Morgunblaðið - 21.05.1997, Síða 26

26 MIÐVIKUDAGUR 21. MAÍ 1997
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Tignun og tilbeiðsla
ORGELLEIKARARNIR Hannfried Lucke og Douglas A. Brotchie.
A milli þeirra eru Hróðmar I. Sigurbjömsson og Sigurbjöm Einars-
son. Verk Hróðmars fyrir kór og orgel, Davíðssálmur 104, sem var
flutt á tónleikunum var fmmflutt við hátiðarmessu á hvítasunnudag
og setningu kirkjulistahátiðar 1997 í Hallgrímskirkju, og í þeirri
messu var einnig fmmfluttur hvítasunnusálmur Sigurbjöms.
TÓNLIST
Ilallgrímskirkja
KIRKJUTÓNLIST
MÓTETTUKÓR HALL-
GRÍMSKIRKJU
Hannfried Lucke, DougkisA.
Brotchie undir stjóm Harðar Áskels-
sonar fluttu verk eftir Britten,
Hróðmar Inga Sigurbjömsson,
Messiaen, Kodály, Peter Eben og Jean
Langlais. Mánudagurinn 19. mai,
1997.
Á ÖÐRUM tónleikum Kirkjulista-
hátíðar í Hallgrímskirkju var Mót-
ettukór Hallgrímskirkju í aðalhlut-
verki og hóf tónleikana á Festival
Te Deum, eftir Britten, samið fyrir
kór, einsöngvara og orgel. Þetta er
rismikið verk, sem Britten samdi
1944, um svipað leyti og hann hóf
að vinna við óperuna Peter Grimes.
Hörður lagði áherslu á styrkleika-
andstæðurnar, sem kórinn skilaði
mjög vel og ein úr sópranrödd kórs-
ins, Kirstín Erna Biöndal, söng smá
strófu með sínum þýða hljómi en
Douglas A. Brotchie lék undir á
Klais-orgel kirkjunnar.
Davíðssálmur 104 var viðfangsefni
Hróðmars I. Sigurbjömssonar, í verki
fyrir kór og orgel, sem frumflutt var
við hátíðarmessu á hvítasunnudag
og opnun kirkjulistahátíðar 1997, í
Hallgrímskirkju. Verkið hefst á orgel-
forspili, þar sem leikið er með víxl-
leik smásteija og hljóma yfir liggj-
andi pedaltóni. Sálmurinn sjáifur er
einfaidur og er sunginn á víxl við
eins konar „cantus firmus" í orgel-
millispilunum. Verkinu lýkur á því
að forspilið er endurtekið. Sálmur
104, eins og verkið er nefnt, er þægi-
legt áheymar og var mjög vel flutt
bæði af kór og orgelleikara, sem var
Douglas A. Brotchie.
Einn af erlendu gestum hátíðar-
innar, Hannfried Lucke, orgelleikari
frá Freiburg, flutti þáttinn Dieu
parmi nous (Guð á meðal vor) úr
orgelverkinu Fæðing Frelsarans eft-
ir Messiaen. Þetta rismikla verk var
mjög vei flutt og mátti heyra að
Lucke er snilldar orgelleikari.
Kórinn söng svo hið undurfagra
0 sacmm convivium eftir Messiaen
og þar naut sín sérlega vel „flos-
rnjúkur" hljómur kórsins. Meiri átök
vom í Pange Lingua eftir Kodály
og þar eftir iék Lucke Moto ostinato
eftir Eben. Þetta þrástefjaða verk
er sniðuglega unnið en tónmál þess
fremur einhliða, eins og oft vill
verða, þar sem þrástefjun er ráð-
andi. Það var eins og Lucke væri
ekki sem best kunnugur þessu verki,
því leikur hans var ekki eins sann-
færandi eða gæddur þeim tilþrifum
sem heyra mátti í verki Messiaens.
Lokverk tónleikanna var Messe
Solenelle eftir Jean Langlais, fallegt
verk fyrir kór og orgel, sem var
mjög vel flutt. Mótettukór Hall-
grímskirkju, undir stjórn Harðar
Áskelssonar, er frábær kór, ræður
yfir töluverðri styrkleikavídd, eins
og heyra mátti sérlega vel í verkun-
um eftir Britten, Kodály og Lang-
lais en einnig undur mjúkum hljómi
í 0 sacrum convivium eftir Messia-
en. Stjórnandi og kór eru einstaklega
samtaka í að gæða sönginn trúar-
legri stemmningu, þeirri tignun, sem
er grundvöllur tilbeiðslunnar og ger-
ir söng Mótettukórs Hallgrímskirkju
sérlega áhrifamikinn.
Jón Ásgeirsson

......
