Morgunblaðið - 15.02.1998, Síða 10

Morgunblaðið - 15.02.1998, Síða 10
10 SUNNUDAGUR 15. FEBRÚAR 1998 MORGUNBLAÐIÐ HALLDÓR KILJAN LAXNESS Morgunblaðið/Árni Sæberg FORSETI íslands, Ólafur Ragnar Grímsson og frú Guðrún Katrín Þorbergsdóttir, voru viðstödd útför Halldórs Kiljans Laxness ásamt ráðherrum ríkisstjórnarinnar og eiginkonum þeirra, fyrrverandi forseta Islands, og fleiri gestum. Morgunblaðið/Rax SCHOLA cantorum söng, undir stjórn Harðar Áskelssonar, Um dauðans óvissan tíma, eftir Hallgrím Pétursson og Maríukvæði, ljóð Halldórs Laxness við lag eftir Atla Heimi Sveinsson. SÁLUMESSA SKÁLDS ÚTFÖR Halldórs Kiljans Laxness var gerð frá Kristskirkju í gær að viðstaddri fjölskyldu hans og gestum þeirra, forseta íslands, ríkissljórn, fulltrúum hins opinbera og annarra ríkja auk annarra gesta. Séra Jakob Rolland, prestur kaþólska safnaðarins, söng sálumessu yfir skáldinu. Morgunblaðið/Rax SÉRA Jakob Rolland, prestur kaþólska safnaðarins, söng sálumessu. Séra Gunnar Kristjánsson (t.v.) flutti minningarorð. Og fegurðin mun ríkj a ein Minningarorð séra Gunnars Kristjánssonar við útför Halldórs Kiljans Laxness [Texti: Lúk. 24.13-32: Emmausfaramir.] Náð sé með yður og friður. s veginum til Emmaus eru tveir daprir menn á göngu. I huga þeirra hvílir hann enn í gröfinni, sem þeir höfðu lagt hann í, bak við steininn þunga. Þeir vita ekki að nú er allt breytt þótt komið sé páskadagskvöld. Þeir hughreysta hvor annan í myrkrinu þegar óþekktur göngumaður slæst óvænt og skyndi- lega í för með þeim og fylgir þeim leiðina á enda. Hann lætur til leiðast að koma inn í húsið og sest til borðs. En það er ekki fyrr en þeir brjóta brauðið að þeir þekkja hann, en þá hverf- ur hann þeim sýnum. En samt var allt breytt, þeir höfðu fundið ná- vist hans. Hún breytti þeirra litla heimi, kjark- leysið vék fyrir nýju hugrekki og kom ekki von- in aftur til þeirra, varð ekki allt eins og nýtt? Þessi reynsla gaf þeim eldmóð til nýrra verka. Var það ekki hlutverk þeirra að skapa nýtt samfélag og nýjan heim? Hafði það ekki verið markmið hans, sem þeir treystu og trúðu á og höfðu fylgt fótmál fyrir fótmál, hafði hann ekki kallað þá til að greiða ríki sínu leið? Þeir höfðu fylgt honum frá einu húsi til ann- ars. Inn í skelfileg hús holdsveiki og fátæktar, inn í hús heiðarbændanna, inn í húsin í plássun- um við ströndina. Þeir höfðu séð þau verk sem hann vann og samlíðan hans með öðrum. Á höndum hins óþekkta göngumanns voru sár hins krossfesta. Það var hann sem hafði slegist í for með þeim á rökkvuðum veginum. Hvað væri líf vort án hinnar helgu návistar, til hvers væri lífið án þeirrar vitundar og vissu að stundum þegar þú biýtur brauðið þá fínnurðu að hann er nálægur? Veröldin er ekki skelfilegur staður þegar Guð er nærri. Að trúa á hann er að fylgja honum til starfa, fótmál fyrir fótmál, til hinna sjúku, til þeirra sem kggja undir súðinni, til þeirra sem verða að at- hlægi í þorpinu. Þetta er boðskapur litlu frásögunnar, sem Lúkas skráði, um návist hins krossfesta og upp- risna - og lesin var áðan. Þennan boðskap þekkti Halldór Laxness frá blautu bamsbeini eins og verk hans bera með sér, hvert með sínum hætti. Það er boðskapur um hinn byltandi mátt trúarinnar sem tekur manninn gildan og kemur til hans með samúð og mildi