Morgunblaðið - 21.02.1997, Side 4

4 FÖSTUDAGUR 21. FEBRÚAR 1997
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Glugga-
þvottur
RYSJÓTT tíð að undanförnu hef-
ur orðið til þess, að rúður hafa
orðið Iítt gegnsæjar. Þessi réðst
í gluggaþvott við Laugaveginn í
gær, en miðað við veðurhorfur á
næstunni, eru líkur á að brátt
þurfi á ný að grípa til hreinsunar-
aðgerða.
Ibúar um norðan- og austan-
vert landið voru ekki að hugsa
um gluggaþvott í gær því þar var
mikil snjókoma og varð víða ill-
fært um vegi vegna ófærðar og
snjóblindu.
Morgunblaðið/Ásdís
Formaður bankaráðs íslandsbanka um breytingu á ríkisbönkum
Fögnum því að starfa
ájafnréttisgrundvelli
KRISTJÁN Ragnarsson, formaður
bankaráðs íslandsbanka, segir að
fyrirhuguð breyting ríkisviðskipta-
bankanna, Landsbankans og Bún-
aðarbankans, í hlutafélög sé fagn-
aðarefni og samkeppnisstaða við-
skiptabankanna verði þá jafnari en
verið hefur.
„Við höldum aðalfund í næsta
mánuði og ætlum að leggja þar til
mörg hundruð milljóna króna arð-
greiðslu út úr íslandsbanka. Ríkið
hefur aldrei gert þá kröfu til eigna
j sinna í ríkisbönkunum að fá arð af
því fé, þannig að með því að gera
bankana að hlutafélögum verður
samkeppnisstaða þeirra þá jöfnuð
við íslandsbanka að þessu leyti,“
sagði Kristján.
Hann segir að ef einhveijir vilji
kaupa minnihluta í ríkisviðskipta-
bönkunum með ríkinu þá undirstriki
það arðsemiskröfuna.
„Þeir eigendur munu ekkert líða
það að fá ekki arð af eign sinni
þótt ríkið kynni að falla frá sinni
kröfu á meðan það á þetta alfarið.
Ég held því að það myndi bara
styrkja stöðu bankanna ef einhver
vildi kaupa. Við erum alveg tilbúnir
að mæta þeirri samkeppni sem
þannig kæmi upp og fögnum því
að starfa á jafnréttisgrundvelli við
þessa banka. Það er mikið fram-
faraspor að breyta þeim í hlutafélög
og ennþá meira þegar þeir verða
seldir," sagði Kristján.
Ekki mikil einkavæðing í
stofnun Fjárfestingarbanka
Varðandi fyrirhugaða stofnun
Fjárfestingarbanka atvinnulífsins
hf. þar sem eignir Fiskveiðasjóðs,
Iðnlánasjóðs, Iðnþróunarsjóðs og
Útflutningslánasjóðs verða lagðar
til sem hlutafé, sagði Kristján að
hann teldi ekki mikla einkavæðingu
felast í því að taka sjóði atvinnuveg-
anna, sem væru öflugir og hefðu
meira og minna verið reknir á
ábyrgð atvinnugreinanna og ekki
hefðu verið taldir ríkisfyrirtæki, og
búa til einn ríkisbanka til viðbótar.
Hvað útveginn varðar hefði
áherslan verið á að breyta sjóðum
sjávarútvegsins og iðnaðarins í
hlutafélög, afnema aðgreininguna
um atvinnuvegina og úrelt ákvæði
sem spilla samkeppnisstöðu sjóð-
anna, og síðan yrði hlutafé sjóðanna
boðið til sölu. Sagði Kristján að
þetta hefði getað þróast í góðu sam-
ræmi við almenna þróun á fjár-
magnsmarkaði og orðið meiri einka-
væðing en sameining sjóðanna í
banka í meirihlutaeigu ríkisins.
„Fiskveiðasjóður og Iðnlánasjóð-
ur hafa verið byggðir upp með bein-
um framlögum atvinnugreinanna í
áratugi, ekki bara með því að borga
eðlilega vexti af lánum heldur með
beinum framlögum greinanna til
að byggja upp eigið fé þessara
sjóða. Nú ætlar ríkið að taka þetta
í ríkissjóð með því að selja þessa
eign sem hefur að okkar mati verið
byggð upp af greinunum sjálfum,“
sagði Kristján.
Breyting ríkisviðskiptabankanna
í hlutafélög
Skera þarf ur
um biðlaunarétt
starfsmanna
PÁLMI Jónsson, formaður banka-
ráðs Búnaðarbanka íslands, segir
að af hálfu starfsmanna bankans
sé talinn vafi leika á því hvort þeir
eigi rétt á biðlaunum vegna fyrir-
hugaðrar breytingar bankans í
hlutafélag og telur Pálmi brýnt að
sambærileg mál sem séu fyrir dóm-
stólum verði útkljáð fyrir Hæsta-
rétti.