MÓTETTUKÓR Hallgrímskirkju undir sljórn Harðar
Áskelssonar er frábær segir í gagnrýni.
Sungið og leikið
af mikilli list
TÓNLIST
Vldalínskirkja
LJÓÐATÓNLEIKAR
Signý Sæmundsdóttir, Jón Þorsteins-
son og Gerrit Schuil fluttu þ'óða-
söngva og kansónettur eftir Franz
Peter Schubert. Laugardagurinn 17.
maí 1997.
TÓNLEIKARNIR hófust á íjórum
Mignon-söngvum er Schubert samdi
við kvæði eftir Goethe, Nur wenn
die Sehnsucht kennt, Heiss mich
nicht reden, So lasst mich scheinen
og Kennst du das Land, er Signý
Sæmundsdóttir söng mjög vel og
sérstaklega Heiss mich nicht reden,
heiss mich schweigen og Kennst du
das Land.
Jón Þorsteinsson söng fimm ljóða-
söngva, sem eiga það sameiginlegt
að fjalla um trúarlegt efni. Der Pil-
grim, Litanei, Der Kreuzzug, Vom
Mitleiden Mariá og Die gute Hirt.
Litanían og Der Kreuzzug voru sér-
lega vel flutt. í Kreuzzug er lagið
flutt af píanóinu en sönglínan í tveim-
ur síðustu vísunum er eins konar
undirrödd og mátti heyra, að Jón
hefur fallegan djúpan bariton blæ á
lágsviðinu, sem er frekar óvenjulegt
fyrir tenór. Vom Mitleiden Mariá er
eitt af fáum dæmum um þríradda
kontrapunkt, á margan hátt svipað
og hjá J.S. Bach, þó ekki sé vitað
að Schubert þekkti tónlist hans, eða
vissi yfirleitt nokkuð um eldri tónlist.
Der gute Hirt er sérkennileg kórallík-
ing, sem Jón söng með miklum hljómi
og sterkri inniifun.
Signý söng síðan þrjú ljóðalög, sem
undirritaður man ekki eftir að hafa
heyrt fyrr sungin, en það voru Nat-
urgenuss, Daphne am Bach og Wer
kauft Liebesgötter, sem eru samin
er Schubert var innan við tvítugt,
afburða fagrir söngvar, sem Signý
söng sérlega vel, einkum Naturgen-
uss og Daphne am Bach. Sex söngv-
ar úr Die schöne Múlierin voru sungn-
ir af Jóni Þorsteinssyni, Wohin,
Danksagung an den Bach, Am Fei-
erabend, Der Neugierige, Die liebe
Farbe og Die böse Farbe en tvö þau
síðast nefndu voru sérlega vel flutt.
Fjórar kansónur (Vier Canzonen)
voru sungnar af Signýju, en textam-
ir eru eftir Jacopo Vitorelli og Pietro
Metastasio, er raunar hét Trapassi.
Þessar kansónur voru samdar 1820,
fyrir söngkonuna Fraulein von Ron-
er, en þær þykja hvað stíl snertir
minna nokkuð á Rossini. Kansónurn-
ar voru mjög vel sungnar og lauk
svo tónleikunum með undurforgum
dúett, Licht und Liebe, er var sérlega
vel fluttur, einkum víxlsungin tón-
fléttan við textann Liebe ist ein sússe
Licht. Sem aukalag söng Signý af
glæsibrag Seligkeit, fallegt lag um
gleðina, við texta eftir Ludwig Hölty,
en Jón, Nacht und Traume, við ljóð
eftir Matthaus von Collin, undurfag-
urt kyrrðarlag, er var sérlega faliega
flutt.
í heild voru tónleikarnir bornir upp
af miklu listfengi, bæði í söng og
leik. Það hlýtur að vera meiriháttar
upplifun fyrir söngvara, að njóta
samspils eins mikils listamanns og
Gerrit Schuil er, en hann hefur með
snilid sinni merkt sér alla Schubert-
tónleikana. Þeir síðustu á þessari ein-
stæðu listahátíð í Garðabæ verða 31.
maí og þá mun Gerrit Schuil leika
nokkur píanóverk eftir Schubert.
Jón Ásgeirsson
Að kveða eða syngja
TÖNLIST
Hallgrímskirkja
TÓNLEIKAR
Á fyrstu tónleikum á Kirlgulistahá-
tíð ’97 fluttu Halvor Hákanes, Per
Sæmund Bjorkum og Káre Nords-
toga gamalt norskt leiðslukvæði
og orgelprelúdíu eftir Nicolaus
Bruhns. Sunnudagurinn 18, mai
1997.
