Morgunblaðið - 18.03.1999, Blaðsíða 34

34 FIMMTUDAGUR 18. MARZ 1999
UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ
Landbúnaðarháskóli
Brottkast
á Hvanneyri
EITT af síðustu
verkum Alþingis var að
lögfesta frumvarp til
laga um búnaðar-
fræðslu. Það mál hafði
verið í vinnslu um
nokkuð langt skeið og
fjölmargir aðilar komið
að málinu. Samkvæmt
lögunum eru ákvæði
um búnaðarnám og
garðyrkjunám sam-
ræmd í einni löggjöf
um búnaðarfræðslu,
sem taka til mennta-
stofnana landbúnaðar-
ins. Þessu fylgir meðal
annars að svigrúm
þeirra eykst til að bjóða upp á fjöl-
breyttara nám og námstíma. Sam-
kvæmt þessum nýju lögum verður
formlega stofnaður landbúnaðarhá-
skóli með aðsetur á Hvanneyri og
því íylgir að öllu stjómskipulagi
skólans verður breytt í samræmi
við það. Heimilt verður, með sam-
þykki landbúnaðarráðherra, að
stofna til kennslu eða náms á há-
skólastigi við Hólaskóla og Garð-
yrkjuskólann að Reykjum, enda
liggi fyrir viðurkenning búfræðslu-
ráðs um að starfsemin standist
gæðakröfur sem gerðar eru í sam-
bærilegu námi. Menntastofnanir
skulu samkvæmt lögunum leggja
áherslu á samstarf við aðra skóla og
vísindastofnanir hér á landi og er-
lendis um menntun og rannsóknir
og er heimilt að gera um það sér-
staka samninga. Loks má nefna að
við menntastofnanir landbúnaðarins
verði stundaðar rannsóknir sem
skulu skipulagðar með öðrum rann-
sóknum á sviði landbúnaðar og
landnýtingar í landinu.
Framfaraspor til framtíðar
Það er ljóst að með samþykkt
þessara laga hefur Alþingi fleytt ís-
lenskum landbúnaði
fram á veg, enda er
viðurkennt að aukin
fræðsla í landbúnaði
skiptir mjög miklu
máli varðandi fram-
þróun atvinnugreinar-
innar í heild. Með til-
komu laganna opnast
menntastofnunum
landbúnaðarins nýir
möguleikar og gera
má ráð fyrir að fram-
sókn greinarinnar
komi meðal annars
fram í auknum fjöl-
breytileika í búnaðar-
námi og nýsköpun á
ýmsum sviðum. Með þessum lögum
verður foi-mlega stofnaður sérstak-
ur landbúnaðarháskóli sem veitir
menntun á sviði landbúnaðar, það
er nýjung hér á landi og því ber að
fagna. í nokkra áratugi hefur verið í
boði nám á háskólastigi við Bænda-
skólann á Hvanneyri en með nýjum
lögum er skólinn formlega gerður
að háskóla.
Hagsmunir Borgfirðinga
Stofnun landbúnaðarháskóla á
Hvanneyri skiptir mjög miklu máli
fyrir Hvanneyri og Borgarfjarðar-
hérað í heild sinni. Um nokkurt
skeið hefur verið ákveðin óvissa
um framtíð starfseminnar á
Hvanneyri og hefur það sett mark
sitt á líf og starf fólks á staðnum.
Með formlegri stofnun landbúnað-
arháskóla er óvissunni eytt og er
það gríðarlegt hagsmunamál fyrir
Hvanneyringa og Borgfírðinga
alla. Þar með mun Hvanneyri
sækja fram af miklum þrótti, enda
verður byggt á góðum gi-unni þar
sem Bændaskólinn hefur starfað
með miklum myndarskap á staðn-
um um langt skeið. Þar með er
þessi afgreiðsla Alþingis á þessu
Skólamál
*
I nokkra áratugi hefur
verið í boði nám á há-
skólastigi við Bænda-
skólann á Hvanneyri,
segir Magnús Stefáns-
son, en með nýjum lög-
um er skólinn formlega
gerður að háskóla.
máli mikilvægt innlegg til byggða-
mála því tilkoma landbúnaðarhá-
skólans rennir styrkari stoðum
undir starfsemi og búsetu á
Hvanneyri, Hólum og á Reykjum.