„Það þarf að fá úr því skorið
hvort þarna sé um einhvern stjórn-
arskrárvarinn rétt að ræða. Það
yrði gríðarlegt stórmál ef það þýddi
það að starfsmenn ættu slíkan rétt,
en eigi að síður þarf að fást niður-
staða í því,“ sagði Pálmi. Hann
segir að réttindamál starfsmanna
bankans séu mjög þýðingarmikil
varðandi breytingu bankans í hluta-
félag, og ljóst sé að starfsmenn
verði að njóta þeirra réttinda sem
þeir eiga.
Breyting á
lífeyriskerfi
Pálmi sagði í samtali við Morgun-
blaðið að undanfarið hefði mikil
vinna verið lögð í það í Búnaðar-
bankanum að undirbúa breytingu
bankans í hlutafélag. Þar á meðal
hefði verið unnið að breytingu á
lífeyriskerfi starfsmanna, en lífeyr-
isréttindi starfsmanna Búnaðar-
banka íslands, sem eru með ríkis-
ábyrgð, verða gerð upp þannig að
hreint borð verði þegar hlutafélags-
banki tekur til starfa.
„Þessi vinna er langt komin innan
bankans og að henni hafa komið
fulltrúar frá starfsmannafélaginu
og eins hefur tryggingasérfræðing-
ur aðstoðað við þetta verk. Bankinn
hefur lagt til hliðar fé sem fært
hefur verið til gjalda á rekstrar-
reikningi til að mæta öllum lífeyris-
skuldbindingum starfsmanna þann-
ig að bankinn á að geta gert þá
hluti upp,“ sagði Pálmi.
Kynning á breytingunni
mikilvægust
Kjartan Gunnarsson, formaður
bankaráðs Landsbanka íslands,
sagði að mikilvægasti undirbúning-
urinn fyrir breytingu bankans í
hlutafélag myndi felast í því að
kynna breytinguna fyrir starfs-
mönnum og viðskiptavinum bank-
ans bæði hérlendis og erlendis og
tryggja það að bankinn njóti sama
trausts og vinsælda fyrir og eftir
breytinguna.
„Það er auðvitað mikil breyting
að breytast úr hefðbundnu ríkisfyr-
irtæki í hlutafélag sem er að starfa
á almennum markaði og nýtur ekki
þessarar bakábyrgðar ríkisins leng-
ur,“ sagði Kjartan.
Hann sagði að verið væri að fjalla
um breytingar á lífeyrissjóði bank-
ans og fyrir lægju sameiginlegar
tillögur bankans og starfsmanna
að breyttu lífeyriskerfi.
„Við vonumst til þess að það
verði afgreitt, en það er út af fyrir
sig ekki með neinum hætti tengt
þessari hlutafélagsbreytingu. Það
er nú að byija þriðja árið síðan
byijað var á þessu og það hefur
alveg sömu áhrif fyrir starfsfólk
og fyrirtækið hvort sem bankinn
er hreint ríkisfyrirtæki eða hlutafé-
lag, því í tillögunum er stefnt að
afnámi bakábyrgðar bankans á líf-
eyriskerfinu og að lífeyrissjóðurinn
verði sjálfstæður og óháður,“ sagði
Kjartan.
Hæstiréttur telur mismunun skaðabóta eftir kynferði bijóta gegn stjórnarskránni
Nærvera kennara hefði
komið í veg fyrir slys
HÆSTIRÉTTUR dæmdi í gær
fjármálaráðherra til að greiða 24
ára gamalli konu rúmlega 1,5 m.kr.
með vöxtum frá árinu 1990 í bæt-
ur vegna örorkutjóns sem hún varð
fyrir í leikfimitíma í grunnskóla
Njarðvíkur arið 1985, þegar hún
var 13 ára. í dómi Hæstaréttar eru
bætur til stúlkunnar ekki reiknaðar
út frá fullum meðaltekjum iðnaðar-
manna, en ekki aðeins út frá 75%
af meðaltekjum iðnaðarmanna, líkt
og gert hefur verið í eldri dómsmál-
um, þar sem ungum stúlkum hafa
verið dæmdar lægri skaðabætur
vegna líkamstjóns en ungum
drengjum. Auk þess kemur fram í
dóminum að Hæstiréttur gerir ríkar
kröfur til upplýsingaöflunar skóla-
stjórnenda um slys sem nemendur
verða fyrir og einnig til öryggis í
skólum.
Vísað til stjórnarskrár
um jafnrétti
í þessum dómi segir að þótt „út-
reikningar sýni að meðaltekjur
kvenna hafi almennt verið lægri
en karla, geti það ekki ráðið úrslit-
um, þegar til framtíðar er litið.