Á KIRKJULISTAHÁTÍÐ í ár
verða haldnir sjö tónleikar og
voru þeir fyrstu, si. sunnudag,
helgaðir danskri og norskri tón-
list. Káre Nordstoga, dómorgan-
isti frá Osló, hóf tónleikana með
flutningi preludiu í c-moll eftir
Nicolaus Bruhns (1665-1697),
Slésvíkur-Dana, er lærði orgel-
leik hjá Buxtehude og var auk
þess slyngur fiðluleikari. Auk
orgelverka liggja eftir hann kór-
verk, er þykja mjög góð, eins
og t.d. Die Zeit meines Abschi-
eds ist vorhanden og páskaverk-
ið Hemmt eure Tránenflut. Sagt
er um Bruhns, að sum verk hans
séu hlaðin fleiri hugmyndum en
hann hafi ráðið við að skapa
samfellda heild. Þetta má að
nokkru segja um c-moll prelúd-
íuna, sem Nordstoga flutti, því
þar var farið úr einu í annað.
Verkið var mjög vel leikið og
ljóst að Nordstoga er leikinn
orgelleikari, sem vel hefði mátt
leika meira en þetta eina verk
og sýna sig t.d. í verkum eftir
J.S. Bach.
Aðalverk tónleikanna var
Draumkvæði, sem er talið frá
miðöldum og var það kveðið af
Halvor Hákanes. Kvæði þetta
er að formi til svipað íslensk-
norrænum sagnakvæðum, með
viðlagi og einnig bregður stund-
um fyrir sérkennilegum endur-
tekningum, að þriðja ljóðlínan
er upphaf næstu vísu á eftir.
Margir íslensku sagnadansarnir
og viðlögin benda til norræns
uppruna og að hlýða á Draum-
kvæði um hann Olav Ásteson
staðfesti sameiginlegan uppruna
hinna fomu sagnkvæða.
Flutningurinn var hinn besti,
en sem tónsmíð eða útsetning,
eins og sagt er í efnisskrá, er,
hvað varðar forskipan kvæðisins,
ekki eftir miklu að slægjast í
tilleggi hljóðfæranna, sem var
aðallega í formi millispila með
einu löngu forspili á fiðlu. Halvor
Hákanes kvað þetta kvæði á
sannfærandi máta. Stemmurnar
báru greinileg merki katólskrar
tónskipunar og voru ef til viil
of mikið sungnar, þ.e. nærri hin-
um slétta kirkjusöng miðalda.
í fornum bókum íslenskum er
gerður mjög ákveðinn greinar-
munur á að kveða og syngja.
eins og lesa má í Krisni sögu,
af frásögninni um Þangbrand;
„þar um kváðu heiðnir menn“
og „Þar sörig Þangbrandur
messu“. Sé það rétt, að munur
hafi þá verið á þeim flutningi,
sem kallaður var að kveða og
að syngja, er ekki fráleitt að
telja að kveðandi sé forn norræn
listgrein, sem landnámsmenn
hafi kunnað og iðkað og flutt
með sér til íslands, fyrir meira
en 1200 árum. Þá er það einnig
til að styðja þessa kenningu, að
litlar breytingar urðu á sviði tón-
listar, aðrar en hinn katólski
söngur, svo að andstæðurnar
hafa verið mun skarpari í huga
þeirra, er rituðu hinar fomu
bækur en nú er hægt að hugsa
sér.
Með tilkomu kristni og marg-
víslegra nýjunga á sviði tónlist-
ar, mun þessi listgrein hafa orð-
ið fyrir ýmsum lagrænum áhrif-
um, varðandi tónferli, hrynskip-
an og flutningsmáta. Samt sem
áður er þarna um að ræða merki-
lega menningarerfð, sem líklega
má kanna betur, t.d. með saman-
burði við söngmáta Sama og
jafnvel austurlenskan skraut-
söng, og þá ekki síst arabískan,
sem er andstæður „sléttsöng"
kirkjunnar. Vitað er að mikinn
skyldleika í tónskipan og jafnvel
tónmótun, þrátt fyrir ólík tungu-
mál, er að finna í allri frum-
stæðri söngtónlist, sem er and-
stæður sléttsöng kirkjunnar, þar
sem öll tónfrávik voru þurrkuð
út. Þessar tónskreytingar er
jafnvel enn hægt að finna í popp-
tónlist nútímans og að því leyti
til er mikill munur á klassískum
sléttsöng og poppuðum söng-
máta. Þá er ekki síður merkileg-
ur sá munur, sem enn er á tón-
mótun ísienskra kvæðamanna
og þeirra sem læra til söngs,
þannig að aðgreiningin á að
kveða og syngja er enn í fuliu
gildi og þar með hægt að segja
með sanni, að í Norgegi og á
íslandi sé að finna einhverjar
elstu menjar alþýðusöngs, sem
enn eru iðkaðar af ósönglærðum
kvæðamönnum.
Jón Ásgeirsson