Morgunblaðið - 21.10.1999, Blaðsíða 30

30 FIMMTUDAGUR 21. OKTÓBER 1999
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Líður vel
innan um
myndir
Friðrik Þór Friðriksson kvikmyndagerðar-
maður velur myndverk á sýninguna „Þetta
vil ég sjá“ sem opnuð verður í Gerðubergi
í kvöld kl. 20.30. Orri Páll Ormarsson fór
Partur af einu verkanna á sýningunni, Boðorðunum tíu eftir Sigurð Guðmundsson.
MÉR finnst einhvem veg-
inn að myndlistarmenn
eigi að fá okkur til að
skynja heiminn upp á
nýtt, það sé þeirra hlutverk," segir
Friðrik Þór Friðriksson og upp-
lýsir, við upphaf yfirferðarinnar
um sýninguna í Gerðubergi, að
hann hafi frá blautu barnsbeini
haft áhuga á myndlist. „Myndlistin
var aldrei langt undan í minni
æsku. Afi minn, séra Bjarni Hjal-
tested, málaði myndir og kona
hans, sem var dönsk, var systir
listmálara. Það var því mikil
myndlist á mínu heimili og ég
kynntist ungur verkum margra
málara.“
Það er svo í kringum 1970 að
Friðrik Þór fer að sækja sýningar
af þrótti. „Ég kynntist Steingrími
Eyfjörð myndlistarmanni á þess-
um tíma og hann fór að draga mig
á sýningar. SUM-aramir vom þar
ofarlega á baugi en ég varð
snemma alæta á myndlist — og er
enn. Mér líður alltaf vel innan um
myndir."
— Það lætur því nærri að þú
hafir orðið fyrir áhrifum af myndl-
ist í þínu starfi sem kvikmynda-
gerðarmaður?
„Já, miklum áhrifum.“
A ofanverðum áttunda áratugn-
um stofnaði Friðrik Þór meira að
segja gallerí í félagi við nokkra
listamenn, Gallerí Suðurgötu 7.
Sýndi hópurinn, sem menn á borð
við Bjarna Þórarinsson, Steingrím
Eyfjörð, Ingólf Öm Arnarspn,
Eggert Pétursson og Halldór As-
geirsson heyrðu til, víða um lönd
og gaf jafnframt út fjöllistatímari-
tið Svart á hvítu. Segir Aðalsteinn
Ingólfsson listfræðingur í grein í
sýningarskrá þessa menn hafa
gengið út frá hugmyndafræði
Flúxus-hreyfingarinnar, þar sem
myndlistin var meðal annars skil-
greind sem „tilviljunarkennd, fá-
brotin og fyndin".
Á mynd í Listasafni fslands
— Fiktaðir þú aldrei sjálfur við
myndlist á þessum tíma?
„Jú, reyndar," svarar Friðrik
Morgunblaðið/Sverrir
Friðrik Þór Friðriksson á sýningunni í Gerðubergi. í bakgrunni
má sjá eitt verka Harðar Ágústssonar.
Þór og lítur í kringum sig, flótta-
legur á svip.
— Kom ekki til greina að hygla
þeim verkum hér?
Fiskarnir í sjónum
MYNDLIST
Sjóminjasafnið
MÁLVERK
SVEINN BJÖRNSSON
Sýningin er opin frá 13-17 um helg-
ar og lýkur 31. október.
SVEINN Bjömsson (1925-1997)
fór ávallt sínar eigin leiðir, hvort
heldur var í starfi eða leik, og í mál-
verkinu þroskaði hann með sér stíl
sem túlkaði hans eigin lífssýn og
hugmyndaheim, án tillits til tískust-
rauma myndlLstarinnar. Þó var
Sveinn langt frá því nokkur einfari í
lífi sínu eða list. Myndir hans túlk-
uðu veruleikann, náttúmna eða
reynsluheim sjómannsins, og á síð-
ustu sýningum sínum fjallaði
Sveinn af öryggi um heim litanna
sjálfra, þann heim sem málarinn
kynnist og ferðast um í starfi sínu.
