Morgunblaðið - 22.06.1997, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 22. JÚNÍ 1997 13
Morgunblaðið/Sigrún Davíðsdóttir
Lok kalda stríðsins:
vantrúaður á evrópskar varnir
Þegar kom fram á sjöunda ára-
tuginn og síðar misstu bæði ísland
og Noregur landfræðilega sérstöðu
sina sökum breyttrar hertækni,
meðal annars með tilkomu lang-
drægra eldflauga og einnig minnk-
aði gildi íslands í eftirlitskerfi
Bandaríkjanna. Berdal segir þó að
enn sé þar áhugi á norðurslóðum.
Með afvopnun í Mið-Evrópu og
auknum hernaðarsvifum við Péturs-
borg og á Kólaskaga hafi útjaðrar
varnarkerfisins öðlast aukið mikil-
vægi. Fyrir Norðmenn skipti kaf-
bátahafnir á Kólaskaga máli, en
hættan af þeim sé fyrst og fremst
umhverfisleg og ekki hernaðarleg
og sama gildi fyrir Islendinga.
Berdal hefur undanfarið tekið
upp fyrri rannsóknir á sviði nútíma
aðstæðna og friðargæslu. Um stöð-
una í Evrópu eftir lok kalda stríðs-
ins segir hann að það sé vissulega
jákvætt að ógnaijafnvægið sé liðið
undir lok, því þegar litið sé aftur
megi sjá hve oft hafi legið óhugnan-
lega nærri átökum. Hann er vantrú-
aður á sameiginlegar evrópskar
varnir, án þátttöku Bandaríkjanna
og kallar slíkar hugmyndir goð-
sagnir einar. „Hingað til hefur allt-
af sýnt sig að allar hugmyndir um
evrópska samstöðu brotna niður
andspænis raunveruleikanum,
hvort sem er i fyrrum Júgóslavíu,
Albaníu eða í afstöðunni til Kína
og íran. Þrátt fyrir ákafar umræður
um sameinaðar stofnanir í Evrópu
eru viðbrögðin alltaf þau að settar
eru upp timabundnar nefndir, eins
og gert hefur verið varðandi Alban-
íu, svo nær er að tala um nokkurs
konar sameiginlega stöðvun en
samvinnu."
Berdal minnir á að kalda stríðinu
hafi ekki lokið yfir nótt. Hagsmun-
ir Evrópulandanna fari ekki alltaf
saman, sem leiði til nokkurrar
óreiðu þegar til lengri tíma sé litið,
en sé ekki hættulegt. Hvað stækkun
NATO varðar er Berdal trúaður á
að þrjú ný lönd verði tekin með í
sumar, en svo muni ekkert gerast
um langa hríð, þótt opinberlega sé
annað sagt. Mikilvægt sé hins veg-
ar að tengja sem flest Evrópulönd
NATO með friðarsamvinnu, til
dæmis Búlgaríu, Úkraínu og Eyst-
rasaltslöndin, þar sem NATO-aðild
sé tæplega á dagskrá hvað þau
varði.
Danskar hugmyndir um norræna
varnarvídd, sem Eystrasaltslöndin
tengist, falli vel að núverandi að-
stæðum og slík vídd sé ekki nein
storkun við Rússland. Allar getgát-
ur um að þannig myndist grátt
svæði við Eystrasaltið séu út í hött,
meðan ekki ríki spenna þar. Eins
og áður er rakið hafa nýjar aðstæð-
ur einnig breytt hernaðarlegu mikil-
vægi Noregs og Islands. Þótt norð-
urslóðirnar séu enn mikilvægar séu
þeir tímar löngu liðnir að hernaðar-
leg staða Íslands sé landinu veru-
legur akkur í samskiptum við
Bandaríkin.
Misklið þríeykisins
I Libanon vekur ugg
Deilur hafa magnast milli þeirra þríggja
manna sem fara með völdin í Líbanon og
þykir forsætisráðherrann, Rafíq Hariri sýna
yfirgangssemi. Trúmál tengjast misklíð
þeirra og gæti hún haft vondar afleiðingar
að dómi Jóhönnu Kristj ónsdóttur.
Elias Hrawi, RafiqHariri, Nabih Berri, forseti
forseti. forsætisráðherra. líbanska þingsins.
STÖÐUGAR deilur milli þeirra
þriggja manna sem hafa öll
völd í Líbanon hafa færst í
aukana eftir að Rafiq Harari forsæt-
isráðherra ákvað upp á sína, að
fresta bæja- og sveitastjórnarkosn-
ingum í landinu sem áttu að vera á
vordögum. Þess í stað verða kosn-
ingamar ekki fyrr en í apríl á næsta
ári. Þetta er þrætueplið milli Eliasar
Hrawi, forseta, sem er kristinn mar-
oníti, Hariri, sem er súnni-múslimi,
og þingforsetans Nabib Berri, en
hann er shia-múslími. Þeir eru af
Líbönum kallaðir þríeykið en það
blandast fáum hugur um hver hefur
betur ef þeir lenda í deilum- og það
gerist nú æ algengara og samkomu-
lagið virðist versna dag frá degi að
því er fréttaskýrendur segja.
