Morgunblaðið - 18.12.1998, Blaðsíða 40

40 FÖSTUDAGUR 18. DESEMBER 1998
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Morgunblaðið/Halldór
NOKKRIR höfundanna, sem eiga frásagnir í bókinni Á lífsins
leið, með höfundareintök sín.
Höfundareintök
afhent við athöfn
Haustsýning
HÖFUNDAR bókarinnar Á lífsins
leið, sem gefin er út til styrktar
Barnaspítala Hringsins og for-
varnastarfi meðal barnanna, fengu
afhent höfundareintök sín í Vina-
bæ í Reykjavík fóstudaginn 10.
desember. I bókinni eiga 33 þjóð-
þekktir einstaklingar frásagnir.
Sr. Björn Jónsson, einn stofn-
enda góðgerðarfélagsins Stoðar
og styrks og útgefanda bókarinn-
ar, ávarpaði höfundana og þakk-
aði þeim framlagið og Atli Dag-
bjartsson yfirlæknir, sviðssljóri
Barnaspítala Hringsins, bar fram
þakkir forsvarsmanna spítalans.
MYIVPLIST
Listaskálinn
í llverageröi
HAUSTSÝNINGIN 1998
Samsýning fimmtán myndlistar-
manna. Opið vegna framlengingar í
dag, föstudag, laugardag og sunnu-
dag frá 13-18.
EITT þarfasta framtak á mynd-
listarvettvangi um langt skeið er tví-
mælalaust tih-aun til endui-vakningai-
Haustsýninganna svonefndu, sem
Einar Hákonarson stendur fyi'ir í
Listaskálanum í Hveragerði. Þeim
fækkar óðum sem muna eftir haust-
sýningum Félags íslenzkra myndlist-
armanna, sem voru árviss viðburður í
listalífi Reykjavíkur um árabil og
áttu ótvírætt sitt blómaskeið tímabil-
ið 1968-75. Hugmyndin kom frá
Norðurlöndum, helst Kaupmanna-
höfn, en átti uppruna að sækja til
Parísar og Salon d’Automne, Haust-
salarins, sem enn mun einn aðallisL
viðburður ársins í heimsborginni, og
haldin er í Stóni höllinni, Grand
Palais. Á Norðurlöndum hinsvegar
var formið yfirleitt til muna þrengra,
og var eiginlega um sýningu framúr-
stefnulisthópa að ræða, en félagssýn-
ingu FIM hér á landi. Örfáum utan-
félagsmönnum veittist að auki sú náð
að vera kippt inn í hlýjuna, og þá
helst ef verk þeirra féllu að hug-
myndum sýningarnefnda um fram-
sækna myndlist. En með lýðræðis-
legi'a fyiirkomulagi á fyrrgreindu
tímabili, í anda slíkra liststefna á
meginlandinu og svipuðum lagaleg-
um grundvelli, urðu snögg umskipti
með stöðugt almennari þátttöku og
stóraukinni aðsókn og sölu. En um
og efth' 1976 kom afturkippur frá
hinum markaða ramma, til aukinnar
miðstýringar og fyrra einstrengings-
lega forms og smám saman lognaðist
framkvæmdin útaf, enda höfðu bæði
listamenn og almenningur misst
áhuga á henni í þeim búningi. Vai'
hér komið enn eitt dæmi þess hve
stórum auðveldara er að íáfa niður en
byggja upp, ásamt viðtekinni einsýni
og forsjárhyggju í röðum íslenziu’a
myndlistarmanna, sem valdið hefur
heildinni ómældum skaða í áranna
rás. Menn voru einfaldlega ekki í
takt við nýja tíma um opnar og
skipulagðar stórframkvæmdir og
sýndu hér yfirmáta þýlyndi við bak-
tjaldapólitík bendiprika, ósjálfstæði
og íhaldssemi í nafni róttækni og
frelsi(I), og því hlaut að fara sem fór.
