Morgunblaðið - 28.06.1997, Blaðsíða 20

20 LAUGARDAGUR 28. JÚNÍ 1997
MORGUNBLAÐIÐ
ERLEIMT
’
BnHUBi
Sjaldséður gestur
Reuter
Óvíst hvenær birgðafar kemur til Mír
Bíður í flótta-
fari meðan
hinir gera við
Koroljov. Reuter.
Sögulegt
samkomu-
lagí
Tajikistan
Moskvu. Reuter.
FORSETI Tajikistan, Imomali Rak-
hmonov og leiðtogi stjórnarand-
stöðu múslima, Sayid Abdullo Nuri,
skrifuðu í gær undir sögulegan frið-
arsamning, sem binda á endi á fjög-
urra ára borgarastyrjöld, sem kost-
að hefur tugi þúsunda lífið.
Upplýsingaþjónusta rússneska
forsetaembættisins greindi frá því
í gær að undirritunin hefði farið
fram að Borís Jeltsín, forseta Rúss-
lands, viðstöddum og öðrum, er-
lendum embættismönnum. „Þessa
dags ætti að minnast sem merks
þáttar í sögu Tajikistan. Nú lýkur
einhveiju lengsta ófriðartímabili og
friður færist yfír hið langþjáða
land, Tajikistan," var haft eftir
Rússlandsforseta.
Vopnahlé í
sjö mánuði
Vopnahlé hefur að mestu verið
virt í sjö mánuði, en samningurinn,
sem verið hefur í smíðum svo mán-
uðum skiptir, hefur kostað erfiðar
viðræður. íranir, Rússar og Sam-
einuðu þjóðirnar komu friðarvið-
ræðunum á.
Tajikistan var áður hluti af Sov-
étríkjunum og á landamæri að Afg-
hanistan og Kína. Samkvæmt frið-
arsamkomulaginu skulu deiluaðilar
koma sér saman um valdaskiptingu
áður en efnt verður til kosninga á
næsta ári. Þeir þurfa að endurreisa
efnahag, sem er illa haldinn af
verðbólgu, og hafa hendur í hári
vopnaðra glæpaflokka.
RÚSSNESKI tundurspillirinn
Vínogradov aðmíráll kom til
Tókýó í gær og er hann fyrsta
herskipið, sem kemur í japanska
NORÐURLANDARÁÐ hefur varað
Ole Vig Jensen, menntamálaráð-
herra Danmerkur, við því að segja
upp samningi Norðurlandanna um
fijálsan aðgang Norðurlandabúa að
menntun í löndunum. Jensen hefur
hótað því að segja samningnum upp
vegna deilna við Norðmenn en fjöldi
norskra námsmanna stundar dýrt
háskólanám í Danmörku, t.d. í lækn-
isfræði og bera Danir kostnaðinn.
Fram kemur í Jyllands-Posten að
Vig Jensen hefur krafist þess að
norska menntamálaráðuneytið fall-
ist á fjöldatakmarkanir sem Danir
hafa sett norskum námsmönnum,
höfn í meira 100 ár. Skipið, sem
er 7.600 tonn, er í Kyrrahafsflota
Rússa og átti heimsóknin að
standa í fjóra daga.
og sagst munu segja norræna samn-
ingnum upp ella.
Kjell Magne Bondevik, formaður
samstarfsnefndar Norðurlandaráðs,
segir slíkt myndu verða mikla aftur-
för í norrænu samstarfi. Þá hefur
formaður félags norskra námsmanna
erlendis, sagt að það yrði skammar-
legt að segja upp samningi sem tek-
ið hefði þijú ár að semja. Formaður-
inn, Steinar Bie, viðurkennir þó að
fjöldatakmarkanir kunni að vera
nauðsynlegar, enda sé markmið
samningsins ekki eingöngu að veita
hundruð norskra læknanema aðgang
að dönskum skólum.
MEÐAN rússnesku geimfararnir
tveir um borð í Mír-geimstöðinni
freista þess að gera við gat á
Spektr-rannsóknarstofunni verður
bandaríski geimfarinn Michael Foale
í öryggisskyni látinn dveljast í flótt-
afarinu, sem tengt er geimstöðinni,
að sögn Sergei Kríkaljovs, aðstoðar-
stjórnanda Mír-áætlunarinnar.