Eins og þeir vita sem fylgjast með
málefnum Líbanons var valdahlut-
föllum breytt með Taif-samkomu-
laginu frá 1990 þegar samningur
var gerður sem leiddi loks til lykta
fimmtán ára langa borgarastytjöld
í landinu. Þó fáir séu þeir trúlega
sem vita af hvetju hún hófst ná-
kvæmlega var auðsætt eftir því sem
árin liðu og áfram hélt borgarastyij-
öldin að hún snerist smám saman
upp í illvíga valdabaráttu hinna
ýmsu trúfélaga í landinu. Kristnir
menn höfðu forsetaembættið sem
var langtum valdamest og þótti stór-
lega halla á múslima sem voru löngu
orðnir í meirihluta í landinu og vildu
fá völd í samræmi við það.
Rafiq Hariri var kvaddur til og
tók við embætti forsætisráðherra og
hann hefur reynst með afbrigðum
skeleggur, dugmikill og firna stjórn-
samur svo að menn segja að það
hálfa væri nóg. Á hinn bóginn hefur
honum tekist það sem sjálfsagt hefði
verið á fárra færi; hann hefur hleypt
lífi og krafti i endurreisn landsins
og fengið íjárfesta til að trúa því
að það muni skila stóru að leggja
peninga í uppbyggingu Beirúts.
En það hefur æði oft viljað gleym-
ast að samkvæmt Taif-samkomulag-
inu ber honum vitaskuld að hafa
fullt samráð við Hrawi forseta og
Berri þingforseta. Og það hefur vald-
ið illdeilum sem hafa leitt til þess
að Hariri hefur nokkrum sinnum
sagt af sér og enn oftar hótað að
gera það. Og hinir tveir í þríeykinu
vita, sér til sárrar gremju, að þeir
verða að hafa Hariri með sér eigi
að vera nokkur von til þess að Líban-
on rétti úr kútnum.
Langt f rá bæjar- og
sveitarstjórnarkosningum
Hariri neitar því þó ekki að full
þörf væri á því að efna til bæjar-
og sveitarstjórnarkosninga. Þær
voru síðast í landinu 1963.
Sem stendur eru rnargar bæja-
og sveitastjórnir í landinu nánast
óstarfhæfar því fulltrúar í þeim hafa
andast, flutt úr landi eða vegna þess
að embættismenn sem stjórnin hefur
skipað, vegna þess að engar kosn-
ingar hafa verið, hafa ekki sinnt
skyidum sínum.
En Hariri staðhæfði að með því
að efna til kosninganna nú gæti
verið stefnt í hættu trú íjárfesta í
Líbanon. Hann hefur nokkuð fyrir
sér í því. Bæja- og sveitastjórnar-
kosningar hafa frá gamalli tíð verið
illskeyttari og hatrammari en þing-
kosningar og skapað ofboðslega tog-
streitu og illindi í nær hvetju þorpi
og bæ. Þar sem byssueign er mjög
almenn í þorpum og bæjum mundi
það sjálfsagt verða torvelt fyrir
stjórnvöld - jafnvel með stuðningi
sýrlenska hersins í landinu - að
halda uppi lögum og reglum ef
spenna vegna kosninganna ykist upp
að hættumörkum.
Hrawi varð æfur
Það fer ekki á milli mála að Hrawi
forseti gerði sér grein fyrir þessu
en var reiðubúinn að taka áhættuna
og benti á að Líbönum hefði tekist
að halda þingkosningar í landinu
með sóma.
Hrawi brást illur við þegar Hariri
ákvað að fresta kosningunum og
sama er að segja um Nabib Berri.
Sjálfsagt er það þó ekki síður aðferð
forsætisráðherrans sem fór illa í þá
félaga enda hafði hann ekki það
samráð við þá meðstjórnendur sína
sem honum ber samkvæmt Taif-
samningnum.
Áður en borgarastyijöldin braust
út í landinu höfðu kristnir menn jafn-
an átt embætti forseta og völd hans
voru mjög mikil. Með Taif-sam-
komulaginu voru gerðar miklar
breytingar á valdsviði forseta þó
kristnir fengju að halda embættinu.
Það er sýnilegt að mennirnir þrír
eru allir mjög viðkvæmir fyrir því
að ekki sé gengið á þeirra hlut.
Hariri er maður fullur sjálfstrausts
og metnaðar og virðist aldrei í vafa
um ákvarðanir sínar. Berri hefur
gagnrýnt hástöfum aðferðir hans við
að koma málum gegnum líbanska
þingið og fundist þær bera keim af
einræðistilburðum. Og Elias Hrawi
forseta finnst hann vera hafður út-
undan og alltof oft gleymist að hafa
hann með í ráðum.
Skaplyndi mannanna þriggja býð-
ur ekki upp á að þeir geti unnið
saman svo að vel fari og andúðin
sem á milli þeirra er og reynt var
að fela framan af hefur komið æ
ljósar upp á yfirborðið.