Einstaka fi’amkvæmdir í ætt við
Haustsýningamar hafa að vísu litið
dagsins ljós, en þar hefur lýðræðið
helst aímarkast við ákveðna hópa og
einn aldursflokk. I nær mannsaldm'
hefrn' þannig vantað opnar og árvissai'
framkvæmdir án kynslóðabils eða
áróðurs fyrir ákveðnum liststefnum,
líkt og Haustsýningarnar stefndu áð-
ur hraðbyri að þvi að verða, þó skorti
enn nokkuð á þann þroska sem telja
verðm' aðal haustsalarins í París.
Málarinn Einar Hákonarson vai' einn
þeiira er áttu dijúgan þátt í uppgang-
inum 1968-75, um eins ái's skeið for-
maður sýningaiTiefndar, svo að hann
þekkir hér vel til. Litið til þess, er
meira en skiljanlegt að honum lægi á
að endurvekja framkvæmdina í sinni
fyrri mynd, þá aðstaða vai' til þess,
enda mun hann sem fleiri líta með
söknuði til þessara ára og hins lýð-
ræðislega uppgangs. En þá gerist það
undarlega, að þátttakan er til muna
minni en búast mátti við í Ijósi stór-
aukins fjölda myndlistarmanna og
þess að um hagsmuni allra er að ræða,
og má vera að orsökina sé að finna í
sömu listpólitísku þráhyggjunni og
fyirum, ásamt þeirri áráttu manna að
fl /

j ■s Jll
V- it Iv QV
! i s •ff
T1
Stórhöfða 17, við Gullinbrú, sími 567 4844
" Jólatilboö
fáaðVenhr^
Nýju örbylgjuofnarnir frá
Dé Longhi heita PERFECTO
og bera nafn sitt svo
sannarlega meb rentu!
17 LITRA OFNAR:
MW-311 m/tímarofa
kr. 15.900,-
MW-345 m/rafeindastýringu
kr. 19.390,-
MW-401 m/grillelementi
kr. 21.400,-
23 LITRA OFNAR:
MW-530 m/tímarofa
kr. 21.900,-
MW-535 m/rafeindastýringu
kr. 27.900,-
MW-600 m/grillelementi
kr.36.000,-
MW-605 m/rafeindastýringu
og grillelementi
kr. 38.500,-
MW-675 m/rafeindastýringu,
grilli, blæstri o.fl.
kr. 56.800,-
Þú finnur örugglega rétta ofninn
hjá okkur og nú á stórgóöu
JÓLATILBOÐSVERÐI
__ _ _ FYRSTA ÁFLOKKS
/ponix
HÁTÚNI6A REYKJAVIK SIMI 552 4420
BÆKIJR
Sagnfraiði
GERÐAHREPPUR90 ÁRA
1908-1998
Eftir Jón Þ. Þór. Útg.:
Gerðahreppur, 1998, 293 bls.
ÞAÐ verður ekki annað sagt en
Suðurnesjum hafi verið gerð góð
skil á prenti. Fyrir nokki'u kom út
tveggja binda verk um Grindavík,
sem höfundur þessa rits samdi að
mestum hluta. Þá eru komin út tvö
bindi af Keflavíkursögu og það
þriðja er í uppsiglingu. Um Njarð-
vík er komið eitt bindi. Nú bætist í
þetta safn saga Gerðahrepps og er
þá eftir að setja saman sögu Mið-
neshrepps, fari ég rétt með.
Allt til ársins 1886 var Garðurinn
hluti af Rosmhvalaneshreppi hinum
forna. Þá varð sú breyting á, að
hreppnum var skipt í tvennt og nýr
hreppur stofnaður, er náði yfir ysta
hluta Reykjanesskagans vestan
Hafnahrepps. Garðurinn tilheyrði
áfram hinum skerta Rosmhvalanes-
hreppi ásamt Keflavík og Njarðvík-
um. Hélst svo til ársins
1908, en þá varð til
Gerðahreppur, sem
nær yfír Garð og
Leiru. Hreppsmörkin
era í vestri Skagatá, í
austri Hellisnípa, vest-
an Hólmsbergs. Nokk-
uð nær hreppurinn inn
á Miðnesheiði.
