Morgunblaðið - 10.10.1999, Side 25

Morgunblaðið - 10.10.1999, Side 25
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 10. OKTÓBER 1999 25 SMS-Smáskilaboð þeir séu að brjóta lög. Þeir séu þeirrar trúar að í netheimum séu engar takmarkanir og eigi því oft á tíðum erfitt með að skilja að það eru reglur í takmarkalausa heiminum. Stuedahl segir að lögreglumaður hafi sagt henni frá vanda sínum við að kenna unglingum muninn á því að endurgera skjal á harða disknum í einstakiingstölvu sinni og því að endurgera skjai inni á vef eða tölvu- kerfi fyrirtækis. Stuedahl segir að einn hluti vandans sé áreiðanlega sá að hvort tveggja líti alveg eins út á skjánum. Hún segir að það þurfi að koma inn í hugbúnaðarkerfí sjáan- legum mun á skjánum eftir því um hvers konar skjal er að ræða. Þá tekur Stuedahi sem dæmi vanda sem stjórnendur olíufélags í Noregi standa frammi fyrir og segir hann vera svipaðs eðlis. Starfsfólk olíufélagsins á erfitt með að aðskilja tölvupóst fyrirtækisins frá sínum eigin tölvupósti. Það virðist ekki gera sér fullkomlega grein fyrir því að tölvupóstur sem skrifaður er í nafni fyrirtækisins verði að vera með formlegu málsniði líkt og gert er með venjuleg bréf. En það sé al- gengt þegar starfsfólkið skrifi tölvu- póst fyrir hönd fyrirtækisins að þá verði útkoman eitthvað á þessa leið. „Hæ, Anna. Hvað segir þú? Hvernig var heigin hjá þér? Heyrðu, meðan ég man, áttu sextíu milljónir handa mér?“ Stuedahl segir fólk eiga erfitt með að greina á milli annars vegar sviðs hins staðbundna og alheimsins og hins vegar milli einkasviðs og op- inbers. Hún telur meginvandann liggja í því hvernig þetta lítur út á skjánum. Tölvupósturinn lítur alveg eins út á skjánum hvort sem hann er einkabréf eða fyrir hönd fyrirtækis- ins. Kynferðisbrot og rógburður Háttsettur maður sem vann fyrir eitt af stærstu netfyrirtækjunum í Bandaríkjunu, Infoseek, var nýlega handtekinn fyrir að ferðast yfir fylk- ismörkin með það að markmiðið að hafa kynmök við stúlku undir lög- aldri sem hann hafði kynnst á spjall- rás á Netinu. Stúlkan, sem sagðist vera þrettán ára, reyndist lögreglu- maður sem hafði fylgst með spjall- rásum. Svipuð mál hafa komið upp á Islandi en lögreglan í Reykjavík hef- ur haft til rannsóknar nokkur kæru- mál sem varða kynferðisbrot og nauðganir gegn 14-18 ára stúlkum, sem rekja má beinlínis til samskipta þeirra við eldri karlmenn sem hafa byrjað á spjallrásum á Netinu. Ekki er langt síðan lögreglunni í Reykjavík fóru að berast kvartanir um rógburð og sögusagnir sem ganga á irkinu. Björgvin Björgvins- son lögreglufulltrúi segir lagaum- hverfið ekki vera orðið nógu mark- visst svo hægt sé að taka á þessu. Hann óttast að málum af þessu tagi eigi eftir að fjölga það mikið að erfitt verði að eiga við þau. Björgvin segir að í mörgum tilvikum sé um að ræða unglinga á aldrinum 13-15 ára og þeir séu ekki nógu þroskaðir til að átta sig á að rógburður er alvarlegt mál. Þess vegna hafi löggjafinn til- hneigingu til að vera mildur. Björgvin segir ennfremur að lög- reglunni hafi borist kvartanir af svipuðu tagi vegna SMS-skilaboð- anna í GSM-símunum. Ýmist sé um að ræða skilaboð sem særi blygðun- arkennd fólks eða þá hótanir. Skila- boðin eru stundum „þú ert fífl“ eða eitthvað álíka. Þá séu þau jafnvel að hóta því að viðkomandi verði komið fyrir kattarnef af því að hann hafi gert eitthvað. Sumar kvartanir eru vegna þess að blygðunarkennd fólks hefur verið særð með klámfengnum texta eða myndum. Björgvin segir að löggjafinn hafi ekki tekið á því hvort það sé eitt og hið sama að skrifa hótun í tæki eða hóta berum orðum. Hvað ber að varast? Það hefur talsvert aukist í Evr- ópu og Bandaríkjunum að þau mál þar sem grunur leikur á höfundar- réttarbroti á Netinu séu sótt fyrir dómstólum. I mörgum tilvikum er um að ræða unglinga sem virðast ekki gera sér grein fyrir að þeir hafi brotið höfundarrétt. Gunnar Thoroddsen lögfræðingur segir að hafa verði í huga að á Netinu gilda FJÖLDI notcnda SMS-skila- boða (Short Message Service) í GSM-símum jókst umtalsvert í sumar. Stærsti notendahópur- inn er fólk á aldrinum 14-20 ára. Ekki er mögulegt að nota alla íslensku stafina í skilaboð- unum og þó nokkuð um að fólk stytti orð eða bregði fyrir sig enskum skammstöfunum. Um 100.000 manns hafa möguleika á að senda og taka við