Morgunblaðið - 27.11.1999, Blaðsíða 10

10 LAUGARDAGUR 27. NÓVEMBER 1999
FRETTIR
MORGUNBLAÐIÐ
55% aldraðra hefðu vilj-
Háfell bauð
lægst
að búa lengur heima
FÓLK hefur minna sjálfræði á
öldrunarstofnunum en heima og í
flestum tilfellum sættir það sig við
og jafnvel kýs þetta hlutskipti.
Þetta kemur m.a. fram í könnun
sem kynnt var í gær á málþingi
Siðfræðistofnunar Háskóla Is-
lands, Félags eldri borgara í
Reykjavík og nágrenni og fram-
kvæmdastjórnar árs aldraðra.
Könnunin er unnin af þeim Vil-
hjálmi Arnasyni prófessor og
Astríði Stefánsdóttur, dósent og
lækni, og er hluti rannsóknar sem
þau vinna að um sjálfsákvörðunar-
rétt aldraðra á stofnunum. I könn-
uninni er m.a. leitast við að svara
hvaða áhrif aldraðir geti haft á
daglegt líf sitt inni á stofnunum og
sagði Vilhjálmur margt benda til
að ákvörðunartaka væri oft í hönd-
um annarra en aldraðra sjálfra.
Könnunin var gerð nú í sumar á
fimm öldrunarstofnunum og var
þar spurt um ákvarðantöku varð-
andi nánasta umhverfi, val um dag-
legar athafnir og ákvörðunina um
að flytja. Að sögn Vilhjálms bendir
könnunin til að sjálfræði fólks
minnki við flutning á öldurnar-
stofnanir og að flestir sætti sig við
og jafnvel kjósi minna sjálfræði en
þeir höfðu áður.
63% aðspurðra réðu til að mynda
ekki hvort þeir færu í bað eða
sturtu, en 85U vildu ekki fara í bað
á öðrum tíma en þeir voru látnir
gera. Þá var spurt um ákvörðun
fólks að flytja á öldrunarstofnun og
kom þar fram að 63% tóku þá
ákvörðun sjálfir. 55% hefðu hins
vegar viljað vera lengur heima og
fjórðungur aðspurðra leit ekki á
vistheimilið sem sitt heimili.
Staða kvenna
lakari
Sigríður Jónsdóttir, yfirmaður
rannsókna og þróunarsviðs Félags-
þjónustu Reykjavíkur, fjallaði um
aldraðar konur og réttindi þeirra
og sagði hún fjárhagslegt og efna-
hagslegt sjálfræði þeirra oft minna
en karla. Fleiri konur yfir sjötugu
byggju einar og þá hlytu fleiri kon-
ur yfir 67 ára aldri óskertar bætur
vegna tekjuskorts.
Konur koma oft síðar inn á
vinnumarkaðinn en karlar, sagði
Morgunblaðið/Sverrir
Áheyrendur á málþingi um sjálfsákvörðunarrétt aldraðra.
Sigríður og kvað fjölda kvenna á
vinnumarkaðinum þó hafa aukist
meira á íslandi en á hinum Norð-
urlöndunum síðan 1960. Þá voru
38% íslenskra kvenna á aldrinum
15-64 ára á vinnumarkaðinum á
móti 82% nú og er hlutfallið hér í
dag hærra en á hinum Norðurlönd-
unum.
Fj árm agn stekj u r en ekki
lífeyrissjóðstekjur
Sigríður sagði þetta athyglis-
vert í ljósi lakara félagslegs kerfis
hér og kvað hún bágan efnahag
væntanlega hafa sitt að segja um
vinnusemi Islendinga, þótt aðrir
þættir eins og vinnudyggð væru
einnig hluti af myndinni. Sumir
vildu gjarnan hætta að vinna, en
hefðu fjárhagslega ekki tök á því
og útlit væri fyrir að konur yrðu
áfram verr settar en karlar þar
sem enn gætti kynjaskipts launa-
mismunar.
Margrét H. Sigurðardóttir, við-
skiptafræðingur og varaformaður
Félags eldri borgara í Reykjavík
og nágrenni, sagði stjómvöld hafa
brugðist eldri borgurum, en lífeyr-
issjóðsgreiðslur hefðu t.d. ekki
fylgt launaþróun. Margrét benti þá
á kosti þess að líta á 2/3 hluta líf-
eyrissjóðstekna sem fjár-
magnstekjur, en með því móti
breyttist skattlagning tekna aldr-
aðra umtalsvert. Skattlagning
vaxta, sem lífeyrissjóðsgreiðslum-
ar væm að stærstum hluta, ætti
ekki að ráðast af uppruna tekna.