Sveinn stundaði framan af sjó og
gerði sjómennskuna að myndefni
sínu um langt skeið. I meðföram
hans urðu veiðamar að eins konar
helgisögu og sjómennimir sem
hann málaði að helgum mönnum
sem unnu ekki aðeins af nauðsyn
heldur af innblæstri, umluktir sjáv-
arlöðri og sveipaðir guðdómlegri
birtu þar sem þeir stóðu á dekkinu
og tóku inn netin. Barátta þeirra við
sjóinn og veðrið varð í myndum
Sveins að eins konar hetjusögu, hó-
merískri frásögn þar sem allir hlut-
ir hafa líf og sál og hvert handtak er
liður í örlagasögunni. í þessari sögu
era fiskamir líka helgar verur og
þeir komu oft fyrir í myndum
Af sýningu á verkum Sveins Björnssonar
í Sjóminjasafni íslands.
Sveins eftir að hann hætti að mála
sjómenn og sjómennsku. Þá sáust
þeir stundum fljóta um myndflötinn
í óræðu litrófi eða innan um aðrar
þær vættir sem byggðu myndheima
Sveins, huldufólk eða náttúraanda
og sálimar sem hann greindi í sjálf-
um litunum og
formunum sem
hannfékkstvið.
Fiskurinn í
myndlist Sveins
Bjömssonar er
viðfangsefni sýn-
ingar sem nú má
skoða í Sjóminja-
safninu í Hafnar-
firði. Það er tekið
á verkum Sveins
frá ýmsum sjón-
arhornum og fer
vel á því að sýn-
ing af þessu tagi
sé sett upp í
þessu safni þótt
auðvitað eigi list
Sveins ekki síður
erindi á listasöfn
þar sem hún enda
sést oft. Sjó-
minjar era ekki
aðeins þau amboð
og tól sem beitt
hafur verið við
sjósókn, heldur
líka minni og
minningar þeirra
sem sjóinn hafa
sótt. Þar er því
túlkun lista-
mannsins snar
þáttur í vaðnum
sem bindur okkur
við sjóinn og líf fiskimannanna.
Túlkun Sveins Bjömssonar mun
alltaf verða mikilvægur hluti af
þeirri átakasögu sem sjómennska
Islendinga hefur verið.
Jón Proppé
„Nei, þetta er það sem ég vil
sjá,“ svarar hann ákveðinn. Síðan
skellir hann upp úr.
Þess má geta að Friðrik Þór hef-
ur afrekað að selja Listasafni ís-
lands myndverk eftir sig. Fékk
hann þá Áma Pál ljósmyndara til
að taka myndir af sér við útlistun
íslenskra málshátta og spakmæla
og var afraksturinn sýndur við ým-
is tækifæri. Listasafnið keypti ljós-
myndina Að renna blint í sjóinn en
þar sést Friðrik Þór skeiða út í sjó
með bundið fyrir augu.
Allt um það. Þá er það sýningin.
Hörðm- Ágústsson leggur kjallara
Gerðubergs undir sig með nokkuð
stórum myndverkum. Eru verk
hans sjaldséð í seinni tíð. „Hörður
er í miklum metum hjá mér. Þessi
verk era öll af sýningu sem hann
hélt á Kjarvalsstöðum 1977 og hef-
ur verið greipt inn í mig allar götur
síðan. Objektív áhrif þessara verka
era hrífandi og það er synd að
Hörður skuli ekki sýna meira en
raun ber vitni. En hann er auðvitað
mjög upptekinn af sínum fræðist-
örfum,“ segir Friðrik Þór og bend-
ir blaðamanni sérstaklega á verkin
Kvik I og Kvik II, sem era eins-
konar óður til kvikmyndarinnar.
Þegai- upp á efri hæðina er kom-
ið blasa fyrst við fleiri verk eftir
Hörð á kaffistofu. Þau eru af svip-
uðum toga en smærri í sniðum. Þá
verða á vegi okkar tvö stór olíu-
málverk eftir Tolla. „Þessar mynd-
ir eru báðar af fyrstu sýningu
Tolla, Eyrarbakkasýningunni
svokölluðu, 1985 að mig minnir,"
segir Friðrik Þór, þar sem hann
stendur við aðra myndina, Bækur í
ís. „Þessa hérna valdi ég af því hún
tengist kvikmyndinni Bömum
náttúrannar. Viðfangsefnið er
Straumnesfjall."