„Drengir, það lítur út fyrir að þið
verðið að fara inn í Spektr... og,
Mike, komi til þess verður þú að
fara í flóttafarið á meðan,“ sagði
Kríkaljov er hann ræddi við áhöfn
Mír í gær. Fréttamenn heyrðu þá
annan Rússann um borð svara:
„Þetta er mjög vafasamt."
Kríkaljov sagði mikilsvert að fá
álit Vasílý Tsíblíjevs leiðangursstjóra
og Alexanders Lazútkíns flugvél-
stjóra á möguleikum þess að gera
við bilaðar sólarrafhlöður geimstöðv-
arinnar. Bandaríska geimferðastofn-
unin (NASA) hefur boðið efni og
aðstoð til viðgerðarinnar en Rússar
sögðust vera sjálfum sér nógir og
afþökkuðu boðið.
Gert er ráð fyrir að birgðageim-
fari verði skotið áleiðis til Mír eftir
um 10 daga með sérstakan búnað
til að gera Tsíblíjev og Lazútkín
kleift að fara inn í Spektr, m.a. svo
geimgöngubúningur skemmist ekki
vegna súrefnis sem er þar inni.
Upphaflega átti að skjóta birgðafar-
inu frá Bajkonúr-stöðinni í Kaz-
akhstan í gær en því var frestað
vegna slyssins. Hefur geimskotið
ekki verið tímasett þar sem áður
þarf að fá varahluti framleidda hjá
hinum ýmsu fyrirtækjum í Rússlandi
en rússneskur embættismaður sagði
í gær, að það væri flókið mál og
erfitt að leysa. Gæti geimskot Progr-
ess-birgðafarsins því dregist enn
frekar. Frestist það um meira en 10 |
daga kemur nokkurra daga frekari
frestun sjálfkrafa til þar sem þá
þarf að endurnýja eldsneytisbirgðir
geimfarsins og framkvæma margs-
konar skoðanir á því.
Júrí Semjonov, forseti Energíja-
geimferðastofnunarinnar, sagði við
fréttamenn í stjórnstöð rússnesku
geimferðastofnunarinnar í gær, að
áhöfn Mír hefði verið undir miklu
andlegu og líkamlegu álagi frá því
ómannað birgðafar rakst á geim-
stöðina á miðvikudag og olli á henni
skemmdum. Af þeim sökum hefði
áhöfninni verið skipað að hvílast í
dag og á morgun. „Við okkur blasir
tvíþættur vandi; öryggi geimfaranna
annars vegar og hins vegar að geta
gert við geimstöðina svo flugbúnað-
ur hennar komist í samt lag aftur,“
sagði Semjonov.
I gærmorgun hafði Tsíblíjev leið-
angursstjóri samband við stjórnstöð |
rússnesku geimferðastofnunarinnar
í Karoljov fyrir utan Moskvu og '
sagði að ástandið um borð væri loks
komið í jafnvægi hvað varðaði loft-
þrýsting, hitastig og raka.
Deilt um menntun Norðmanna í Danmörku
Danir varaðir við
Nýjar hugmyndir og nýjar
aðferðir þurfa að koma til
Friðarferlið í Mið-Austurlöndum er í hnút,
það er kunnara en frá þurfí að segja.
Daglega berast slæmar fréttir um átök og
skærur. Þrátt fyrir það telur sendiherra
Egyptalands, dr. Magdy Hefny, í samtali
við Jóhönnu Kristjónsdóltur að lausn
fínnist ef menn hugsi allt upp á nýtt.
ÉG HEF trú á því að
bandaríska stjómin
reyni að beita ísraelsku
ríkisstjómina þeim
þrýstingi sem dugar til
þess að friðarferlið í
Miðausturlöndum og
þar á ég náttúrlega
fyrst og fremst við
samninga ísraela og
Palestínumanna, komist
úr þeirri sjálfheldu sem
það er í og hefur verið
nú um alllanga hríð. Því
er auðvitað ekki að
neita að ósveigjanleiki
ríkisstjómar Benyamins
Netanyahus vekur ekki
beinlínis bjartsýni á
snögga lausn. En Net-
anyahu getur ekki viljað að stríð
brjótist út, stríð er ekki lausn á nein-
um vanda. „Land fyrir frið“ er það
sem nútímasamfélög byggjast á, þar
með málamiðlunum og samningum.