Það er ástæða til þess að óska öll-
um hlutaðeigandi til hamingju á
þessum merku tímamótum. I því
sambandi má nefna bændastéttina í
landinu, íslenskan landbúnað í heild
sinni, skólafólkið á Hvanneyri, Hól-
um og Reykjum og þau byggða-
svæði sem tengjast þessum skólum.
Guðmundur Bjarnason landbúnað-
arráðherra hefur rekið þetta mál af
miklum þrótti og í framtíðinni mun
þessi lagasetning Alþingis án efa
verða talin eitt mikilvægasta málið
sem leitt var til lykta í tíð Guð-
mundar Bjarnasonar landbúnaðar-
ráðherra. Full samstaða var um
málið í landbúnaðarnefnd Alþingis
og á Alþingi, sýnir það vel hve mik-
ilvægt málið er og að þingmenn al-
mennt eru þeirrar skoðunar að
fræðslumál landbúnaðarins skipti
atvinnugreinina miklu máli. Þessi
afstaða Alþingis er mikill styrkur
fyrir íslenskan landbúnað.
Höfundur er nlþingismnður Frnm-
sóknarflokks á Vesturlandi.
í SÍFELLDRI um-
ræðu um kvótamál
koma við og við upp
fullyrðingar um að
stórum hluta sjávarafla
sé kastað í sjóinn aftur.
Hversu umfangsmikið
brottkastið er getur
enginn sagt til með
vissu, þó svo að sumir
kasti fram tölum þar
að lútandi og telji það
jafnvel nema hundruð-
um þúsunda tonna. En
slíkt er vitaskuld skot
út í bláinn.
En það er hægt að
slá því fóstu að brott-
kastið er staðreynd.
Kvótakerfíð, eins og það hefur verið
hingað til, býður upp á að verðminni
afla sé kastað. Þannig tapast um-
talsverð verðmæti.
Það dylst líklega engum að betra
væri að þessi afli kæmi allur að
landi. Lagasetning þar sem háar
fjársektir liggja við brotum hefur
ekki komið í veg fyrir brottkastið.
Sú leið kemur ekki í veg fyrir þessa
sóun.
Hlutfallsleg verðtenging
brottkastsafla
Til þess að geta stöðvað brott-
kastið þurfa sjómenn að hafa hag af
því að koma með aflann að landi.
Kerfíð þarf að setja þannig upp að
það rýri ekki verðmæti heildarkvót-
ans að koma með verðminni físk að
landi.
Þetta má gera á þann hátt að verð
brottkastsaflans ráði því hversu mik-
ið hann telst til kvóta, þ.e. að tonn af
brottkastsafla sem selst á 50% af
verði eðlilegs afla teljist einungis
sem hálft tonn m.t.t. kvóta.
Einstakur fiskimað-
ur sem ætti t.d. 20
tonna kvóta og myndi
undir núverandi kring-
umstæðum henda 10%
af þeim fiski sem hann
veiðir til þess að fá fullt
verð fyrir kvótann
gæti séð sér hag í að
koma með allan afiann
að landi. I stað þess að
henda um tveim tonn-
um af fiski, sem hann
vissi að hann fengi ein-
ungis hálft verð fyrir,
gæti hann landað afi-
anum þess fullviss að
heildarverðmæti kvót-
ans skertist ekki. Þessi
2 tonn myndu einungis skerða
heildarkvótann um eitt tonn, að því
gefnu að hálft verð fengist fyrir
brottkastið. Ef verðið væri 75% af
eðlilegu verði teldist það nema 1,5
Sjávarútvegsmál
Til þess að geta stöðvað
brottkastið, segir Guð-
mundur Kr. Oddsson,
þurfa sjómenn að hafa
hag af því að koma með
aflann að landi.
tonnum í kvóta en 0,5 tonnum ef
verðið væri 25%. Þannig ætti fiski-
maðurinn eftir 0,5-1,5 tonn af
kvóta, þrátt fyrir að hafa komið með
20 tonn af fiski að landi.
