Morgunblaðið - 26.02.1997, Blaðsíða 34

34 MIÐVIKUDAGUR 26. FEBRÚAR 1997
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
>
i
/

'V
T
GUÐMUNDUR
SVEINSSON
verslunarskóla, sem biði fram mikið
bóknám ásamt raungreinum við-
skiptalífsins og að stofna til nýrrar
skólategundar sem legði áherslu á
uppeldis- og heimilsþátt skólastarfs-
ins auk þess sem lögð yrði rækt við
félagslegan og menningarlegan þátt
í skólastarfinu. Hugmyndir Guð-
mundar fengu góðar undirtektir og
teningnum var kastað. Samvinnu-
skólinn að Bifröst hóf skólastarf
haustið 1955 og þar með hófst far-
sæll ferill Guðmundar sem skóla-
frömuðar. Undirritaður átti þess
kost að njóta leiðsagnar Guðmundar
á Bifröst og síðar sem samkennari
hans við skólann. Öllum Bifresting-
um var Guðmundur einstakur per-
sónuleiki og uppalandi. En minnis-
stæðastur var hann nemendum sem
góður kennari, enda var Guðmundur
vel til þess fallinn að fást við kennslu.
Hans aðalfag var menningarsaga,
sem var í senn kennsla í menningu,
listum og heimspeki. Vinsældir Sam-
vinnuskólans á Bifröst létu ekki á
sér standa og fór orðspor skólans
víða. Flykktust í skólann nemendur
víðs vegar af landinu og komust
færri að en vildu. Að því hlaut að
koma að hróður Guðmundar sem
skólastjóra vekti athygli stjórnvalda
á því að hér var um afburðamann
að ræða á sviði mennta- og skóla-
mála. Var Guðmundi m.a. falin for-
mennska í nefnd sem samdi heildar-
frumvarp um fullorðinsfræðslu, auk
þess sem hann sat í nefnd sem gerði
tillögur um skipan Fjölbrautaskóla
í Reykjavík. Enn var Guðmundur
kallaður til frekari starfa og átaka
á sviði menntamála. Eftir nær
tveggja áratuga starf yfirgaf Guð-
mundur Samvinnuskólann að Bifröst
vorið 1974 til að taka við starfi
skólameistara fjölmennasta skóla
landsins, Fjölbrautaskólans í Breið-
holti.
Stofnun Fjölbrautaskólans í
Breiðholti var algjör bylting á sviði
menntamála á íslandi og vann Guð-
mundur einstakt brautryðjendaverk
á því sviði. Var honum mikið kapps-
mál að allur undirbúningur varðandi
stofnun skólans yrði sem vandaðast-
ur og leitaði hans sér fanga og
reynslu víða um lönd. Leið ekki á
löngu þar til Pjölbrautaskólinn í
Breiðholti varð stærsta skólastofnun
landsins. Metnaður Guðmundar lá
ekki síst í því að geta boðið nemend-
um upp á fjölbreytt og vandað
námsefni á margvíslegum sviðum.
Þá vann Guðmundur mikið verk að
koma á öldungadeild við skólann,
sem brátt varð mjög vinsæl af nem-
endum. Þótt Guðmundur hafi bæði
haft góða þekkingu á menntamálum
og áratuga reynslu sem skólastjórn-
andi var þó fljótlega ljóst að hið
mikla brautryðjendaverk hjá Fjöl-
brautaskólanum í Breiðholti var erf-
itt, enda viðfangsefnið bæði tröll-
aukið að stærð og umfangi. En
Guðmundur var ekki þannig skapi
farinn að gefast upp á miðri leið
og tókst honum ásamt góðri hjálp
samverkamanna sinna að auka veg
skólans þannig að hann varð fljót-
lega bæði eftirsóttur af nemendum
og kennurum. Guðmundur lét síðan
af starfi skólameistara árið 1988
og kom bæði til að hann var nú
kominn á almennan eftirlaunaldur,
en auk þess hafði hann síðustu
mánuðina átt við alvarleg veikindi
að stríða.
