgum hneykslismál-
um, sem rannsóknarblaðamennska Der
Spiegel hefur komið af stað á hálfri öld.
veldum Sovétríkjanna á efni til kjarnorku-
sprengjugerðar.
Upplag Der Spiegel fór stöðugt vaxandi.
Það náði hámarki upp úr sameiningarárinu
1990 með um 1.200 þúsund prentuð hefti, en
er nú að jafnaði rúmlega milljón eintök á viku.
Aukin samkeppni á vikuritamarkaðnum hefur
knúið „stofnunina" til að ráðast í margþættar
breytingar; þær nýjustu gaf að iíta í fyrsta
tölublaði afmælisársins, með breyttri uppsetn-
ingu og litmyndum út í gegn.
Frumkvæði Rudolfs Augstein
Fyrsta hefti Der Spiegel kom út 4. janúar
árið 1947, á meðan Þýzkaland var enn undir
hernámsstjórn bandamanna. Rudolf Augstein,
sem þjónað hafði sem liðsforingi í stórskotaliðs-
sveit á austurvígstöðvunum, tókst fyrstum
Þjóðveija að fá brezku hernámsstjórnina í
Hannover til að veita sér leyfi til útgáfu frétta-
tímarits. Augstein, sem nú er 73 ára og byijað-
ur að finna fyrir heilsubresti, er enn að; skrif-
ar oft leiðaragreinar og er í stöðugu sambandi
við ritstjóra blaðsins í höfuðstöðvum þess, sem
eru til húsa í 13 hæða framúrstefnulegu há-
hýsi í Hamborg, miðstöð þýzkrar tímaritaút-
gáfu.
Ekki leið á löngu eftir stofnun vestur-þýzka
Sambandslýðveldisins, unz blað Augsteins var
komið upp á kant við fyrsta kanzlarann fyrir
undandráttarlausa blaðamennsku sína. „Það
er dapurlegt,“ sagði Konrad Adenauer eitt sinn,
„en þessi snepill er í raun lesinn." Þannig hef-
ur Der Spiegel á fimm áratugum reitt ófáan
stjórnmálamanninn til reiði og veitt lesendum
eitthvað að hlakka yfir. Blaðið hefur bundið
enda á feril stjórnmálamanna, orðið skyldu-
lesning áhrifafólks og embættismanna; á með-
al áskrifenda eru öll utanríkisráðuneyti Evrópu.
Þegar Der Spiegel berst til áskrifenda á
hveijum mánudegi (að jafnaði) með þungum
dynk - meðalþykkt hvers heftis er um 250
síður - flytur blaðið fréttir af svo til öllu milli
himins og jarðar og takmarkast ekki við þýzk
innanríkismál. Með næsta tölublaði - sérstöku
afmælishátíðarhefti - á að slá öll fyrri um-
fangsmet. Það verður 364 blaðsíður að stærð.
Ný samkeppni
Áratugum saman hafa keppinautar reynt
að vega að drottnunarstöðu Der Spiegel á
þýzka fréttatímaritamarkaðnum. Allar mistók-
ust þær tilraunir unz nýjasta atlagan, Focus,
virðist ætla að takast ætlunarverkið; að
minnsta kosti að hluta til. Eins og áður segir
hefur upplag Der Spiegel dalað um tæplega
fímmtung frá hámarkinu, sem náðist eftir sam-
einingu Þýzkalands, þó staða þess sé sterk
með upplag yfir eina milljón eintaka.
Focus var stofnað fyrir þremur árum, og
er gefið út í Munchen, þar sem öllu íhaldssam-
ari vindar blása um ritstjórnarskrifstofur en í
háborg vinstripressunnar við Elbuósa. Focus
hefur, með styttri og auðlesnari greinum og
mikilli myndnotkun átt vaxandi fylgi að fagna
meðal þýzkra fréttafíkla; blaðið hefur nú náð
upplagi yfir 800 þúsund í viku hverri og á
síðasta ári voru birtar fleiri auglýsingasíður í
Focus en í Spiegel.
Focus nýtur þess að margir stjórnmálamenn
og fleiri áhrifamenn, hafa ekki viljað hætta sér
í „villidýrskjaft" Spiegel (eins og Elisabeth
Noelle-Neumann, sem rekur elztu skoðana-
könnunastofnun Þýzkalands, hefur lýst með-
höndlun blaðamanna Spiegel á stjórnmála-
mönnum). Kohl kanzlari hefur aldrei veitt
Spiegel viðtal, en ritstjórar Focus eiga greiðan
aðgang að honum.
I nóvember síðastliðnum héldu Focus-menn
sína eigin hátíðarsamkomu. Helmut Kohl lét
hana ekki fram hjá sér fara.
► Byggt á International Herald Tribune og
The Economist.
Nýr forseti kosinn
á Evrópuþinginu
Strassborg. Reuter.
SPÆNSKI hægrimaðurinn Jose
Maria Gil-Robles Gil Delgado var
kosinn forseti Evrópuþingsins í gær
en jafnframt beðinn um að beita sér
fyrir breytingum á kjöri þingforseta.
Mikil óánægja er á meðal þingmanna
með það hvernig kjörinu er háttað
og greiddi um þriðjungur þeirra at-
kvæði með mót-
frambjóðanda Gii-
Robles, Catherine
Lalumiere frá
Frakklandi, mun ■ ^7i B|ð
fleiri en búist hafði ™ “ “ '
verið við.
Gil-Robles, úr
spænska íjóðarflokknum, hlaut 338
atkvæði en Lalumiere, sem er fyrr-
verandi framkvæmdastjóri Evrópur-
áðsins, 177. „Nærri því þriðjungur
fulltrúa á þessu þingi greiddi at-
kvæði til að mótmæla kosningunni -
þú ættir að gera þér grein fyrir því,“
sagði Gijs De Vries, leiðtogi fijáls-
lyndra við Gil-Robles þegar úrslitin
lágu fyrir.
Tveir stærstu flokkanna á Evrópu-
þinginu, sósíalistar og samtök evr-
ópsku þjóðarflokkanna, þar sem
kristilegir demókratar eru í meiri-
hluta, skipta með sér forsæti þings-
ins en forseti er
kjörinn á fimm ára
fresti. Jean-
Claude Pasty, leið-
Hi tog> þriðja stærsta
flokksins, Sam-
bands um Evrópu,
hvatti Gil-Robles
ti! að afnema einokun flokkanna
tveggja á forsetaembættinu, þar sem
hún yki enn þann skort á lýðræði
sem væri eitt af umkvörtunarefnum
þingsins er það fjaliaði um aðrar
stofnanir Evrópusambandsins.
Gil-Robles er 61 árs lögfræðingur
Reuter
KLAUS HSnsch, fráfarandi forseti Evrópuþingsins, óskar eftir-
manni sínum, Jose Maria Gil-Robles, til hamingju með kjörið.
og þykir búa yfir mikilli reynslu og
hæfni. Hann hefur setið á Evrópu-
þinginu frá 1989 og átt sæti í fjöl-
mörgum nefndum þess og ráðum.
Hann er hins vegar lítt sem ekkert
þekktur, jafnvel í heimalandinu,
Spáni, hafa fáir heyrt hans getið.
Gil-Robles tekur við af Þjóðveij-
anum Klaus Hánsch og má búast við
að á meðal þeirra mála sem hann
verður að takast á við séu deilur um
mismunandi laun þingfulltrúa eftir
löndum og endalausar ásakanir um
fjársóun Evrópuþingsins.