Morgunblaðið - 25.08.1998, Page 20

20 ÞRIÐJUDAGUR 25. ÁGÚST1998
MORGUNBLAÐIÐ
skipa Viktor Tsjernómyrdín forsætisráð-
herra á ný kom flestum á óvart. Enginn
dregur í efa að hann sé reyndari en forveri
hans í embætti forsætisráðherra. Hins
vegar telja fæstir hann líklegan til að
knýja nauðsynlegar umbætur í gegn.
TILKYNNINGIN um að Boris
Jeltsín Rússlandsforseti hefði
ákveðið að reka ríkisstjórn Sergejs
Kírijenkós var lesin að loknum
íþróttafréttum í síðdegisfréttatíma
rússneska sjónvarpsins á sunnudag.
Kom hún líkt og þruma úr heiðskíru
lofti og ekki varð það til að draga úr
óvissunni að forsetinn kom ekki
fram sjálfur til að skýra ákvörðun
sína. Það var ekki fyrr en á mánu-
dagsmorgun að Jeltsín ávarpaði
rússnesku þjóðina í sjónvarpi. Þrátt
fyi'ir miklar sviptingar í rússnesk-
um efnahagsmálum í undangeng-
inni viku töldu flestir að Kírijenkó
væri þokkalega fastur í sessi og
hafði Jeltsín opinberlega ítrekað
stuðning við hann einungis
nokkrum dögum áður.
Reyndur og
áhrifamikill
Ekki síður kom það á óvart að
Jeltsín skyldi skipa Viktor
Tsjemómyrdín forsætisráðherra á
ný. Honum var vikið úr embætti
forsætisráðherra í mars síðastliðn-
um og hinn ungi og pólitískt óreyndi
Kírijenkó skipaður í hans stað. Rök-
studdi Jeltsín skipan hans á sínum
tíma með því að þar sem hann hefði
ekkert pólitískt bakland til að hafa
áhyggjur af gæti hann óhikað tekið
óvinsælar ákvarðanir í efnahags-
málum. Nú endurtók hins vegar
Jeltsín leikinn frá 1992 er hann rak
Jegor Gajdar, sem talinn var frjáls-
lyndur í efnahagsmálum, og skipaði
Tsjernómyrdín í hans stað.
Tsjernómyrdín er gamall í hett-
unni í rússneskum stjórnmálum og
líta flestir á hann sem fulltrúa ráð-
andi afla í stjórnmálum og ekki síð-
ur efnahagsmálum. I stjómartíð
hans dró úr efnahagslegum umbót-
um og margir sérfræðingar telja að-
gerðaleysi hans í efnahagsmálum
eina helstu ástæðu þess mikla
vanda, sem Rússland á við að etja í
dag.
Knúðu auðmenn fram
stjómarskipti?
Brottvikning Kírijenkós hefur enn
á ný vakið spumingar um stjómun-
arhæfileika Jeltsíns og vangaveltur
um það, hvort hann hyggist fórna
efnahagslegum umbótum til að
tryggja eigin pólitíska stöðu. Gengis-
lækkun rúblunnar í síðustu viku
ásamt ákvörðun um að stöðva endur-
greiðslu erlendra lána einkaíyrir-
tækja í 90 daga og skuldbreyta er-
lendum lánum ríkisins hefur dregið
stórlega úr vinsældum Jeltsíns. Fjöl-
miðlar gagnrýndu forsetann harð-
lega og sögðu gengi hans hafa lækk-
að samhliða gengi rúblunnar. Sumir
fréttaskýrendur gengu svo langt að
líkja Jeltsín við Leóníd Brezhnev á
síðustu árum hans. Pólitískir and-
stæðingar forsetans hafa lýst stjóm-
arskiptunum sem örvæntingarfullri
tilraun til að bjarga málum og segja
allt í uppnámi í Kreml.
ERLENT
Reuters
VIKTOR Tsjernómyrdín gengur að sæti sínu við upphaf
ríkisstjórnarfundar í gær.
Þá er þetta talið til marks um að
valdamiklir rússneskir auðmenn,
sem hafa mikil áhrif bak við tjöldin,
hafi viljað breytingar á æðstu stjóm
ríkisins. Auðmenn þessir ráða ríkj-
um í bankakerfínu en talin er hætta
á að fjölmargir bankar verði gjald-
þrota, jafnvel á næstu dögum, ef rík-
ið styður ekki við bak þeirra. Undan-
famar vikur hefur verið í gangi þrá-
látur orðrómur í rússneskum fjöl-
miðlum um að einn sá valdamesti í
hópi þessara auðmanna, Boris Ber-
ezovskí, ynni að því að bola Kíri-
jenkó frá þannig að Tsjemómyrdín
gæti tekið við að nýju. Tsjemómyrd-
ín er sagður hafa átt marga fundi í
síðustu viku með Valentín Júmasjev,
skrifstofustjóra Jeltsíns, þar sem
endurkoma hans í ríldsstjóm var
rædd. Júmasjev og Tatjana
Díasjenkó, dóttir Jeltsíns, eru meðal
nánustu ráðgjafa forsetans og bæði
em þau í nánum tengslum við Ber-
ezovskí. Sumir fréttaskýrendur
segja að Kírijenkó hafi ekki viljað
útiloka að verst settu bankamir yrðu
látnir verða gjaldþrota og því hafi
auðmennimir knúið fram stjómar-
skipti til að tryggja hag sinn.