Bættur hagur
Magnús Stefánsson
sjavarafla -
leiðir til úrbóta
Guðmundur Kr.
Oddsson
Smáa letrið í EES og
utanríkisstefna ASI
„FYRIR 5-7 árum
voru margir sömu
skoðunar og Páll er nú.
Sem betur fer hafa
fiestir valið að kynna
sér málin og reyna að
læra af sögunni."
Þannig skrifar Ari
Skúlason, fram-
kvæmdastjóri Alþýðu-
sambandsins, 10. mars
í Morgunblaðið í svari
við gagnrýni undirrit-
aðs á þá yfirlýsingu
Ara, að ísland ætti að
sækja um inngöngu í
Evrópusambandið.
Ef söguskilningur
Ara nær ekki lengur aftur en 5-7 ár,
eða sem nemur gildistíma EES-
samningsins, verður ágreiningur
okkar skiljanlegur. Ari og félagar
hans í forystu ASÍ hafa lesið smáa
letrið í EES-samningnum og fundið
þar ýmsar réttarbætur fyrir launa-
fólk. Frá þeirri forsendu ályktar Ari
að við ættum að ganga inn í Evr-
ópusambandið. Vitlaus
forsenda gefur ranga
ályktun.
Evrópusambandið
er niðurstaða tveggja
heimsstyrjalda á meg-
inlandi Evrópu. Stór-
veldi álfunnar sam-
mæltust um að aldrei
aftur mætti endurtaka
hildarleikinn 1939-
1945. Niðurstaðan var
ekki fengin í einu vet-
fangi. Hugsjónina um
sameinaða Evrópu
rekja sumir sagnfræð-
ingar til Napóleons-
styrjaldanna og það
tók áratugi eftir seinna stríð að fá
fjandvinina Þjóðverja, Frakka og
Breta að samþykkja valdaframsal
til samevrópskrar stofnunar.
Til að ná samstöðu um valda-
framsal til Brussel varð að taka tillit
til helstu hagsmunaaðila viðkom-
andi þjóðríkja, þ.m.t. verkalýðs-
hreyfingarinnar. Af þeirri ástæðu
Evróusambandsaðild
Veruleiki verkalýðs-
hreyfingar í iðnríkjum
Vestur-Evrópu, segir
Páll Vilhjálmsson, er
allt annar en íslensks
launafólks.
er þokkalega séð fyrir málefnum
verkalýðshreyfingarinnar í Evrópu-
sambandinu.
Veruleiki verkalýðshreyfingar í
iðnríkjum Vestur-Evrópu er allt
annar en íslensks launafólks. Iðn-
byltingin með sinni barnaþrælkun
og réttindaleysi verkafólks er snar
þáttur í sögu evrópskrar verkalýðs-
hreyfingar. Lög sem banna óhóf-
lega vinnu barna hafa gagnólíka
skírskotun í gömlu iðnríkjunum en
á íslandi. Til skamms tíma þótti
ekki tiltökumál að gefa íslenskum
skólakrökkum frí til bjarga verð-
mætum þegar landburður var af
fiski. Við getum haft skoðanir á því
hversu heppilegt það var en ekki
andmælt að almenn sátt var í þjóð-
félaginu um fyrirkomulagið. Helstu
dæmin sem við eigum af harðýgi og
vinnuþrælkun eru úr gamla bænda-
samfélaginu. Hreppaflutningarnir,
sem tíðkuðust hérlendis fram á
þessa öld, eru í fullkominni and-
stöðu við reynslu ómaga á megin-
landinu sem smalað var úr sveitum í
fabrikkur milljónaborganna á síð-
ustu öld.
