Morgunblaðið - 31.08.1997, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 31. ÁGÚST 1997 B 17
Ármann Pétursson, Guðný Sigfúsdóttir og Óðinn Helgi Jónsson með gistiheimilið í baksýn.
Morgunblaðið/Þorkell
VILDI EKKI FARA
FRÁ SÓLHEIMUNI .
LSTI heimilismaður á Sól-
heimum er Berta Stefáns-
dóttir. Hún er 64 ára gömul,
býr í sambýlinu Steinahlíð ásamt
fimm öðrum einstaklingum og
vinnur í kertasmiðjunni og þar inni
hitti blaðamað-
ur hana fyrir
þar sem hún
sat og var að
vinna við kerta-
gerð. Hún
kveðst vera
fædd og uppal-
in á Stöðvar-
firði og hafa
unnið þar og í
Breiðdalsvík
við fiskvinnslu,
sem og í sfld og
loðnu. En hvers
vegna skyldi
Berta hafa sest
að á Sólheim-
um? „Það var búið að segja mér frá
þessu heimili og ég vildi sjá það,“
segir Bei-ta. Hún fór með bróður
sínum og mágkonu í skoðunarferð
að Sólheimum. Þá var Katrín Guð-
mundsdóttir forstöðukona þar.
„Hún sýndi okkur allt saman, allan
staðinn, og hann heillaði mig svo
að þegar Katrín spurði hvort ég
vildi vera þar í sumarfrfi þá sagði
ég strax já, og ég hef ekki farið
héðan siðan. Þegar átti að sækja
mig þá fór ég niður eftir til Katrín-
ar og sagði henni að ég færi ekki
af staðnum, ef ég fengi ekki að
vera myndi ég tjalda,“ segir Berta.
En hvað skyldi henni finnast
svona skemmtilegt við Sólheima?
„Bara staðurinn allur," svarar
hún. En fólkið? Jú, henni finnst
það ágætt. „Það er sumt svolítið
skrítið í höfðinu en mér er alveg
sama,“ segir hún. Berta hefur
lengst af unnið við mottugerð en
er nú að „dunda“ sér við kerta-
gerðina og kveður sér líka það vel.
Hún segir margt hafa breyst síðan
hún kom fyrst að Sólheimum, hús-
unum hafi fjölgað mjög en það hafi
ekki breyst hve vel hún uni sér
þar. „Mig langar þó stundum til
Stöðvarfjarðar þegar ég sé sfldina
í sjónvarpinu,“ segir hún og bros-
ir.
Morgunblaðið/Þorkell
Berta Stefánsdóttir.
stöðinni Sunnu á Sólheimum.
mann sem fékk að njóta sinna hæfi-
leika eftir því sem kostur var á í
samræmi við þær hugmyndir sem
Rudolf Steiner setti fram og Sesselja
gerði að sínu leiðarljósi í starfi Sól-
heima. í Listhúsinu eru einnig til
sölu skemmtileg málverk eftir Guð-
rúnu Láru, sem er eiginkona Óðins
Helga Jónssonar, framkvæmda-
stjóra Sólheima.
Vagga lífrænnar ræktunar
í versluninni Völu er til sölu flest
það sem fólk þaif til daglegs heimilis-
reksturs og er það á stefnuskrá að
hafa vörur þar á eins lágu verði og
unnt er og gera fólki þannig fært að
versla á staðnum sér til hagsbóta.
„Það koma hér margir að versla úr
sumarbústöðunum í kring og einnig
ferðamenn,“ segir Guðmundur Ár-
mann. í versluninni er einnig sölu líf-
rænt ræktað grænmeti sem framleitt
er á Sólheimum í garðyrkjustöðinni
Sunnu. Þar ræður ríkjum Kristín
Ólafsdóttir og segir hún blaðamanni
að framleiðsla garðávaxta hafi gengið
bærilega í ár og sé framleitt á staðn-
um allt það grænmeti og garðávextir
sem íbúar þurfa á að halda og það
sem afgangs er sé selt m.a. í Blóma-
vali í Reykjavík. Meðan Kristín ræðir
við blaðamann kemur stúlka hlaup-
andi og kvartar sárlega um meiðsl á
fingri. Stúlkan heitir Erla Björk og
það bráir af henni snarlega þegar
blaðamaður tekui- að spyrja hana um
starf hennar í gróðurhúsunum. „Það
er gaman að vinna héma,“ segir hún
og heldur um meiddu nöglina meðan
Kristín sækir plástur.