Ekki gegn kerfinu
Stuðningsmenn Tsjernómyrdíns
halda því hins vegar fram að hann
geti tryggt nokkuð sem umbóta-
sinnar hafi ekki getað gert, stöðug-
leika. Tsjernómyrdín er sextugur
að aldri og vann mestallan Sovét-
tímann í olíu- og orkugeiranum. Ár-
ið 1982 var hann gerður að aðstoð-
arráðherra með ábyrgð á
gasvinnslu Sovétríkjanna og á
nokkrum áram breytti hann ráðu-
neytinu í ríkisrekið einokunarfyrir-
tæki á sviði gasvinnslu, Gazprom,
er flutti út gas til fjölmargra Evr-
ópuríkja. Tsjernómyrdín stjórnaði
Gazprom lengst af sjálfur og öðlað-
ist þar með aðild að hóp þeirra
manna er ráða helstu stórfyrir-
tækjum, bönkum og fjölmiðlum
Rússlands. Þetta færði honum auk-
in áhrif er hann tók við embætti
forsætisráðherra en gerði honum
jafnframt erfitt um vik þegar kom
að því að knýja í gegn efnahagsleg-
ar umbætur er snertu hagsmuni
kaupsýslumanna.
Tsjernómyrdín stendur nú
frammi fyrir mjög alvarlegum
efnahagslegum vandamálum er
krefjast skjótra viðbragða og sárs-
aukafullra aðgerða. Rússneska
bankakerfið er talið riða á barmi
gjaldþrots, þrátt fyrir umfangs-
mikla vestræna aðstoð, og gengi
rúblunnar er óstöðugt. Þar að auki
hafa erlendir fjárfestar haldið að
sér höndum í ljósi óvissunnar.
Þrátt fyrir hina erfiðu stöðu töldu
flestir að stjórn Klrijenkós væri að
reyna að ná tökum á vandanum,
sem má ekki síst rekja til mikillar
skuldasöfnunar í tíð fyrri stjórnar
Tsjernómyrdíns. Hafði Kíríjenkó,
sem var algjörlega óskrifað blað í
upphafi, náð að afla sér trausts
jafnt erlendra stjórnmálamanna
sem fjármálamanna.
Væntingar ekki miklar
Stjórnarskiptin vekja margar
spurningar og ekki síst verður
grannt fylgst með því hver verða
örlög Boris Fjodorovs, er nýlega
tók við sem æðsti maður skatt-
heimtu í Rússlandi. Fjodorov hafði
vakið vonir um að innheimtukerfí
skatta yrði komið í skikkanlegt
horf, sem er forsenda þess að hægt
verði að koma á jafnvægi í ríkisfjár-
málum. Hann hefur hins vegar til
þessa ekki haft mikið álit á
Tsjemómyrdín. Heimildir herma að
Fjodorov muni að minnsta kosti
fyrst um sinn halda stöðu sinni.
í ljósi reynslunnar búast hins
vegar fæstir við miklu af
Tsjemómyrdín. Hann kunni vissu-
lega að hafa tryggt einhvern póli-
tískan stöðugleika á sínum tíma en
það hafi verið á kostnað nauðsyn-
legra efnahagslegra umbóta.
Það kemur nú til kasta Dúmunn-
ar að samþykkja skipan Tsjernó-
myrdíns en búist er við að það muni
ganga betur fyrir sig en þegar skip-
an Kírijenkós var þar til umræðu.
Kommúnistar hafa verið hógværir í
gagnrýni sinni á nýja forsætisráð-
herrann og ekki lýst yfir beinni
andstöðu við hinn nýja forsætisráð-
herra.
Síðustu atburðir era einnig taldir
styrkja stöðu Tsjernómyrdíns fyrir
næstu forsetakosningar, sem halda
á árið 2000. Láti Jeltsín af embætti
fyrr myndi hann jafnframt taka við
forsetaembættinu.
Skipan T sj ernómy rdíns
eykur á óvissuna
Akvörðun Jeltsíns Rússlandsforseta um að
I
i

t
I
(
t
í
I
í
I
í
I
Bonnie að strönd-
um Bandaríkjanna
Miami. Reuters.