Á málþinginu spurði Páll Skúla-
son, rektor Háskóla Islands, hvort
ekki mætti nýta visku aldraðra
betur, Gylfi Magnússon dósent
velti fyrir sér réttmæti lögbinding-
ar eftirlaunaaldurs, Páll Hreinsson
dósent fjallaði um kosti þess að fá
sér ráðsmann og Helga Kress pró-
fessor um birtingarmyndir öldran-
ar og elli í bókmenntum.
Athugasemdir vegna
Reykj avíkurbréfs
MORGUNBLAÐINU hefur borist
eftirfarandi athugasemd frá Pálma
Jónssyni, fyrrverandi ráðherra:
„í Reykjavíkurbréfi sem birtist í
Morgunblaðinu 21. nóv. sl. era
nokkrar tilvitnanir í ævisögu
Steingríms Hermannssonar er
varða aðdragandann að myndun
ríkisstjórnar Gunnars heitins
Thoroddsens. Síðan er lagt út af
þessum tilvitnunum, stundum
þannig að vandséð er hverju skrif-
in eiga að þjóna.
Þótt höfundur Reykjavíkur-
bréfsins láti liggja að ýmsu og
haldi öðra fram, sem ekki er í sam-
ræmi við mína söguþekkingu frá
þessum tíma, læt ég það framhjá
mér fara utan eitt atriði. Það er sú
niðurstaða bréfritarans að ævisaga
Steingríms Hermannssonar varpi
„skugga á trúverðugleika opin-
berra yfirlýsinga" frá mér og Frið-
jóni Þórðarsyni.
Tilefnið sem bréfritarinn telur
sig hafa er að finna í frásögn
Steingríms Hermannssonar af
miðstjómarfundi Framsóknar-
flokksins, sem haldinn var 3. febr-
úar 1980. Þá er Gunnar Thorodd-
sen að vinna að myndun ríkis-
stjórnarínnar ásamt forystumönn-
um Framsóknar og Alþýðubanda-
lags. Á miðstjórnarfundinum segir
Steingrímur að málefnasamningur
liggi ekki fyrir og að í raun séu
„aðeins Gunnar og Eggert Hauk-
dal fastir í hendi í stuðnings-
mannaliði hans“, þ.e. Gunnars
Thoroddsens. Síðar hafi komið inn
á fundinn yfirlýsing frá Gunnari
um málefnanefndir og sé Pálmi
Jónsson í einni þeirra og Friðjón
Þórðarson í annarri. Ritari
Reykjavíkurbréfsins vitnar síðan í
viðtal við mig sem birtist í Morg-
unblaðinu 5. febrúar 1980, þar sem
ég segi m.a. að ég geti ekki tekið
afstöðu til stjórnarmyndunar
Gunnars Thoroddsens fyrr en ég
hafi séð málefnagrundvöll stjórn-
arinnar. Þarna telur bréfritari sig
hafa komist í feitt. Pálmi Jónsson
hafi verið settur í nefnd hinn 3.
febrúar til að undirbúa málefna-
samning, en haldi því svo fram í
viðtali sem tekið er 4. febrúar að
hann hafi ekki séð málefnagrand-
völlinn. Þar féll nú skuggi á trú-
verðugleikann. Já, eftir smáu er
nú seilst. Nú veit ég ekki hvað
bókað er hjá Framsókn. En stund-
um eru fundargerðir ekki ná-
kvæmar. Hugmyndin um málefna-
nefndir mun ekki hafa komist í
framkvæmd, enda tíminn skamm-
ur, ríkisstjórnin tók við hinn 8.
febrúar. A.m.k. starfaði ég ekki í
neinni slíkri nefnd til undirbúnings
að málefnasamningi þeirrar ríkis-
stjórnar. Það er svo önnur saga að
mér var falið að gera drög að land-
búnaðarkafla málefnasamningsins
eftir að ég kom inn að samninga-
borðinu, sem var eftir að Morgun-
blaðsviðtalið var tekið.
Það er því hvert orð satt sem ég
segi í því viðtali sem birtist í
Morgunblaðinu 5. febrúar 1980 og
vitnað er til í Reykjavíkurbréfinu.
Þar er ekki að finna neinn „skugga
á trúverðugleika“ minna yfirlýs-
inga. Friðjón Þórðarson svarar
fyrir sig ef honum finnst taka því,
en ég þykist viss um að aðdróttan-
ir bréfritarans í hans garð séu jafn
tilefnislausar.“
KÓPAVOGSBÆR hefur ákveðið að
ganga til samninga við Háfell ehf.
um framkvæmdir við 1. áfanga
gatnagerðar í Salahverfi. Efnt var
tU opins útboðs og bauð Háfell lægst
í verkið eða alls um 114 milljónir
króna, en kostnaðaráætlun bæjarins
hljóðaði upp á 136 milljónir króna.
Verktakafyrirtækið Heimir og Þor-
geir átti hæsta boðið, en það hljóðaði
upp á 179 milljónir króna.