Guðmundur Sveinsson var gæfu-
maður í sínu einkalífi. Hann kvænt-
ist ungur glæsilegri konu, Guðlaugu
Einarsdóttur og eignuðust þau þijár
mannvænlegar dætur. Samband
þeirra hjóna var einstakt í alla staði,
enda stóð Guðlaug samhliða manni
sínum og veitti honum mikinn stuðn-
ing og skjól í störfum hans. Er nú
mikill harmur kveðinn meðal nán-
ustu vandamanna Guðmundar. Við
Kristín sendum Guðlaugu, dætrun-
um og fjölskyldum þeirra okkar inni-
legustu samúðarkveðjur. Það er
huggun harmi gegn að minningin
um góðan dreng mun þó lifa meðal
samferðamanna hans um ókomna
framtíð. Blessuð sé minning Guð-
mundar Sveinssonar.
Kristín og Hrafn Magnússon.
Ótrauður, árvakur,
orkusamur,
varst þú að verki
meðan vannst þér tíð,
dáð og atorku
eftir burðum
fremur en þú
fáir sýndu.
Þetta erindi Matthíasar Jochums-
sonar kemur mér í hug þegar Guð-
mundur Sveinsson er kvaddur hinstu
kveðju.
Aðalstarf Guðmundar var á sviði
skólamála, þar var hann löngum
brautryðjandi og gekk ótroðnar slóð-
ir.
Eftir tæplega tuttugu ára farsælt
mótunar- og stjómunarstarf við
Samvinnuskólann að Bifröst sótti
hann enn á brattann og tók að sér
að skipuleggja og stjóma fyrsta fjöl-
brautaskóla landsins, Fjölbrautaskó-
lanum í Breiðholti. Þar nýttist vel
framsýni, áræði og eldmóður Guð-
mundar, en hann hafði strax frá
upphafi óbifandi trú á nýja skólakerf-
inu sem átti eftir að valda sannkall-
aðri byltingu í menntamálum okkar
íslendinga.
Minnisstæður er kynningarfundur
um fyrirhugaðan skóla fyrir íbúa í
Breiðholti, en þá sá ég Guðmund í
fyrsta sinn.
Háværar efasemdarraddir margra
iðnmeistara, sem leist engan veginn
á að færa iðnnámið inn í skólann,
fengu honum ekki haggað en juku
mælsku hans. Þrátt fyrir margs kon-
ar fordóma og erfiðleika tókst Guð-
mundi að leggja traustan grunn að
Fjölbrautaskólanum í Breiðholti, þar
sem um 1% þjóðarinnar starfar í dag.
Það var engin ládeyða í kringum
Guðmund og þau ár sem hann stóð
fyrir stafni í FB voru viðburðarík.
Hann gekk sinna verka á vit með
miklum eldmóði og starfsdagar hans
voru langir. Metnaður hans vegna
skólans var lítt takmarkaður.
Guðmundur var mikill ræðuskör-
ungur og ógleymanlegur persónu-
leiki.
Hann var fjölgáfaður, víðlesinn og
hafði öðlast yfírgripsmikla þekkingu
á skólamálum. Þegar ég hóf kennslu
á öðru starfsári skólans bar ég ótta-
blandna virðingu fyrir honum, sem
breyttist í væntumþykju, þegar ég
fór að starfa með honum sem aðstoð-
arskólameistari. Áreiðanlega á eigin-
kona Guðmundar, Guðlaug Einars-
dóttir, ekki lítinn þátt í velgengni
hans, en hún hefur alla tíð tekið virk-
an þátt í starfi hans og gegndi mikil-
vægum störfum bæði í Samvinnu-
skólanum og Fjölbrautaskólanum í
Breiðholti. Hún stóð við hlið hans
sem klettur og studdi hann í blíðu
og stríðu.