Leiðin liggur einnig í skógræktar-
stöðina Öl, þar sem fram fer æ um-
fangsmeiri trjá- og runnarækt. „Við
seljum okkar framleiðslu tfl sumar-
bústaðaeigenda í kringum okkur,
það eru ekki lítil þægindi fyrir þá að
hafa slíka þjónustu á svæðinu og þeir
nota sér það vel, auk þess sem betra
er að nýgræðingar séu runnir upp úr
sams konar mold og þeir eiga að
vaxa og dafna í,“ segir Guðmundur
Ármann. Hann kvað skógræktar-
stöðina hafa vaxið mjög að undan-
fömu og væri upphafs hennar að
leita til gjafa, m.a. frá Búnaðarbank-
anum og ísal. Lionsklúbburinn Ægir
hefur og styrkt skógræktarstöðina
myndarlega. Víst er að mikfl gróska
virðist vera í skógræktinni, enda eru
Sólheimar þátttakendur í bænda-
skógum sunnanlands og em árlega
settar niður 10 til 15 þúsund plöntur.
Samningar Skógræktar ríkisins og
Sólheima nær til 80 hektara lands í
austurenda Hverakotslands. Umsjón
með verkinu hefur Úlfur Óskai’sson
skógfræðingur. Ölur er eina lífrænt
vottaða skógræktarstöðin á íslandi.
Jörðin Hverakot dró nafn sitt af
hver skammt frá bænum. Sá hver
hefur sannarlega orðið Sólheimabú-
inu notadrjúgur. Vatn úr honum er
notað til upphitunar húsa á staðnum,
einnig gróðurhúsanna. Einnig gerði
hverinn mögulegt fyrir Sesselju Sig-
mundsdóttur að gera að veraleika
þann draum að byggja sundlaug árið
1942. Sú sundlaug er enn notuð en
hefur verið gerð upp og dúklögð.
Þetta er 12,5 metra löng laug og afar
notaleg að sjá, með sínum heitu pott-
um og tæra vatni. Hún mun vænta-
lega koma til góða bæði íbúum Sól-
heima og öllum þeim sem sækja
staðinn heim, bæði til að skoða,
versla og njóta hinnar ágætu gistiað-
stöðu sem þai- er nú fyrir hendi. Eft-
ir að hafa skoðað staðinn og séð allt
það sem þai- er verið að gera má
ætla að markmiðið sem sett hefur
verið fyrir árið 2000, að íbúatalan
verði komin upp í eitt hundrað og
fyrii’tækin á Sólheimum verði orðin
tíu geti sannarlega orðið að veru-
leika.

UGMYNDIR manna um
vistheimilið Sólheima eru
ekki úr lausu lofti gripnar
því Sólheimar urðu með
lagabreytingu vistheimili á áttunda
áratugnum en það var lagt niður sem
slíkt 1993 og við tók sjálfstæð búseta
heimilisfólks þar. „Sólheimar er þorp
og fólkið sem býr hér reynir að lifa
eins eðlflegu lífi og unnt er miðað við
þá staðreynd að 40 heimflismenn á
Sólheimum þurfa á mismiklum stuðn-
ingi og skjóli að halda vegna andlegr-
ar fótlunar. Hér er opið samfélag og
hingað era allir velkomnir, bæði til að
sækja viðskipti, njóta þjónustu og
skoða staðinn og þá starfsemi sem
hér fer fram,“ segir Óðinn.
Skyldi það fyrirkomulag sem ríkir
á Sólheimum vera dýr lausn hvað
varðar búsetu og atvinnumál fatl-
aðra? „Nei, þetta er frekar ódýr lausn
fyrir samfélagið,“ svarar Óðinn. „Ef
miðað er við sambýli og ýmis konar
sérstofnanir fyrir fatlaða er rekstrar-
kostnaður Sólheima rétt neðan við
meðallag. Á Sólheimum býr fólk sem
er afar mismikið fatlað andlega, allt
frá því að þurfa nánast alla þjónustu
og til þess að geta verið nokkuð sjálf-
stætt. Heimilismenn hér leigja hús-
næði og sækja vinnu á staðnum. Okk-
ar stefna er sú að vflja halda okkar
heimilismönnum hér eins lengi og
þeii’ sjálfu’ vilja vera hér. Flestir óska
að vera hér sem lengst. Þetta getur
verið snúið ef fólk er orðið aldrað og
þarf á hjúkrun að halda, slíkt heyrir
undii’ annað ráðuneyti. Það er ekki
ÞORP - EKKI
VISTHEIMILI
„Við reynum að halda sem mest á lofti
byggðahverfisímynd okkar, hér er þorp en ekki
vistheimili,“ segir Oðinn Helgi Jónsson
framkvæmdastjóri Sólheima í upphafí samtals
sem blaðamaður á við hann á skrifstofu hans.
nema í neyð sem við sendum frá okk-
ur fólk sem hér vfll vera.
Venjulega eru gerðir sérstakir
þjónustusamningar við Félagsmála-
ráðuneytið en þeir samningar duga
ekki til að endar nái saman og þess
vegna höfum við hér á Sólheimum
verið að styrkja okkai- atvinnulíf
veralega. Við byggjum eftir fóngum
upp okkai’ fyrirtæki, reynum að auka
tekjur og skapandi vinnu. Þessi
stefna hefur haft góð áhrif á heimilis-
fólkið, það vii’ðist auka þroskamögu-
leika þess að sjá að fólk hefur áhuga á
því sem það er að gera og kemur
hingað til þess að kaupa það sem það
býr til, það virðist einnig auka
þroskamöguleika þessa fólks ef það
ei’ ekki í meirihluta á vinnustaðnum.