Þetta þykir mörgum skuggaleg
þróun þar sem þá megi búast við
að menn fari að tengja þessa valda-
baráttu trúmálum sem aftur leiði
til slíks óvissuástands að menn
geti átt von á því versta. Ef svo
færi að syði aftur upp úr í Líbanon
vegna trúmála hlyti það að hafa
skelfilegar afleiðingar fyrir þetta
hijáða land.
Deilur þeirra þremenninganna
hafa verið svo augljósar síðustu vik-
ur að Sýrlendingar hafa hvað eftir
annað reynt að miðla málum einkum
milli Berris og Hariris og fá þá til
að tala saman en það hefur ekki
enst nema skamma hríð í einu.
Ridwan al-Sayyid, háskólakennari
í islömskum fræðum, segir að valda-
baráttan snúist um að Berri finnist
Hariri hafa fengið of mikið af þeim
völdum sem tekin voru frá kristnum
eftir Taif og færð yfir til múslima.
Fyrir meðalgöngu Sýrlendinga
hefur nú enn eitt „vopnahléð" verið
gert milli þremenninganna. Berri og
Hrawi féllust á að bæja- og sveita-
stjórnarkosningum yrði frestað,
Berri fékk því framgengt að þingið
situr 8 mánuðum lengur en ætlunin
var á þeirri forsendu að ella yrðu
næstu þingkosningar um sumarið
árið 2000 og gæti það fælt ferða-
menn frá að koma.
Hrawi forseti fékk svo að skipa
nokkra dyggustu stuðningsmenn
sína í ráðgjafastöður. Ættu þá allir
að vera sáttir í bili og menn gætu
haldið áfram vinnu við það sem er
mest aðkallandi í Líbanon.
En því er ekki að neita að fáir
eru trúaðir á að þessi friður standi
lengi og einkum af því að Hariri
dregur ekki úr yfirlýsingum sínum
um að forsætisráðherrann sé sá sem
er númer eitt í þríeykinu og Berri
reynir ákaft að tryggja að völd shia-
múslíma séu ekki fyrir borð borin
og heldur aukin ef nokkuð er.
Hrawi reynir að halda andlitinu
og bendir á að forsetinn sé andlit
landsins inn á við sem út á við. Því
eru margir ekki sérlega bjartsýnir á
að stöðugleiki sem er svo bráðnauð-
synlegur fyrir Líbanon standi traust-
ari fótum þrátt fyrir nýjasta vopna-
hléð milli þeirra keppinautanna.
B&int flcjcy í sólincr - W/cuv/egrar í ctllf scumcir
Á Benidorm eru allir gististaðir Ferðaskrifstofu Reykjavíkur
staðsettir miðsvæðis eða við ströndina, í hjarta bæjarins
Sértilboð í sumarferðir - 2 vikur: 30/6 - 7/7 - 14/7
~ » ABAIE ..... Innifalið: Flug, gisting,
Dæmiumverð Verð miðað vkM í ibuð OCUÖD 2ííbúðfrákr. Afi400 lutningur til og frá flugvelli erlendis -
30. júní: ^ (2 böm og 2 fullorðnir) frá kr.V W stgr. stgr. js|ensk fararstjóm og allir skattar
Gisting á Gemelos II eða Maryciel - Báðir gististaðir eru staðsaðsettir í hjarta bæjarins - Stutt í alla þjónustu
'/rnAíKXvSl E ihv-7
Helgar- og vikuferðir í sept./okt.
Alla föstudaga -
Gisting í Cidadines íbúðunum
Helgarferðir, 2 í stúdíó O 0240 Vikuferðir, 2 í stúdíó 493fko9u
4 nætur VO m/sköttum Innifalið: Flug, gisting og aliir skattar
Flug og bíll í viku í Barcelona ffró kr. 25.490
stgr. pr. mann miðað við 4 í bil 2 fullorðna og 2 börn
I
F1 n I
Helgarferðir, 2 í herb. OQ740
4 nætur
STRANDBÆRINN - Gisting a Gran Sitges hótelinu
Vikuferðir, 2 í herb. A/1440
■ I m/sköttum
m/sköttum Innifalið: Flug, gisting og allir skattar
Viðbótarafslóttur lcr. 4000.- þegar þú notar
EURO/ATLAS ávisunina þína.
FRANKFURT - Flugsæti 1 9&&& Alla mánudaga
ZÍÍRICH - Flugsæti22—° „flTrA.-
VIN - Flugsæti22®.&° eurScard
VISA
Pantið í síma

FLUG og BILL:
DUSSELDORF4.bí,frákr 27SSSL
MUNCHEN 4 í bíl frá kr. 29 m/sköttum /m/ FERÐASKRIFSTOFA
hamborg — m- m REYKJAYÍKUR
Darnaafe affi ir ’i oro 1 0^00 _ "
Barnaafsláttur: 2ja-11 ára 10500,-
Unalinaa?
■mBh
Aðalstræti 16 - sími 552-3200