NOKKUÐ dró úr krafti fellibyls-
ins Bonnie í gær á leið að suð-
austurströnd Bandaríkjanna. Á
veðurathugunarmyndum, sem
teknar voru úr gervitunglum,
mátti sjá að auga stormsins hafði
horfið um tíma og svo myndast á
ný. Veðurfræðingar segja það
merki þess að stormurinn sé að
sækja aftur í sig veðrið en búist
er við að hann nái ströndum
Bandaríkjanna um miðja vikuna.
Á Bahamaeyjum voru íbúar
við öllu búnir í gær og forráða-
menn almannavarna á Flórída
og í Karólínu-ríkjunum í Banda-
ríkjunum báðu almenning að
vera í viðbragðsstöðu. Litlar lík-
ur eru taldar til þess að Bonnie
fari yfir suðurhluta Flórída-
skagans. Meðfylgjandi mynd var
tekin rétt fyrir klukkan fimm að
íslenskum tíma í gær. Þar sést
greinilega til ferðar Bonnie yfir
Atlantshafi suðaustur af
Flóridaskaga.
Lokasprettur kosningabaráttunnar í Þýzkalandi hafínn
Schröder hvetur Þjóð- r
verja til „nýs upphafs“
Bonn, Dortmund. Reuters.
BÁÐIR stóru flokkarnir í Þýzka-
landi, Kristilegi demókrataflokk-
urinn (CDU) og Jafnaðarmanna-
flokkurinn (SPD), héldu um helg-
ina áberandi stóra fjöldafundi til
að marka upphaf lokaspretts
kosningabaráttunnar, fimm vikum
fyrir kosningar til Sambands-
þingsins 27. september næstkom-
andi.
Gerhard Schröder, kanzlaraefni
SPD, hvatti til þess á fundum í
Berlín, Miinchen og Bonn að kjós-
endur snera baki við ríkisstjórn
CDU og ftjálsra demókrata (FDP)
og hvatti til „nýs upphafs". Helmut
Kohl kanzlari varaði á fundi í Dort-
mund við því að SPD komist til
valda í stjórnarsamstarfi við Græn-
ingja; slík stjórn myndi eyðileggja
þann efnahagsbata sem kominn
væri á skrið. Sagði hann CDU hafa
„alla möguleika" á að sigra í kosn-
ingunum.
Flestar skoðanakannanir benda
enn til þess, að SPD hafi um 4-5%
fylgisforskot á CDU, en samkvæmt
sumum þeirra nýjustu er bilið farið
að minnka. I könnun Infas-stofnun-
arinnar, sem birt var í gær, mæld-
ist fylgi CDU einu prósentustigi
Kohl varar við
stjórnarsamstarfí
SPD og Græningja
meira en undanfarið, 38%, en fylgi
SPD var óbreytt frá fyrri könnun-
um, um 41%. í könnun Emnid-
stofnunarinnar, sem birtist í
nýjasta hefti fréttatímaritsins Der
Spiegel, var SPD hins vegar með
42% og CDU 38%.
„Upphaf umskipta"
Mörg þúsund manns vora mætt á
fundi SPD á laugardaginn og fögn-
uðu kanzlarefninu Schröder - fyrir
hádegi í miðborg Berlínar, um
miðjan daginn í Olympíuhöllinni í
Munchen og síðdegis á bökkum
Rínar í Bonn. Undir slagorðinu
„Upphaf umskiptanna“ lét SPD
ræður stjórnmálamannanna falla
inn í margbrotna dagskrá með tón-
list, veitingasölu og skemmtiatrið-
um. í Berlín hvatti Schröder Þjóð-
verja til „nýs upphafs" í lýðveldi
sem kennt yrði við Berlín í stað
Bonn. Til að koma öllu í gang aftur
í Þýzkalandi yrðu allar stéttir og
þjóðfélagshópar að legga sitt af
mörkum.
Oskar Lafontaine, flokksformað-
ur SPD, gagnrýndi ríkisstjórn
Kohls harkalega. Eftir 16 ára
valdatíma hans hefðu skuldir ríkis-
ins, skattar og atvinnuleysi aldrei ®
verið hærra. „Áiyktunin af því er:
þessa stjórn má ekki kjósa aftur,“
sagði Lafontaine.
Kohl sigxirviss
í Westfalen-íþróttahöllinni í
Dortmund hvatti Kohl stuðnings-
menn sína, undir slagorðinu
„Þýzkaland í fremstu röð“, til að
gera allt sem þeir gætu til að
hindra að SPD og Græningjar
kæmust að stjórnartaumunum.
Fyrir eyrum 18.000 stuðnings-
manna CDU sagði kanzlarinn:
„Við berjumst fyrir þetta lýðveldi
og viljum ekkert annað.“ Fyrir
SPD og Græningjum vakti hins
vegar að færa landið lengra til
vinstri, með neikvæðum afleiðing-
um fyrir þá efnahagsuppsveiflu r:
sem nú gætti.
„Við getum sigrað, við viljum
sigra og við munum sigra,“ sagði ^
Kohl við dynjandi undirtektir.