Samstarf okkar Guðmundar gekk
alla tíð mjög vel, og þegar ég lít til
baka fínnst mér ég hafa verið ein-
staklega lánsöm að hafa fengið tæki-
færi til að starfa með slíkum skóla-
manni og Guðmundi. Þau ár eru mér
ómetanleg reynsla og hafa orðið mér
hvatning og aflvaki í oft erfiðu starfi,
sem fylgir því að stjórna fjölmennum
framhaldsskóla.
Eftir að Guðmundur lét af störfum
við Fjölbrautaskólann í Breiðholti
átti hann við vanheilsu að stríða og
seinustu árin dvaldi hann á hjúkrun-
arheimilinu Skjóli. Þangað leit ég
iðulega til hans og greinilegt var að
hann fylgdist vel með starfsemi skól-
ans. Hafði hann verulegar áhyggjur
af breytingum á námsframboði FB
sem menntamálayfirvöld hafa ákveð-
ið og var mjög ósáttur við þær. Tveim
dögum fyrir andlát hans kom ég til
hans. Þá var hann orðinn fársjúkur
og þekkti mig ekki lengur.
Við í Fjölbrautaskólanum í Breið-
holti sendum eiginkonu hans, Guð-
laugu, dætrum þeirra og fjölskyldum,
innilegar samúðarkveðjur.
Blessuð sé minning brautryðjand-
ans og fræðimannsins Guðmundar
Sveinssonar. Orðstír hans mun lengi
lifa.
Kristín Amalds.
• Fleiri minningargreinar um
Guðmund Sveinsson bíða birting-
ar og munu birtast í blaðinu næstu
daga.
ÞORBJÖRG SIGRÍÐ-
UR JÓNSDÓTTIR
+ Þorbjörg S.
Jónsdóttir
fæddist í Papey 30.
apríl 1895. Hún lést
á Landspítalanum
19. febrúar síðast-
liðinn. Foreldrar
hennar voru Jón
Jónsson, f. 1.4.1858,
d. 1897, og kona
hans Sigríður Gróa
Sveinsdóttir, f. 12.8.
1865, d. 12.3. 1924.
Systkini Þorbjargar
voru fjögur: Lárus
Kristbjörn, f. 31.5.
1892, d. 29.3. 1933,
en þijú dóu á unga aldri.
Eiginmaður Þorbjargar var
Emil Þórðarson frá Kömbum í
Stöðvarfirði, f. 12.6. 1894, d.
20.7. 1952. Þau gengu í hjóna-
band 25.10. 1920 og bjuggu á
Kleifarstekk í
Breiðdal til 1948.
Þá fluttu þau til
Breiðdalsvíkur.
Þorbjörg flutti til
Reykjavíkur 1956
og bjó Iengst af á
Laugateig 5. Börn
þeirra eru Nanna,
f. 5.2. 1923; Sigurð-
ur Hafsteinn, f.
10.11. 1926, d.
25.10. 1948; og
Daníel Þór, f.
31.12. 1927, kvænt-
ur Ernu Helgu Þór-
arinsdóttur og eiga
þau þijú börn, Hafstein, Þór
og Helgu.
Utför Þorbjargar Sigríðar
fer fram frá Laugarneskirkju
í dag og hefst athöfnin klukkan
15.
í dag kveð ég kæra tengdamóður
mína sem látin er eftir stutta legu
101 árs að aldri, og þakka ég henni
allar stundirnar sem við höfum átt
saman á liðnum árum.
í Papey var Jón, faðir Þorbjargar,
ráðsmaður á stórbúi Lárusar Guð-
jónssonar, sem var oft á ferðalögum
svo forsjá búsins hvíldi mikið á ráðs-
manni. Þau Sigríður og Jón eignuð-
ust fímm börn, þijú dóu á unga aldri
og má að einhveiju leyti um kenna
að ekki var fært til lands eftir lækn-
ishjálp, en upp komust tvö yngstu
systkinin, Lárus Kristbjörn og Þor-
björg. Þegar Þorbjörg var tveggja
ára gömul missti hún föður sinn.