Þetta sagði dr. Magdy Hefny, nýr
sendiherra Egyptalands hér, með
aðsetur í Osló. Dr. Hefny afhenti
forseta íslands trúnaðarbréf í apríl
en hefur verið hér undanfarna daga
vegna sendiherrafundarins í
Reykjavík.
„Friðarferlið sem oftast er kennt
við Ósló hófst vitaskuld með Madrid-
ráðstefnunni 1991 þar sem var sam-
þykkt að byggja á þeirri meginreglu
inu sem ég nefndi „land fyrir frið.“
Óslóarsamkomulagið var vel úr garði
gert og allt leit vel út,“ segir hann.
„Auðvitað þurftu allir að gera ein-
hveijar tilslakanir - á því byggjast
samningar náttúrlega. En að því var
stefnt að útkoman yrði sú að báðir
málsaðilar hefðu hag af samningun-
um og að staðið yrði við hann. Raun-
in hefur orðið önnur
eins og svo sárlega hef-
ur komið í ljós síðan
Likud-stjórnin tók við
fyrir rúmu ári.“
Ef svo er má þá ekki
segja að Óslóarsamn-
ingurinn sé í reynd að
engu orðinn?
„Nei, égvil ekkistað-
hæfa það,“ segir sendi-
herrann. „Þegar forseti
okkar, Anwar Sadat,
fór til Jerúsalem 1977
í sína frægu för var síð-
an áfram unnið og end-
aði með því að við vor-
um fyrstir til að gera
friðarsamning við Isra-
ela. Þá var Likud-stjórn
við völd og Menachem Begin forsæt-
isráðherra var þekktur fyrir annað
en þykja sveigjanlegur. Því voru
menn bjartsýnir þó svo að Likud
tæki við. Það hafði verið afar góð
og náin samvinna við forystumenn
Verkamannaflokksins en ég held að
fáa hafi órað fyrir því að Netanyahu
vildi hieypa upp friðarferlinu. Og við
trúum því heldur ekki þó útlitið sé
ekki skínandi í augnablikinu. Við
Egyptar höfum lagt okkar lóð á
vogarskálina og einn nánasti ráð-
gjafi Egyptalandsforseta, Hozam
A1 Waz, hefur verið í stöðugum ferð-
um milli Tel Aviv og Gaza að reyna
að snúa hjólinu af stað. Því miður
hefur ekkert komið út úr því enn
en þar með er ekki sagt að allt sé
unnið fyrir gíg. Við verðum að vera
þolinmóðir og halda bjartsýninni.
Það er einlægur vilji Egypta.“
„Ég er sannfærður um að við finn-
um leiðina. Kannski er nauðsynlegt
að hugsa þetta upp á nýtt, snúa sér
að málum sem voru ekki á fyrsta
listanum. T.d. framtíð Jerúsalem."
Og hefur hann trú á því að takist
að semja um framtíðarstöðu Jerúsal-
em, fyrst annað, og það sem auð-
veldara hefði átt að teljast, er ekki
til umræðu?
„Umfram allt er okkur ljóst að við
verðum að treysta á Bandaríkin. Og
því skyldi ekki mega tala um Jerúsal-
em núna? Það verður einhvers staðar
að byija og ég held að menn verði
að gera sér grein fyrir að friðarferl-
inu verður ekki snúið af stað aftur
nema við hleypum í þær nýju blóði,
það er nýjum hugmyndum."