Áð sögn Stefáns L. Stefánssonar,
deildarstjóra framkvæmdadeUdar
Kópavogsbæjar, á verktakinn að
leggja 2,5 km af nýjum götum, sem
og leggja öll holræsi og veitulagnir í
göturnar. Framkvæmdirnar eiga að
hefjast fljótlega því þeim á að vera
lokið í ágúst á næsta ári, en þá á
hverfið að vera byggingarhæft.
Gert er ráð fyrir 402 nýjum íbúðum
á svæðinu.
------------------
Hlutafj áraukning
í Kjötkaupum
Egilsstödum. Morgunblaðið.
SAMÞYKKT var á hluthafafundi í
Kjötkaupum hf. á Reyðarfii’ði,
heimild að auka hlutafé félagsins
um 21 mUljón ki'óna. Undirbúning-
ur hefur verið í gangi og er þegar
búið að safna um 20 mUljónum.
Þessi endurfjármögnun fyrirtæk-
isins er lokapunktur í endurskipu-
lagningu á rekstri.
Sagnfræðingar Minjasafnsins á Akureyri skoða
bein Hraukbæjarmannsins síðastliðið sumar.
Rannsókn á beinum Hraukbæjarmannsins
Líklega um 45 ára
og með dálitla gigt
RANNSÓKN á
mannabeinum sem
fundust við bæinn
Hraukbæ í Glæsi-
bæjarhreppi í
ágústmánuði síðast-
liðnum hefur leitt í
ljós að um er að
ræða um 90% af
beinum karlmanns
sem líklega hefur
verið um 45 ára
gamall við andlátið
eða nokkuð við ald-
ur miðað við lífs-
lengd á þeim tíma.
Beinamælingar
sýndu að maðurinn hefur verið
um 164 sentímetrar á hæð, sem
er nokkru lægra en meðalhæð
karlmanna var til forna.
Með beinarannsóknum má oft
sjá merki um ýmsa sjúkdóma, en
svo virðist sem Hraukbæjarmað-
urinn hafi verið við góða heilsu.
Aðeins sjást merki um gigt í baki
og úlnliður hægri handar hefur
ef til vill verið manninum til
trafala í lifanda lífi því í honum
sjást gigtarbreytingar. Beinin
verða aldursgreind með geisla-
kolsmælingu og þá fæst aldur
þeirra með einhverra áratuga
óvissu.
Beinin fundust þegar fram-
kvæmdir við raflínu út Kræk-
lingahlíð stóðu yfir, en þá kom
mjög heilleg beinagreind upp á
yfírborðið með vélskóflu. í kjöl-
farið var gröfin, eða það sem eft-
ir var af henni, rannsökuð með
fornleifauppgreftri sem Minja-
safnið á Akureyri annaðist. Gröf-
in fannst á hólbungu þar sem að
líkindum hefur verið jarðgrunnt
á sínum tfma, en á síðari öldum
hefur lagst yfir hana fokjarðveg-
ur. Stutt er að bæjarstæði siðasta
torfbæjarins, aðeins tveir til þrír
metrar, en ekki er vitað hvort
bærinn stóð þar alla tíð. Ekki er
heldur vitað hvar gamli túngarð-
urinn lá eða hvort gröfin hafi
verið innan túns eða utan.
Vesturendi grafarinnar var
mjög skemmdur þegar rannsókn
fór fram svo ekki er gerlegt að
segja til um hvernig maðurinn
hefur verið lagður til að öðru
leyti en því að fætur sneru flöt-
um beinum til austurs. Frágang
grafarinnar mátti sjá í austur-
enda hennar, þar var hringlaga
steinlögn með steinum af ýinsum
stærðum, ýmist, vatnsnúnir eða
eggjagrjót. Engin kista var í
gröfinni og ekki annað að sjá en
maðurinn hafi verið lagður beint
á urðina. Munir fundust ekki í
gröfinni en lítilsháttar trjáleifar
og málmbrot sem enn á eftir að
rannsaka betur.
Hóllinn rannsakaður
næsta sumar
Onnur gröf er utan við þá sem
rannsökuð var og er einn og
hálfur metri á milli þeirra. Sú
gröf var ekki rannsökuð með
uppgreftri að svo stöddu, en þar
virðist vera óhreyfð beinagrind
fullorðins manns. Að auki fund-
ust við rannsóknina bein úr
tveimur ungbörnum sem jarðsett
hafa verið í sérstakri gröf en án
umbúnaðar. Því má draga þá
ályktun að í hólnum í Hraukbæ
sé að finna fleiri einstaklinga
grafna en nú hafa fundist og þar
sem beinin virðast vera vel varð-
veitt þykir ástæða til að rann-
saka hólinn betur, en það verður
gert næsta sumar. Talið er víst
að grafreiturinn sé frá fyrstu
öldum byggðar á Islandi.