Lárusi, bróður hennar, var þá komið
fyrir í fóstur til frænda síns í Fagra-
dal í Vopnafirði en þær mæðgur
fluttust til bróður Sigríðar á Rann-
veigarstöðum í Álftafírði. Árið 1911
flytjast þær Sigríður og Þorbjörg til
Vopnafjarðar þar sem bróðir Þor-
bjargar ólst upp. Þegar Þorbjörg var
18 ára fór hún til Reykjavíkur til
að læra karlmannafatasaum hjá Jóni
Bárðarsyni klæðskera. í brunanum
mikla 1915 þegar Hótel Reykjavík
brann ásamt 12 húsum í miðbænum
missti Jón verkstæði sitt sem var á
horni Pósthússtrætis og Austur-
strætis og fluttist Þorbjörg þá til
Andersen og Son í Aðalstræti. Þegar
hún hafði lokið námi þar sem klæð-
skeri fékk hún vinnu á saumaverk-
stæði Árna og Bjarna, Bankastræti
9, og var hennar fyrsta verk að
sauma togarabuxur. Seinna fékk
hún vinnu á matsölustað Kristjönu
við Laugaveg 27 og fékk þar frítt
herbergi, fæði og tvær kr. á mánuði
í kaup.
Árið 1916 fór Þorbjörg austur í
Breiðdal til að vera við giftingu Lár-
usar bróður síns, og hitti hún tilvon-
andi eiginmann sinn, Emil Þórðarson
frá Stöðvarfirði. Fjórum árum seinna
giftu þau sig og bjuggu fyrst á Gilsá
í Breiðdal hjá bróður Þorbjargar en
1924 byija þau búskap að Kieifars-
tekk í sömu sveit. Þorbjörg fór á
þessum árum að Eiðum á vefnað-
arnámskeið hjá Sigrúnu Blöndal,
sem seinna varð skólastjóri við hús-
mæðraskólann á Hallormsstað, en
eftir að Þorbjörg fluttist aftur í
Breiðdalinn hélt hún þar vefnaðar-
og saumanámskeið. Þorbjörg sinnti
ýmsum félags- og trúnaðarstörfum
í sinni sveit og tók m.a. þátt í starf-
semi Einingar sem stofnuð hafði
verið til styrktar bágstöddum og var
hún formaður hennar um tíma. Hún
gegndi einnig störfum ljósmóður í
forföllum og tók farsællega á móti
nokkrum börnum. Eftir 23ja ára
búsetu á Kleifarstekk fluttust þau
hjónin til Breiðdalsvíkur, þar sem
Þorbjörg rak saumastofu fyrir Kaup-
félag Breiðdælinga um árabil. Þor-
björg og Emil eignuðsut þijú böm,
Nönnu, Sigurð Hafstein, er lést rúm-
lega tvítugur, og Daníel Þór, sem
giftur er undirritaðri. Mann sinn
missti hún 1952 og son sinn nokkr-
um árum áður og var þar skammt
stórra högga á milli sem Þorbjörg
stóð af sér með æðruleysi.
Árið 1956 fluttist Þorbjörg til
Reykjavíkur og átti lengst af heim-
ili á Laugateig 5 ásamt Nönnu dótt-
ur sinni, sem annaðist hana vel á
hennar efri árum. Þorbjörg fékk
strax vinnu við saumaskap í karl-
mannafataversluninni Últíma hjá
Kristjáni Friðrikssyni sem var henni
góður húsbóndi og var hún orðin 78
ára að aldri þegar hún hætti eftir
17 ára starf. Þorbjörg var glæsileg
kona og reisn hefur alltaf fylgt
henni. Hún var sterkur persónuleiki
og ein af þessum íslensku kjarnakon-
um sem geisla af lífskrafti og dug.