„Það er óhugsandi að tala um að
friður verði saminn upp á ísraelsk
býti, heldur arabísk-ísraelsk býti og
byggja á kenningunni um land fyrir
frið. Meira að segja Sýrlendingar
voru ekki frábitnir þeirri hugmynd
og ýmis sólarmerki bentu til að þeir
féllust á slíkt. Það virtist sem jarð-
vegur væri að myndast til að tækist
að koma á varanlegum friði í þessum
heimshluta, friði sem allir gætu ver-
ið fullsæmdir af. Því er ógemingur
að sætta sig við að þetta hafi allt
verið unnið fyrir gýg. En auðvitað
er staðan afar flókin, viðkvæm og
margslungin og koma inn í hana
margir þættir sem menn hugsa ekki
út í í fljótu bragði. Þar á ég meðal
annars við ólík trúarbrögð, þjóðfé-
lagskerfi og svo mætti lengi telja.“
Talið berst í framhaldi af því að
trúmálum og aðgerðum sem öfga-
sinnaðir múslimar hafa gripið til viða
í múslimskum löndum. Hann benti
á að þetta væri að kalla liðin tíð í
Egyptalandi og því til sönnunar
gæti hann nefnt að 4 milljónir ferða-
manna hefðu heimsótt Egyptaland
á síðasta ári og það sýndi hvað
menn teldu það öruggan stað auk
þess að hafa af fleiru að státa en
mörg önnur ríki. En öfgasinnaðir
múslimar hafa verið mjög aðsópsm-
iklir í Alsír og myrt þar fólk svo
skiptir þúsundum. Meira að segja
nú eftir kosningarnar sem áttu að
kveða þá niður hafa þeir komist upp
með hin mestu fólskuverk.
„Það á sér stjómmálalegar for-
sendur," segir hann. „Og það er voða-
legt þegar menn misnota trúna á
þennan grimmdarlega hátt. Alsírska
Sendiherra Egypta-
lands, dr. Magdy
Hefny.
stjómarkerfið er æði ólíkt því
egypska og þjóðirnar um margt einn-
ig. En samt er verið að færa út
kvíarnar til lýðræðisfyrirkomulags og )
vonandi tekst þeim að uppræta þetta.
Það er óskiljanlegt að slík hryðjuverk
í þessum mæli séu framin nema til
komi fjárstuðningur einhvers staðar
frá. Það hefur ekki verið upplýst
hveijir styðja við bakið á öfgamönn-
unum í Alsír. En svo mikið er víst
að ég hef ekki trú á því að neitt
Evrópuríki komi þar við sögu.“
Dr. Magdy er borinn og barn-
fæddur í Kairó, nam hagfræði og
hélt síðan til framhaldsnáms í Berlín j
og tók þar doktorsgráðu ásamt því |
að hann hafði gengið til liðs við utan- .
ríkisþjónustuna. Hann starfaði við
sendiráðið í Berlín á árunum
1969-73 og tveimur ámm síðar var
hann sendur til Wellington á Nýja
Sjálandi þar sem hann bjó í fjögur
ár. Hann varð fastafulltrúi Egypta-
lands í Genf 1981-85 og var yfir-
maður sendinefndar lands síns í
Addis Ababa 89-91 og skipaður þar
sendiherra árið 1991 ogí næstu fjög-
ur ár. Hann segir tímann í Eþíópíu
hafa verið afar merkilegan og lær-
dómsríkan því þegar hann kom
þangað var Mengistu einræðisherra
við völd og „maður fylgdist svo með
þeirri lýðræðisþróun sem við tók
þegar honum var steypt af stóli.“
Dr. Magdy hefur ýmis áform á
pijónunum til að styrkja og efla
samskipti Islendinga og Egypta á
sviði viðskipta. Hann telur að Egypt-
ar geti mikið Iært af tæknikunnáttu
okkar í sambandi við fiskeldi, fisk-
veiðar og fiskvinnslu og hefur átt
viðræður við ýmsa þar að lútandi. |
Þá vonast hann til að með samvinnu
ferðamálafrömuða geti Islendingar
sótt Egyptaland heim í ríkara mæli
og loks gætu Egyptar hugsanlega
verið samkeppnisfærir með innflutn-
ing hingað á ávöxtum og grænmeti.
„Og ef egypskum blaðamönnum
væri boðið hingað og skrifuðu síðan
um ferðina mætti ætla að áhugi
manna vaknaði á að koma hingað
sem ferðamenn. Egyptar eru farnir
að fara til útlanda sem slíkir en
ekki bara í atvinnuleit."