Aðalbyggðin er nú í
Garði, með rúmlega
eitt þúsund manns.
Leiran er komin í eyði,
að því er mér skilst.
Bók þessi skiptist í
níu kafla. Fyrst er
lesanda kynnt sögu-
sviðið, lýst staðháttum og greint
frá helstu örnefnum. I öðrum
kafla er ágrip byggðasögu frá
landnámi til nútíma. Þá kemur
kafli er nefnist Verstöðin Garður
og í fjórða kafla segir frá stofnun
Gerðahrepps.
Þegar hér er komið sögu er bú-
inn rúmur þriðjungur
bókar. f fimmta kafla
er saga Gerðahrepps
1908-1939 rakin. Meg-
ináhersla er þar lögð á
sveitarstj órnarmál,
fólksfjöldaþróun og at-
vinnulíf. Þá segh' í
sjötta kafla frá styi'j-
aldaráranum. Þau
höfðu að sjálfsögðu
mikil áhrif á líf Garð-
verja, t.a.m. var
byggður þar herflug-
völlur, áður en Kefla-
víkurflugvöllur kom til
sögunnar. Sjöundi
kafli nær yfir tímabilið
1946-1998 og nefnist Vaxtarskeið
og velmegun. Er þar sagan rakin
hvað sveitarstjórn varðar, mann-
fjölda, fjármál og framfaramál
hvers konar, svo sem hafnannál,
skóla- og heilbrigðismál. Sérstakir
kaflar eru svo um atvinnulíf og fé-
lagsmál.
Rækileg skrá er yfir tilvísanir til
heimilda, sundurgreind eftir köfl-
um bókarinnar. Þá er og heimilda-
skrá og nafnaskrá eins og vera ber.
Mikill fjöldi mynda er í bókinni,
misgóðar að vísu, enda teknar á
ýmsum tímum við misjafnar að-
stæður. Nokkuð saknaði ég þess að
ekki skyldi fylgja kort yfir hrepp-
inn.
Höfundur greinir frá því í Aðfar-
arorðum að hann hafi byrjað sögu-
ritun sína snemmsumars árið 1997.
Aðfararorð hans eru rituð „um
sumarmálin 1998“ og hefur hann
því haft innan við eitt ár til heim-
ildasöfnunar og skrifta. Ekki er það
langur tími. Þá getur hann þess
einnig, að ritun hans hafi verið
markaður nokkuð þröngur bás.
Þetta finnst mér rétt að nefna, því
að mér sýnist bók þessi nokkru
ágripskenndari og frásögn þrengri
en í öðram héraðasögum, sem ég
hef séð frá þessum höfundi. En
honum bregst ekki hér fremur en
fyrr góð frásagnarlist og skýr og
lipur framsetning.
Sigurjón Björnsson
Frá Suðurnesjum
Jón Þ. Þór
Þungur niður í grasi
HJÖRTUR Pálsson hefur sent frá
sér sína fimmtu frumortu ljóðabók
og nefnir hana Ur Þegjandadal.
Nokkuð er síðan HQörtur sendi síð-
ast frá sér ljóðabók en hann hefur
á umliðnum árum birt þýðingar-
söfn á verkum þriggja skálda, þar
á meðal hina kunnu bók Hvert
sem við förum eftir Henrik
Nordbrandt. í nýju bókinni yrkir
skáldið um lífið, og um blekking-
una sem þegar allt kemur til alls
er engin blekking. Draumarnir
rætast og manneskjan fær svar í
þessari langferð um óravíðáttur
geimsins. Föstu taki grípum við
um ljósan haddinn í óendanlegum
danssölum lífsins og hvíslum: „Þú
ert þá til!“ Og þá er gott að lifa.
