Morgunblaðið - 26.10.1999, Blaðsíða 12

12 ÞRIÐJUDAGUR 26. OKTÓBER 1999
FRETTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Atvinnuþátttaka eldri borgara er hæst á íslandi af Norðurlöndunum
Símenntun eðlilegur
hluti starfsævinnar
Morgunblaðið/Ásdís
Fundargestir á norrænu ráðstefnunni Eldra fólk og vinnumarkaðurinn.
Norræna ráðstefnan
Eldra fólk og vinnu-
markaðurinn var hald-
in á Hótel Loftleiðum í
gær. Anna Sigríður
Einarsdóttir hlýddi á
fyrirlestrana og komst
að því að atvinnuþátt-
taka eldra fólks er
mun algengari hér á
Islandi en í flestum
öðrum löndum.
ÞAÐ voru Vinnumálastofnun og
Landssamband eldri borgara sem
stóðu fyrir ráðstefnunni. Markmið-
ið með henni var að varpa ljósi á
stöðu eldra fólks á vinnumarkaðin-
um og vekja umræðu um þörf fyrir
stefnu og aðgerðir sem aukið gætu
atvinnuþátttöku eldra fólks. Meðal
fyrirlesara á ráðstefnunni var
Edda Rós Karlsdóttir, hagfræðing-
ur ASI, og fjallaði hún um stöðu
eldra fólks á vinnumarkaðinum á
íslandi.
Edda Rós benti m.a. á að Hún
sagði þó að hér, líkt og erlendis,
reyndist mun erfíðara fyrir eldra
fólk að komast að á nýjum vinnu-
stað en fyrir þá sem yngri eru. Ein
hugsanleg ástæða þessa væru for-
dómar, en dönsk könnun hefði sýnt
fram á að einungis 10% fyrirtækja
réðu frekar eldra fólk en yngra,
væri um jafnhæfa einstaklinga að
ræða.
Símenntun mikilvæg
I máli Eddu Rósar kom einnig
fram að eldra fólk teldi mikiivægara
en það yngra að verkalýðshreyfing-
in beitti sér í starfsmenntamálum.
Þeir sem eldri voru reyndust þó síð-
ur sækja námskeið en þeir yngri og
því sagði hún spumingu hvort hug-
myndir um símenntun hefðu náð til
þess hóps.
„Símenntun á að vera eðlilegur
hluti starfsævinnar," sagði Edda
Rós og kvað bæði aukið sjálfstraust
og vinnuhæfni fylgja í kjölfarið.
Nauðsynlegt væri því t.d. að
tryggja að ungt fólk í dag héldi
áfram að leita sér símenntunar þeg-
ar það eltist.
Þá benti Edda Rós á viðhorfsmun
eldra og yngra fólks til starfs síns.
Þeir eldri mætu vinnu sína almennt
meira, hefðu meiri hollustu gagn-
vart atvinnurekanda og legðu meiri
áherslu á að vinna vel óháð launum.
Loks sagði hún þörf fyrir sveigjan-
leg starfslok, þar sem hlutastörf
kæmu meira inn í samninga fólks og
að endurskoðun færi fram á sam-
spili almannatrygginga og tekna. Þá
væri ekki síður þörf á breyttri
sjálfsímynd sem tengdist þannig
jafnt félagsmálum og tómstunda-
starfsemi sem og atvinnu.
Uppsagnir aðalástæða
atvinnuleysis
Soffía G. Agústsdóttir starfsráð-
gjafí kynnti fyrir viðstöddum nið-
urstöður könnunar á viðhorfum at-
vinnulauss fólks 60 ára og eldra.
Viðtöl voru tekin, á vegum Vinnu-
miðlunar höfuðborgarsvæðisins á
árunum 1995 og 1999, við fólk á
aldrinum 60-70 ára sem hafði verið
atvinnulaust í eitt ár eða lengur.
I máli Soffíu kom fram að erfíð-
ara er fyrir fólk á þessum aldri að fá
vinnu en aðra og situr hópurinn eft-
ir þegar atvinnuleysi minnkar.
Nokkur breyting í aldurshlutföllum
innan hópsins átti sér þó stað milli
árannna. 1995 voru flestir atvinnu-
lausra á aldrinum 67-70 ára, en
1999 voru þeir á aldrinum 60-67
ára.
Soffía sagði könnunina enn frem-
ur sýna að ástæða atvinnuleysis
meirihluta þátttakenda væri sú að
fólki hefði verið sagt upp störfum.
Astæður uppsagnanna voru svo
m.a. samdráttur, skipulagsbreyt-
ingar eða að fólk var of gamalt. Að-
eins örfáir aðspurðra höfðu sagt
sjálfir upp störfum.
Meirihluti hópsins reyndist í
virkri atvinnuleit, eða um 70%, árið
1999. Meirihluta, eða 61%, fannst þá
yngra fólk eiga að sitja fyrir með
vinnu, en hélt þó í flestum tilfellum
áfram atvinnuleitinni. Að sögn Soff-
íu var fólkið almennt ekki tilbúið að
hætta að vinna þar sem því fannst
aldurinn einn ekki eiga að skipta
máli við starfsráðningu heldur líka
hæfni, þekking og heilsa.