Mismunun um áætlun framtíðar-
tekna, þegar engar skýrar vísbend-
ingar liggja fyrir um tjónþola sjálf-
an, verður ekki réttlætt með skír-
skotun til meðaltalsreikninga, en í
65. grein stjórnarskrárinnar er boð-
ið, að allir skuli vera jafnir fyrir
lögum og konur og karlar njóta
jafns réttar í hvívetna“, segir í
dóminum og er mælt fyrir um að
óskertar meðaltekjur iðnaðar-
manna skuli hafðar til hliðsjónar
þegar framtíðartjón stúlkunnar var
metið.
í málinu er bótaábyrgð felld á
ríkið vegna slyss sem varð í leik-
fimitíma í Grunnskóla Njarðvíkur
25. október 1985 en ríkið hafði
verið sýknað í héraðsdómi.
Ríkið ber halla af
óljósum aðstæðum
í dóminum lætur Hæstiréttur
m.a. ríkið bera halla af skorti á
réttum upplýsingum um tildrög
slyssins. „Margt er óljóst um að-
stæður í skólanum á slysdegi," seg-
ir I dóminum. „Yfirvöld skólans
hlutuðust ekki til um að halda til
haga glöggum upplýsingum um
þær og vitneskju um það, sem gerst
hafði, Þó mátti vera ljóst, að alvar-
legt slys hefði orðið í leikfimitíman-
um. [.. . Stúlkan] var í gipsumbúð-
um í fjórar vikur og gaf það
skólayfirvöldum enn tilefni til at-
hugunar. Þótt [stúlkan] hafi ekki
hafíst handa um að koma bóta-
kröfu sinni á framfæri fyrr en tæp-
um sex árum eftir slysið, eftir að
örorkumat hafði farið fram, verður
[ríkið] að bera halla af skorti á
réttum upplýsingum um tildrög
slyssins. Leiðir það af þeirri ríku
ábyrgð, sem hvílir á stjórnendum
grunnskóla, en þeim ber að hyggja
sérstaklega að velferð nemenda í
einu og öllu,“ segir í dóminum.
Telpan fótbrotnaði þegar hún
var í leikfími að stökkva yfir kistu.
Slysið varð þegar skólabróðir henn-
ar stökk á eftir henni yfír kistuna
og lenti á fæti hennar. Örorka
stúlkunnar, sem hefur haft marg-
vísleg óþægindi af meiðslum sínum,
er metin 10%. í dóminum segir
m.a að samkvæmt eigin framburði
fyrir dómi hafi leikfímikennarinn
verið að sinna öðrum hópi nem-
enda, þegar slysið varð.
Ríkar kröfur til
ýtrasta öryggis
„Fullvíst er að áfrýjandi hefði
ekki orðið fyrir þeim áverka, sem
örorka hennar er sprottin af, hefði
drengurinn ekki hlaupið til of fljótt
og lent á henni,“ segir í dóminum.
„Það hefði ekki átt að geta gerst,
ef kennari hefði fylgst með æfíng-
unni. Kennarinn hefði þá séð,
hvernig áfrýjandi lenti eftir stökkið
og haldið aftur af næsta nemanda,
þar til [stúlkan] væri staðin upp
og farin frá. í áhaldaleikfimi ungl-
inga verður að gera ráð fyrir því,
að þeir sjálfir gæti ekki alltaf
fyllstu varfæmi eða fylgist nægi-
lega vel með þeim, sem á undan
fara. Verður að telja, að leikfími-
kennarinn hefði ekki átt að láta
nemendur eina við æfínguna og því
hafi hann ekki sýnt þá aðgæslu,
sem vænta mátti. í þessu sam-
bandi ber að hafa í huga, að sér-
staklega ríkar kröfur verður að
gera til þess, að ýtrasta öryggis
sé gætt í skólum, en hér var um
að ræða stóran hóp nemenda í
skyldunámi,“ segir í dómi Hæsta-
réttar.
Bótaábyrgð á tjóni stúlkunnar
var því felld á ríkið og henni
dæmdar 1.539.400 kr. í skaða- og
miskabætur með vöxtum frá árinu
1990 og eru útreikningar bótanna
eins og fyrr sagði miðaðar við
óskertar meðaltekjur iðnaðar-
manna en ekki einungis 75% með-
altekna iðnaðarmanna eins og gert
hefur verið í skaðabótamálum
vegna líkamstjóna sem stúlkur
hafa orðið fyrir þegar ekki hefur
verið hægt vegna ungs aldurs að
byggja útreikning bóta á launa-
tekjum þeirra sjálfra.
Dóm Hæstaréttar kváðu upp
hæstaréttardómararnir Haraldur
Henrysson, Guðrún Erlendsdóttir,
Hjörtur Torfason, Hrafn Bragason
og Pétur Kr. Hafstein. Fyrir hönd
stúlkunnar flutti Vilhjálmur H. Vil-
hjálmsson, hrl. í Keflavík, málið en
Jón G. Tómasson ríkislögmaður
flutti málið af hálfu ríkisins.