í fari hennar var ekkert sem hét vol
eða víl, þótt lífsbaráttan hafí verið
henni óvægin á stundum. Þorbjörg
hafði ákveðnar skoðanir á hlutunum
og átti það til að koma með hrein-
skilnar athugasemdir, þó á þann
hátt að þær særðu engan en gerðu
gott. Hún var mjög listræn og hafði
yndi af skapandi vinnu, mörg eru
veggteppin, púðarnir og myndirnar
sem hún hefur saumað. Þorbjörg var
afar áhugasöm um alla hluti og lét
sér eiginlega ekkert mannlegt óvið-
komandi. Hún bjó yfir dýrmætum
fróðleik frá fyrri tíð og var ólöt að
miðla öðrum þar af. Hundrað ára
gamalli voru henni t.d. sendir nem-
endur úr Háskóla íslands til að fræð-
ast um menn og málefni fyrri tíma.
Eg veit að Þorbjörg var hvíldinni
fegin og það var einlæg trú hennar
að handan við móðuna miklu væri
annað og betra líf. Þar mun hún
hitta ástvini sína sem á undan eru
farnir og ég veit að vel hefur verið
á móti henni tekið. Ég og fjölskylda
mín kveðjum hana með þakklæti í
huga.
Blessuð sé minning hennar.
Erna H. Þórarinsdóttir.
Elsku amma, það er einkennileg
tilfínning að setjast niður og rita
kveðjuorð til þín. Þakklæti er okkur
efst í huga að hafa fengið að njóta
þín svo lengi og hve heppin við vor-
um að börnin okkar fengu einnig
að kynnast þér. Þegar við lítum til
baka kemur margt upp í huga okkar
og ekki er hægt að koma því öllu
fyrir í stuttri grein.
Fjölskyldan var sannarlega mik-
ilvægust í þínum huga og fyldist þú
vel með högum okkar allra hvort sem
það var í leik eða starfi. Nýjum fjöl-
skyldumeðlimum tókst þú með opn-
um örmum og alltaf hafðir þú nóg
hjartarými fyrir okkur öll.
Þú varst einstaklega heiðarleg,
kærleiksrík og stálminnug, ákveðin
og afar víðsýn. Við minnumst
margra stunda er við ræddum um
þjóðfélagsmál eða ættfræði og hví-
líkur hafsjó af fróðleik og reynslu
sem þú kunnir að miðla áfram á svo
skemmtilegan og lifandi hátt. Þó að
líkaminn hafi verið orðinn slitinn var
andinn léttur og einhvern veginn
fannst okkur að þú yrðir alltaf til
staðar, hress og lífsglöð, þrátt fyrir
að undir niðri vissum við að svo
yrði ekki.
Nú er komið að kveðjustund. Þrátt
fyrir að okkur sé þungt um hjartar-
ætur, samgleðjumst við þér vegna
endurfunda við ástkæran eiginmann
og son, sem umvefja þig nú kær-
leika.
Elsku amma, minning þín mun
ætíð lifa í hjörtum okkar.
Hver minning dýrmæt perla að liðnum lífsins
degi,
hin ljúfu og góðu kynni af alhug þakka hér.
Þinn kærleikur I verki var gjöf, sem gleymist eigi,
og gæfa var það öllum, er fengu að,kynnast þér.
(Ingibj. Sig.)
Helga, Þór og Hafsteinn.
í Papey þar sem Þorbjörg fæddist
var siður, eins og tíðkaðist á þessum
tíma, að lesa sögur á kvöldin. Eitt
sinn er umræður voru um söguefni,
eftir að lesin hafði verið saga um
Þorbjörgu á Illa-Akri, sem var kona
herská svo mjög að hún barðist við
óvini sína, sagði Kristbjörg húsfreyja
að ef hún eignaðist dóttur skyldi hún
láta hana heita Þorbjörgu í höfuðið
á þessum mikla kvenskörungi. Krist-
björg eignaðist dóttur en lét hana
ekki heita Þorbjörgu. Dreymdi hana
þá Þorbjörgu á Illa-Akri sem var
mjög gustmikil og átaldi hana fyrir
að hafa ekki staðið við sín loforð.