Samnýting reynslu og snerpu
Magnús Haraldsson, rekstarráð-
gjafí hjá Ráðgarði, fjallaði um við-
horf atvinnurekenda og sagði hann
tækniþróun og nýjar aðferðir oft
hafa það í för með sér að eldri
starfsmenn þyrftu að hafa sig alla
við að fylgjast með.
Menn eiga eitt starfsæviskeið
sem hefst eftir skóla, en konur tvö,
sagði Magnús og kvað nokkuð um
að fyrirtæki óskuðu eftir konum
sem lokið hefðu bameignum. Minni
hætta væri á að missa þær út af
vinnustaðnum. Þá sagði Magnús
töluverðan mun vera hjá fólki undir
og yfír fertugu á viðhorfi til starfs
síns. Yngri hópurinn leitaði að nýj-
um og betri störfum á uppgangs-
tímum, en sá eldri leitaði sjaldan
eftir nýrri vinnu nema vegna upp-
sagna.
Endurmenntun er hins vegar
lykillinn að möguleikum eldra fólks
á nýju starfi, að mati Magnúsar,
sem viðurkenndi að fólk fyndi ekki
fyrir sömu hvatningu til menntun-
ar eftir því sem liði á ævina. Slíkt
hefði aftur í för með sér vissa
hættu á úreldingu. Sjálfur sagðist
Magnús vera sannfærður um að
endurmenntun skilaði fólki oft til-
ætluðum árangri.
Magnús benti að lokum á hvernig
þarfir fólks í vinnumálum gætu
breyst með aldrinum. Hraði og erill
gamla starfsins hentaði þá e.t.v.
ekki jafn vel og áður. Þetta gæti
valdið sálarkreppu hjá eldri starfs-
mönnum, eins og stjómendum, sem
væri jafnvel farið að líða illa í starfí
löngu áður en þeir færu á eftirlaun.
I þessu sambandi sagði hann vanta
að eldra fólk gæti vikið úr anna-
sömu starfi en haldið fullri reisn eft-
ir sem áður. Samnýta þyrfti þannig
reynslu þeirra eldri og snerpu og
kraft hinna yngri því menning fyrir-
tækja og þjóðfélaga þyrfti að gera
ráð fyrir starfsmönnum á öllum
aldri.
Vinnan trygging fyrir
tilverurétti
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir
borgarstjóri fjallaði um breytta
tíma í starfsmannamálum og benti á
lífskjarabreytingu síðastliðinna ára-
tuga. Könnun á högum aldraðra frá
1972 hefði t.d. sýnt að flestir unnu
eins lengi og heilsan leyfði og fannst
þeir hafa misst manngildi sitt þegar
starfsævinni var lokið. Vinnan var
trygging fyrir tilverurétti og fólk
ekki vant að eiga eða njóta frí-
stunda.
Borgarstjóri benti enn fremur á
þann sívaxandi hraða sem einkennir
nútímaþjóðfélag, t.d. hvað varðar
mennta- og atvinnumál. Það væri
liðin tíð að menntun entist út ævina.
Nú yrði fólk sífellt að laga sig að
breyttum vinnuaðstæðum, annars
væri hætta á að kunnátta þess úr-
eltist.
Hún sagði kröfur nútímans í
vinnumálum vera þær að fólk lagaði
sig að, lærði á og brygðist við nýjum
kröfum. „Námið er lífstíðamám,
grunnskólinn er fyrst og fremst til
þess að leggja grunninn að því að
maður geti byrjað að læra,“ sagði
borgarstjóri.
Stefna Reykjavíkurborgar í
starfsmannnamálum varð borgai--
stjóra einnig að umræðuefni, en
hana sagði hún byggjast æ meira á
dreifístýringu; að hver starfsmaður
hefði sem mest völd yfir verkum
sínum.
Þá fæli góð samvinna við starfs-
mannafélag Reykjavíkurborgar enn
fremur í sér þreifingar í átt að ár-
angurstengdu launakerfí auk þess
sem starfsmenn væru hvattir til að
auka frumkvæði sitt til að takast á
við ný verkefni og flytjast milli
starfa. Þannig mætti búa starfs-
menn undir tilfærslur í störfum
þegar leitað væri leiða til hagræð-
ingar í rekstri stofnana og fyrir-
tækja.
Loks sagði borgarstjóri það
starfsmannastefnu Reykjavíkur-
borgar að starfsmenn ættu kost á
símenntun innan sem utan stofnana
borgarinnar. Þeir gætu með því
móti aukið þekkingu sína og faglega
hæfni. Slíkt þjónaði hagsmunum
borgarinnar sem þjónustufyrirtæk-
is ekki síður en starfsmönnunum
sjálfum.