Evrópusambandið var ekki sett
saman til að bæta hag launafólks
þótt það hafi notið góðs af. Hefð-
bundnir stórveldahagsmunir ráða
ferðinni í Evrópusambandinu og
smáríki verða að laga sig að þeim.
Litlu ríkin í Evrópu búa að langri
sögu málamiðlana gagnvart stærri
ríkjum álfunnar og hafa goldið stór-
styrjalda dýru verði. Islendingar
eiga aðra sögu að segja.
Fyrri heimsstyrjöldinn færði
okkur sjálfstæði og sú seinni veltiár
í efnahagslífinu og sjálft lýðveldið.
Við erum ekki vön að semja okkur
að hagsmunum meginlandsveld-
anna. I þorskastríðunum höfðum
við betur vegna þess að við kunnum
ekki að bukta okkur fyrir valdinu.
Ósk um inngöngu í Evrópusam-
bandið núna jafngilti yfirlýsingu
um að við værum hætt við lýðveld-
istilraunina. Ekkert, og allra síst
smáa letrið í EES-samningnum,
réttlætti slíka yfírlýsingu. A hálfri
öld hefur okkur tekist að búa til
þjóðfélag sem getur með reisn bor-
ið sig saman við afganginn af
heimsbyggðinni.
Verkalýðshreyfingin á sinn þátt í
að byggja upp þetta samfélag og
leitt að svo sé komið fyrir forystu
ASÍ að hún gerir kratískan kjána-
skap að utanríkisstefnu sinni.
Höfundur er fulltrúi.
%oóJ$sWL, Brúðhjón
Allur borðbiinaður - Glæsileg gjafavara - Brúðhjönalistar
VERSLUNIN
Lnugavegi 52, s. 562 4244.
Páll Vilhjálnisson
Til þess að þessi leið gæti talist
álitleg þyrfti að setja skýrar reglur
um hvemig flokka beri aflann, í 1.
flokk annars vegar og brott-
kastsafla eða 2. flokk hins vegar.
Hvað smáfiskinn varðar er þetta til-
tölulega auðvelt með að setja tiltek-
in lengdarmörk. En einnig þarf að
leita leiða til að koma utankvótafiski
að landi, sem annars væri hent, svo
og jélegri fiski.
Önnur vandkvæði eru hvað varð-
ar viðmiðunarverð á aflanum. Ein
leið til að finna út viðmiðunarverðið
eða það verð, sem hlutfallsverð
brottkastsaflans miðast við, er að
miða við meðalverð á fiskmörkuðum
á löndunardegi. Tölvutæknin gerir
það auðvelt að finna meðalverð allra
markaða.
Ég sé ekki betur en að breyting
sem þessi myndi bæta hag sjó-
manna, þannig að færri sjóferðir
þyrfti til að klára kvótann, sem
sparaði bæði vinnu og kostnað.
Jafnvel væri hægt að auka kvótann
þegar til langs tíma er litið, því eins
og staðan er í dag er þessi fiskur
hvort sem er veiddur, þegar hann
verður hluti af kvótanum og kemur
á land verður meira eftir af hi-ygn-
ingarstofninum. Það þýddi hraðari
vöxt fiskistofna og aukaverðmæti.
Vert skoðunar
Mín tillaga er sú að þessi leið
verði í fyrstu reynd hjá smærri bát-
um, t.d. undir 30 brúttólestum, og
séð til hvernig hún gefst þar, áður
en hún er reynd hjá stærri skipum.
Vitaskuld þarfnast leiðin nánari
iitfærslu og umræðu um einstök at-
riði, enda hér einungis tæpt á aðal-
atriðum enda íýmið takmarkað. En
ég tel það vel þess virði að skoða
þessa grunnhugmynd gaumgæfi-
lega, því það er engum til góðs að
afla sé hent ónýttum aftur í sjóinn.
Höfundur slundar ni'un i stjórnmála-
og atvinnulífsfrœði við Háskóla Is-
lands.