og bendir honum á helga návist hins upp- risna. Halldór Laxness var þeirrar gæfu aðnjótandi að eiga góða bemsku, því hefur hann lýst í bók- um sínum. Foreldrar hans voru hjónin í Laxnesi í Mosfellsdal, þau Sigríður Halldórsdóttir, hús- freyja þar, og Guðjón Helgason, bóndi og vega- verkstjóri, hann var einnig söngstjóri í sveitinni og organisti í Lágafellskirkju og fyrir kom að böm hans léku þar við athafnir, einnig Halldór. Halldór var elstur þriggja bama þeirra hjóna, yngri voru Helga og Sign'ður, sem báðar em látnar. Sérstakur kafli í æskuminningum Hall- dórs er helgaður Guðnýju Klængsdóttur, móður- ömmu hans, sem átti ekki ktinn þátt í uppeldi drengsins. Halldór hélt ungur út í hinn stóra heim þótt hann ætti alla tíð sterk tengsl við heimasveit sína. Hann var heimsborgari, kannski frá fæð- ingu. Hann dvaldist oft um lengri eða skemmri tíma erlendis. Ekki aðeins við skriftir, heldur sótti hann einnig fundi um víða veröld, þáði heimboð og ferðaðist sér til fróðleiks og skemmt- unar. Erlendis kynntist hann ungur hörðum átökum og djúpum heimspekilegum og trúarheimspeki- legum umræðum. Hann tók afstöðu sem markaði stefnu hans þaðan í frá, það var samstaða með hinum smáu, og jafnframt andóf gegn stríði, ofbeldi og kfs- firrtum lífsgildum. Hann hreifst af hugsjóna- steftium sem sumar hveijar urðu honum þó að- eins skammgóður vermfr og leit hann hug- myndakerfi síðar meir ávallt homauga. Halldór setti svip á íslenska þjóðmálaumræðu langt fram eftir þessari öld. Hann var upp á sitt besta á þeim tímum þegar rithöfundar fengust við meira en að skrifa bækur. Hann var þjóðfélagslegur umbótamaður á breytingatímum í íslensku sam- félagi og einatt í eldknu hinnar pólitísku baráttu. Hann var því löngum umdeildur í íslensku þjóð- lífi. En það hlutskipti lét hann ekki á sig fá. Hann varð fyrir árásum en hann gat einnig reitt til höggs. í hugmyndafræðilegum átökum er oft htla vægð að finna. Á þriðja áratugnum velti hann því fyrir sér hvort hann ætti ekki að fara út í stjómmál og hann var ákveðinn í því að koma á fót velferðar- stofnunum vítt og breitt um landið. Halldór var ekki aðeins rithöfundur í þröngum skilningi, heldur mætti orða það sem svo, að hann hafi ver- ið knúinn áfram af spámannlegum eldmóði til þess að bæta kf og Kjör fólks. Hann lagði land undir fót og hóf að skrifa skáldsögur um sitt eigið þjóðkf. Þessar stóm skáldsögur náðu beint til þjóðarinnar. En þær vöktu ekki aðeins aðdáun heldur einnig andúð í garð skáldsins. í skáldsögum sínum fjallar Hakdór um ís- lenskt þjóðlíf, inn á þann vettvang átti hann brýnt erindi. Hann fjallar um kf þessarar þjóðar í sögu og samtíð. Öllu kemur hann til skila með sterkum persónulegum stíl, ktríkum og meitluð- um setningum. Sjaldan er þó hin góðlátlega en stundum hárbeitta laxnesska kaldhæðni langt undan og síðast en ekki síst skapar hann eftir- minnilegar persónur. Hann sækir í hinn auðuga sjóð íslenskrar bókmenntahefðar og heldur henni fram alla tíð. Stfll hans og framsetning áttu drjúgan þátt í því að gera verk hans að þjóðar- eign. En meira kemm- til, meðal annars viðhorf hans til dýpri og varanlegri þátta í mannsins tflvist. Margir velta því fyrfr sér í þessu samhengi

x

Morgunblaðið

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.