Skömmu síðar eignaðist Sigríður
Gróa dóttur og þá bað Kristbjörg
hana um að láta dótturina heita
Þorbjörgu, sem var gert.
Ég hef oft hugsað um þá gömlu
trú að börn fengju eitthvað í erfðir
með nafni, þegar ég rifja upp ævi
Þorbjargar og er mér þá efst í huga
óbilandi kjarkur hennar og dugnað-
ur.
Ég veit ekki hvort nútímafólk
getur gert sér í hugarlund hvað ung
hjón máttu búa við á fyrri hluta
þessarar aldar, eins og að búa í
torfbæ, elda við mó og tað, sækja
vatn í brunn til allra nota á heimil-
inu og handa skepnunum að drekka.
Þannig var á Kleifarstekk þar sem
Þorbjörg og Emil bjuggu í litlum bæ.
Þar voru moldargöng, en hvergi sá
ég hvítskúraðri gólf en þar.
Þorbjörg var glæsileg kona og
skarpgreind. Hún var ákveðin í skoð-
unum og lagði þunga áherslu á það
sem hún taldi rétt. Mjög trúuð var
hún og tók mótlæti lífsins með still-
ingu. Hún færði rök fyrir máli sínu
þannig að viðmælandi fann að það
sem hún sagði var þaulhugsað. Aldr-
ei heyrði ég hana kvarta yfir amstri
hversdagsins eða stærri áföllum.
Hún var glaðsinna og hló sínum
glaða hlátri þegar eitthvað var sem
henni þótti skemmtilegt.
Þorbjörg hélt sínum andlegu
kröftum fram til hins síðasta. Þrem-
ur dögum fyrir andlát hennar vorum
við dóttir mín í heimsókn hjá henni.
Þá sagði hún okkur hver hefði kom-
ið í heimsókn til hennar daginn áður,
ræddi atburði liðinna daga og spurði
frétta af málefnum í fjarlægum
landshlutum.
Það var skammt milli heimilis for-
eldra minna, Lárusar Jónssonar
bróður Þorbjargar og konu hans
Þorbjargar R. Pálsdóttur, og heimil-
is Þorbjargar og Emils. Því þekkti
ég Þorbjörgu frá því ég man eftir
mér og hafði mikið samband við
hana alla mína ævi. Ég tel það mik-
ið lán að hafa kynnst svo náið jafn
heilsteyptri konu og Þorbjörg var.
Nú þegar leiðir skilja detta mér í
hug línur úr kvæði Stephans G. Step-
hanssonar: Brotnar aldrei bognar í
bylnum stóra seinast.
Þorbjörg bognaði aldrei. Þótt hún
væri nærri 102ja ára var minni henn-
ar og umhyggja fyrir öðrum óbug-
að. Hún fylgdist með unga fólkinu
í fjölskyldunni, mundi eftir afmælum
og gladdist yfir framförum sinna
ungu ættingja. Aldrei heyrði ég hana
áfellast unga fólkið, hún sagði að-
eins að tímarnir væru svo breyttir
og það væri svo erfítt að setja sig
í spor annarra og dæma þá.
Þær mæðgurnar Þorbjörg og
Nanna bjuggu alla tíð saman. Eftir
að Þorbjörg fór að missa heilsu ann-
aðist Nanna hana af einstakri ná-
kvæmni og alúð og lét hennar þarf-
ir sitja fyrir öllu.
Að lokum vil ég kveðja föðursyst-
ur mína með þessum sígildu orðum:
Far þú I friði,
friður Guðs þig blessi,
hafðu þökk fyrir allt og allt.
(V. Briem.)
Lára Inga Lárusdóttir.