Til þess að aðskilja atvinnustarf-
semina frá fjárveitingum frá félags-
málaráðuneytinu höfum við sett á
stofn nokkur sjálfstæð fyrirtæki sem
sjá alveg um allan sinn kostnað og
njóta einnig sinna sértekna. Við höf-
um verið að byggja þessi fyrirtæki
upp síðastliðin ár og verið bæði með
vöruþróun í gangi og gæðaeftirlit.
Við reynum að skapa mai’kaðsvæna
vöru. Við reynum að halda í gamlar
hefðir, Sólheimar era vagga lífrænn-
ar ræktunar á Islandi, hér hefur
aldrei ein einasta planta verið eitruð
og við höfum vottanir um slíkt. Við
leggjum áherslu á gi-ænmetisræktun
og skógrækt og endurvinnsla er hér
ríkur þáttur, við enduivinnum t.d.
um 60% af öllu okkar sorpi. Við er-
um einnig komin í alþjóðlega sam-
vinnu á þessu sviði, vorum á þessu
ári útnefnd sem fulltrúar íslands í
samtökum vistvænna byggðahverfa
sem starfa víða um heim. Við höfum
að markmiði að bæta landið en eyði-
leggja það ekki. Þessi erlendu sam-
skipti ná tfl fleiri þátta en hins vist-
væna umhverfis, Sólheimar hafa
hlotið þessa útnefningu einnig vegna
þess félagslega þroska sem þeir
þykja hafa stuðlað að með hinni sér-
stöku blöndun fatlaðra og ófatlaðra á
vinnustöðum og í búsetu.
Okkur er auðvitað engin launung á
því að starf Sólheima og það mark-
mið sem því var sett frá upphafi er
þungamiðja í okkar stefnu og til þess
að fylgja henni fram er lögð áhersla
á að styrkja atvinnulífið hér sem
mest. En við viljum líka skapa okkur
ákveðinn sess í þjóðfélaginu sem fyr-
irmynd í umhverfismálum. Við reyn-
um að nýta okkur erlendu samskipt-
in til þess að fylgjast með og læra af
því sem best er gert annars staðar í
umhverfis- og félagsmálum.
Öll fyrirtækin á Sólheimum eru
lítil en eru í vexti. Skógi'æktarstöðin
Ölur stendur sig mjög vel. Við höfum
góðan markað hér hjá um 1.800 sum-
arbústaðaeigendum hér í kring auk
þess sem við erum með í bænda-
skógarverkefni í tengslum við Skóg-
rækt ríkisins. Garðyrkjustöðin okkar
stendur sig einnig vel, við erum að
stækka hana. Verslunin okkar og
Listhúsið eru á mikilli uppleið.
Verslunin er þó ekki rekin með ai'ð-
semissjónai-mið að leiðarijósi heldur
að íbúar geti hér verslað hagkvæmt.
Loks erum við einnig með Gistiheim-
ilið Brekkukot og getum nú tekið á
móti 34 gestum þar. Við höfum þar
hina vistvænu ferðamennsku að
meginmarkmiði og voram að fá okk-
ar fyrstu viðurkenningu á því sviði
frá Heilbrigðiseftirliti Suðurlands,
þeir fyrstu sem það fá.
Ymis verkefni era hér á döfinni og
sum stór, svo sem að bæta hér frá-
veitu. Hingað era að koma aðflar frá
írlandi tfl að taka út fráveituna eins
og hún er núna, við hyggjumst reisa
hér fyrsta lífræna fráveitukerfið á ís-
landi sem ætlunin er að skfli okkar
skolpi nánast di’ykkjarhæfu út í nátt-
úrana aftur. Þetta er tflraunaverkefni
sem við erum að reyna að fjármagna.
Einnig er á dagskrá að gera Kerta-
gerðina að sérstöku fyrirtæki. Þá
aukum við ábyrgð starfsmannanna og
markaðm’inn stækkai’ líka, slíkt virð-
ist rökrétt fi-amhald á auknum metn-
aði starfsmanna. Kertagerðin gæti
orðið eitt af okkar öflugustu fyi-ir-
tækjum. Steftia okkar er að auka
tekjur svo hægt sé að ná endum sam-
an þar sem opinberar fjárveitingar
duga ekki, en draga ekki úr starfsemi
Sólheimaheimilisins. Við viljum ekki
láta halla á þjónustuna sem við teljum
vera góða hér, heldur viljum við
skapa auknar tekjur. Sólheimar era
sjálfseignarstofnun með full og ótak-
markað sjálfstæði gagnvart yfirvöld-
um, sem er mikilvægt. Heimilið hefur
notið mikils stuðnings frá almenningi
og fyrh'tækjum og það hefur hjálpað
mikið.