SMS- skilaboðum. Bæð Tal hf. og Landssíminn taka tíu krónur fyrir sendingu skila- boðanna hjá þeim GSM-notend- um sem hafa almenna áskrift. Ólafur Stephensen, forstöðu- maður upplýsinga- og kynning- armála Landssimans, tekur sem dæmi að á einum sólar- hring hafi notendahópurinn Qórfaldast og nú séu 2% af tekjum Landssímans af GSM- kerfinu af sendingum SMS- skilaboða. Tal hf. bauð GSM- notendum upp á ókeypis send- ingu SMS-skilaboða frá mai til ágústmánaðar. Jónfna Birna Björnsdóttir aðstoðarmark- aðassljóri segir að við þetta hafi notkun skilaboðanna margfaldast. Sendingu skilaboðanna eru settar ákveðnar skorður. Hægt er að koina 160 táknum fyrir í cinum skilaboðum. Þá er ekki hægt að skrifa þ, ð og ý. almennt sömu reglur og annars staðar um einkarétt höfundar til birtingar og dreifingar á hugverk- um sem hann hefur sjálfur skapað. Því verði yfirleitt að gera ráð fyrir því að það þurfl sérstakt leyfi höf- undar til þess að taka efni af vefn- um og dreifa því svo upp á nýtt lítil- lega breyttu eða óbreyttu. Margir virðast gera ráð fyrir því að höfund- ar efnis, t.d. tónlistar, texta, mynda eða hugbúnaðar, hafi með því að setja efnið á Netið afsalað sér öllum höfundarrétti. Það er hins vegar al- rangt og gildir einu þótt ©-merkið eða aðrar viðvaranir komi ekki fram á vefsíðunni. Bjarni Rúnar Einarsson á ráð handa þeim sem vilja forðast vand- ræði á irkinu. Hann segir að mestu skipti að sýna kurteisi og háttvísi. Þá séu ýmsar einfaldar varúðarráð- stafanir mikilvægar eins og að gefa ekki upp símanúmer, heimilisfang eða jafnvel netfang án þess að hugsa sig vel um. Ef fólk vill losna við daður á irkinu ætti það að halda kynferði leyndu. Þá segir Bjarni að rétt sé að varast að keyra upp forrit sem maður fær sent í tölvupósti eða í gegnum irkið nema sendandanum sé fullkomlega treystandi. Bjarni segir að ef einhver verði fyrir ofsóknum eða áreitni á Netinu sé besta ráðið að safna eins miklum upplýsingum og tök eru á um við- komandi einstakling og senda síðan kvörtun til kerfisstjóra netþjónust- unnar og netþjónustu þess sem sá tengist sem áreitninni veldur. Bjarni segir að ef kerfisstjórar fái nokkuð nákvæma tímasetningu með upplýsingum um hvaðan aðilinn tengdist, þá séu miklar líkur á að hann finnist. Ef brotið er alvarlegt hefur fólk möguleika á því að fara með upplýs- ingarnar til lögreglu og leggja fram kæru. Lögreglan getur fengið að- gang að símtalaskráningu Lands- símans og þá, segir Bjarni, er ljóst að viðkomandi aðili finnst, jafnvel þó hann hafi verið að misnota að- gang einhvers annars til þess að hryggja fólk. Orðabók SMS TALSVERT er um að notendur SMS-skilaboða stytti orð. Einnig þurfa þeir að finna leiðir til að komast hjá notkim þeirra íslensku stafa sem SMS-skilaboðin bjóða ekki upp á en þeir eru ð, þ og ý. Sumt af þessu eru orð sem tekin eru upp af spjallrásum á Netinu (iridnu) og sumt er ensku- slettur. Þá er einnig þónokkuð um tákn- eða myndasendingar. Listinn hér á eftir er samansafn nokkun-a menntaskólastúlkna í Reykjavík. Islenskar styttíngar: thúst (lesið þúst) stytting: „þú veist“ gekt stytting: „geð- veikt“ (mjög já- kvætt!) eretta stytting: „er þetta“ kurru? (stundum ákúrru?) stytting: „afhverju?" náttla! stytting „náttúrulega“ nebbla stytting: „nefnilega" & í staðinn fyrir „og“, sparar pláss! x ks (lox í staðinn fyrir loks o.s.frv.) alltílæ stytting: „allt í lagi“ ó aftan við orð (d. frímó, Austó, Kvennó o.s.frv). ettir eftir hvad segist hvað segirðu gott? hvad segirru? hvað segirðu? Enskuslettur: GN good night btw by the way np no problem b be r are u you y why? CM call me thanx thanks somel someone what4? what for? ‘cos because gomia goingto brb be right baek OK allt í lagi gtg got to go Svipbrigði: :) broskall, happy :( fýlukall ;) blikkandi :/ vonbrigði :p ullandi kall :* koss (kemur öðru- vísi út á SMS!) q:p ullandi kall með derhúfu q;p blikkandi, ull- andi kall með der- húfu :o hissa :# segi það aldrei! my lips are sealed! ••4: Eins og útivistarfólk veit hefur íslensk náttúra einstakt lag á að koma á óvart. Fegurð landsins birtist okkur þegar minnst varir. En íslenskt veður er líka óútreiknanlegt. I einu vetfangi breytist hlýr andvari í hávaðarok og dökk ský dregur fyrir sólu. Ertu til? ^»4 HANOQ>

x

Morgunblaðið

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.