Jón Kalmansson, verkefnastjóri
siðfræðistofnunar, fjallaði síðan um
heimspekilega sýn á stöðu og hlut-
verk eldra fólks í samfélaginu,
Pertti Linkola greindi frá atvinnuá-
standi og stöðu eldri borgara á
vinnumarkaðinum í Finnlandi og
Leif Christian Hansen, frá Arbejds-
markedsstyrelsen í Danmörku, lýsti
almennu atvinnuástandi og stöðu
eldri borgara á vinnumarkaði þar í
landi. Þá kynnti Páll Pétursson fé-
lagsmálaráðherra stefnu hérlendra
stjómvalda og framtíðarsýn í vinnu-
málum eldra fólks.
IÐNAÐARRÁÐUNEYTIÐ hefúr
veitt tveimur íslenskum fyrirtækjum
leyfí til rannsókna á hveraörverum í
samræmi við lög sem sett voru í íyrra
og reglna út frá þeim lögum sem
ákvarðaðar voru í samráði við um-
hverfisráðuneyti í apríl á þessu ári.
Með lagaákvæðinu, og reglunum,
hefur „óheft sýnataka verið stöðvuð
og lagður grunnur að því að rann-
sóknir á íslenskum örverum og erfða-
efnum þeirra nýtist íslensku vísinda-
samfélagi betur en verið hefur,“ eins
og segir í fréttatilkynningu iðnaðar-
og viðskiptaráðuneytis.
Samkvæmt ákvörðun ráðuneytisins
fá Islenskar hveraörverur ehf. leyfí á
28 svæðum og Bláa lónið hf. á tveim-
ur svæðum. Þrjú fyrirtæki sóttu um
Doktor í
erfðafræði
• SNÆBJÖRN Pálsson varði dokt-
orsritgerð í erfðafræði við Uppsala-
háskóla 11. október sl. Heiti ritgerð-
arinnar er „On the Evolutionary Ef-
fects of Linkage
and Deleterious
Mutations in Sm-
all Populations“.
í ritgerðinni er
greint frá athug-
unum sem gerðar
voru með tölvu-
líkönum og lýsa
áhrifum skað-
legra stökkbreyt-
inga á erfðabreytileika innan sama
litnings og á hæfni lífvera, sem má
meta í frjósemi eða lífslíkum. Þessi
áhrif voru rannsökuð með tilliti til
stofnstærðar, uppskiptingar stofna
og æxlunarmynsturs. Að auki var at-
hugaður erfðabreytileiki hjá
vatnaflóategundinni Daphnia pulex,
sem fjölgar sér ýmist kynlaust eða
með kynæxlun.
Leiðbeinandi Snæbjamar var
Pekka Pamilo, prófessor í náttúru-
vernd og erfðafræði við Uppsalahá-
skóla. Andmælandi við doktorsvöm-
ina var Michael Lynch, prófessor við
Háskólann í Oregon í Bandaríkjunum.
Snæbjörn Pálsson er fæddur árið
1963. Hann er sonur Guðrúnar Haf-
steinsdóttur og Páls Aðalsteinsson-
ar sem búa í Bjarkarholti 1 í Mos-
fellsbæ. Eiginkona Snæbjarnar er
Þdrdís Gísladóttir sem stundar
framhaldsnám í deild norrænna
mála við Uppsalaháskóla. Þau eiga
tvo syni, Véstein og Jökul.
-------♦-*-*.-----
Akureyri
Erilsöm helgi
hjá lögreglu
ÓVENJU erilsamt var hjá lögreglu
á Akureyri um helgina. Talsverð ölv-
un og mikill pirringur í fólki eins og
varðstjóri lögreglunnar orðaði það.
A laugardagsmorgun vora tvær
líkamsárásir kærðar til lögreglu,
stúlka kærði pilt fyrir að hafa lagt á
sig hendur og þá barst kæra frá
karlmanni sem barinn var með
flösku í höfuðið, en hann var fluttur á
slysadeild eftir atvikið.
Þrír vora handteknir í kjölfar
fíkniefnaneyslu, en lögregla stóð þá
að verki þar sem þeir voru að reykja
hass í miðbænum. Smávægilegt
magn fíkniefna fannst á þeim.
Ovenjumörg útköll voru til lög-
reglu á laugardagskvöld vegna fólks
sem var öðrum til ama á skemmti-
stöðum bæjarins. Þar var m.a. um að
ræða minniháttar líkamsárásir og al-
menna ölvun.
rannsóknarleyfi á örverum á 30 af-
mörkuðum svæðum, sem er helming-
ur þeirra 60 svæða sem skilgreind
eru samkvæmt reglunum, og tvö of-
angreindu fyrirtækin skiluðu um-
beðnum gögnum en farið var fram á
vel skilgreinda rannsóknaráætlun og
glögg markmið.
I fréttatilkynningu ráðuneytis
kemur fram að veitt leyfí leggi grann
að því að unnt verði að fjármagna
nýjar vísindarannsóknir með inn-
lendu og erlendu áhættufé en leitt er
líkum að því að það hefði ekki fengist
án þess. Með lögunum og leyfisveitr
ingunni er ennfremur stigið skref því
að tryggja lagalegt umhverfi líftækni-
iðnaðar á íslandi, eins og segir í til-
kynningunni.
Iðnaðar- og viðskiptaráðuneyti veitir
leyfí til rannsókna á hveraörverum
Óheft sýna-
taka stöðvuð