Friðrik Þór minnist Eyrar-
bakkasýningarinnar með hlýju en
„hún varð til þess að fordómarnir
sem ég hafði gagnvart málverkinu
á þessum tíma hurfu. Auðvitað
voru Steingrímur og Helgi Þorgils
að mála en þar fyrir utan var fátt
getur að líta verkin sem hafa haft mest
áhrif á hann - í leik og starfí.
um sali í fylgd Friðriks Þórs en þarna
sem heillaði - þar til Tolli kom til
sögunnar".
Þar sem Tolla sleppir taka
SÚM-arar við. Fyrst Magnús Páls-
son. „Ég lít á Magnús sem guðföð-
ur nýlistar í landinu," segir Friðrik
Þór. „Hann leiddi nýlistadeildina
og svo var hann bara svo hjálpleg-
ur við okkur í Galleríi Suðurgötu 7.
Ef eitthvað bjátaði á leituðum við
til Magnúsar.“
Verkin í Gerðubergi era frá
sjöunda áratugnum. „Ég hefði kos-
ið nýrri verk en Magnús vinnur
mikið með viðkvæma skúlptúra í
seinni tíð og þeir passa illa inn í
þetta húsnæði."
Næst blasa við myndverk
bræðranna Sigurðar og Kristjáns
Guðmundssona. „Þessi verk Sig-
urðar era mér kær en þau era frá
því snemma á áttunda áratugnum,
þegar ég byrjaði að sækja mynd-
listarsýningar í einhverjum mæli.
Síðan eru hérna línumyndir eftir
Kristján. Ég myndi segja að þær
væra skyldastar myndum Harðar,
nema hvað þær era heimspeki-
legri. Hörður er meira í forminu."
Á ekkert verkanna sjálfur
Á sýningunni verður einnig eitt
verka Steingríms Eyfjörðs en það
var ekki komið upp, þegar Friðrik
Þór lóðsaði blaðamann um sali.
„Það er mjög fallegt verk, í eigu
Listasafns íslands," segir Friðrik
Þór og blaðamaður notar tækifær-
ið og spyr hvort eitthvað af þessum
verkum sé í hans eigu.
„Nei, því miður.“
Bjarni Þórarinsson „lokar
hringnum“, eins og Friðrik Þór
kemst að orði, í setustofu Gerðu-
bergs. Þar fáum við okkur sæti,
eins og lög gera ráð fyrir, og sýn-
ingarstjórinn dáist að verkum
Bjarna, Vísirósum, sem meðal ann-
ars gat að líta á sýningu í Ný-
listasafninu fyrir tveimur áram.
„Þetta eru svakalega falleg verk.“
— Er þetta allt sem þú vildir
sjá?
„Já, ætli það ekki. Ég á að vísu
marga myndlistarmenn að vinum,
þannig að valið var erfitt."
— Era þá jafnvel móðgaðir
menn út um allan bæ?
„Alveg örugglega," segir Friðrik
Þór og hlær. „En þegar allt kemur
til alls eru þetta þau myndverk
sem hafa haft mest áhrif á mig.“
— Þú ert þá ánægður með af-
raksturinn?
„Mjög ánægður."
Þar með er þessari leiðsögn
listamannsins lokið en blaðamaður
getur þó ekki stillt sig um að
spyrja Friðrik Þór frétta af nýj-
ustu kvikmynd hans, Englum al-
heimsins, sem byggð er á samn-
efndri verðlaunabck Einars Más
Guðmundssonar, áður en hann
hverfur á braut.
„Það er allt gott af henni að
frétta. Ég er að klára að klippa
hana - reyndar hefur þessi sýning
tafið mig aðeins - og stefnt er að
framsýningu um jólin. Þeir í Há-
skólabíói vilja að vísu hafa hana
fyrstu mynd nýrrar aldar en ég vil
frekar framsýna hana á jólunum.“
Sýningin í Gerðubergi stendur
til 14. nóvember.

I