„Þó að ég hafi birt nokkur ljóð
á liðnum árum og af þeim séu
stöku ljóð í þessari nýju bók, þá
eru liðin þrettán ár frá að síðast
kom út ljóðabók eftir mig,“ segir
Hjörtur. „Yrkisefni mín eru sjálf-
sagt svipuð og áður eða koina
þeim ekki á óvart sem þekkja það
sem ég hef áður gert. En þó býst
ég við að það megi kannski greina
meiri samfellu að einhverju leyti í
þessari bók en þehn fyrri en ég
hef ekki skipt henni beinlínis í
fiokka, fannst það óþarfi, því að í
raun og veru fjalla Ijóðin um hin
sígildu viðfangsefni ljóðlistarinn-
ar. Nú era allir hlutir kallaðir
miðlægir, ætli þetta sé ekki mið-
læg ljóðlist?"
Mig langar til að spyija þig um
ljóðið Sem skuggi eru dagar vorir!
Sem skuggi eru dagar vorir
skynjaðir í andrá:
gult iauf
eftir grænt sumar.
„Ég yrki um mína daga og
mína samtíð en líka um andrá
skynjunarinnar og haustið hefur
alltaf verið mér hugstæð árstíð.
Þess vegna er ekki óeðlilegt að
ég yrki um lauf þess og liti, og
hið græna sumar, lífið sjálft!
Fyrsta kvæði bókarinnar er óður
til lífsnautnarinnar, það heitir
Fegurð og er ekki annað en stutt
áminning til okkrar allra um að
njóta lífsins áður en það verður
of seint!“
Og Unaðsdalir, síðasta ljóð
bókarinnar, er mikil lofgjörð til
lífsins! Þú sérð þar opnast unaðs-
dali blárri en allt sem er blátt?
„Já, í sumum kvæðanna er ég
að yrkja um skynjun þess sem
eldist og gerir sér grein fyrir að
stund hans á jörðu er afmörkuð.
Skynjun andartaksins og skynjun
fegui'ðarinnar hefur kveikt mörg
Ijóðin í bókinni. I sumum þeirra
er líka ort um ef ekki blekking-
una, þá um það hvernig hlutirnir
eru ekki allir þar sem þeir eru
séðir, og má kannski segja að
tónninn sé þar víða „heimspeki-
legri“ og þar gæti íliygli og sum-
part þverstæðna meira en oft áð-
ur. Fyrir mér er allt það besta í
mannlegri reynslu liðið andartak
gleði og fagnaðar, eða sárrar
skynjunnar. Þetta er kjarni
þeirra verðmæta sem enginn get-
ur frá okkur tekið! Um þetta yrki
ég víða og gætir þá bæði ákveð-
ins saknaðar en einnig þeirrar
lífsnautnar sem til dæmis er tjáð í
Unaðsdölum."
Svo speglar náttúran, og hinn
ytri veraleiki hið innra líf!
„Náttúran í öllum sínum mynd-
um hefur alltaf verið mér frjó
uppspretta skáldskapar. Með
náttúrunni og þeim hlutum seni á
vegi mínum verða hefur ytri
veruleiki þannig orðið farvegur
innra lífs og skynjunar."
Þarna eru líka gagnrýnin ljóð
og uppgjör við öld sem er að líða!
„Yið lifum nú aldarlok! Ég ólst
upp í kaldastríðinu miðju og þess
má sjá stað í sumum ljóða bókar-
innar. Lík liins gamla heims og
fleiri af þeim toga eru til vitnis
um ákveðið óþol og uppreisn í
huga mínum, sem sýnir að ég er
langt frá því ánægður með þróun
mála í öllum greinum og það gild-
ismat sem nú ræður ferðinni viða.
Við lifum í breyttum heimi, um
það fjalla ljóð eins og Gluggar:
Eitt sinn sneri glugginn í norður
- að sveitinni, íshafinu, skattlöndunum.
Vér sveitamenn vorum orðnir svo vanir
útsýninu!
Nú veit glugginn í suður.
Allt annar gluggi.
tír Þegjandadai.