Morgunblaðið - 22.01.2000, Blaðsíða 4

4 LAUGARDAGUR 22. JANÚAR 2000
FRETTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Frá vinstri: Ray Smih, fyrrverandi háseti frá Hull, James Weatherall,
fyrrverandi freigátukafteinn á HMS Tartar, Laurie Wileman, fyrrver-
andi skipstjóri frá Hull og Paul Canter, fv. kafteinn á HMS Juno.
Jim McCulIoch, breski sendiherrann á Islandi, og Helgi Hallvarðsson,
fyrrverandi skipherra Landhelgisgæslunnar, rifjuðu upp minningar frá
þorskastríðsárunum.
^ Nýir heimildaþættir um þorskastríðin kynntir
Atökin skoðuð frá
sj ónarhóli Br eta
Morgunblaðið/Kristinn
Þau Magnús Viðar Sigurðsson, Jónina Pálsdóttir og Margrét Jónasdóttir, stóðu að gerð hins nýja heimildaþátt-
ar um Þorskastríðin, sem ber heitið „Sfðasti valsinn."
FJÓRIR Bretar, tveir fyrrverandi
sjómenn og tveir fyrrverandi
freigátukafteinar breska sjóhersins
sóttu veislu í varðskipinu Þór í gær-
kvöld. Tilefnið var útgáfa nýs heim-
ildaþáttar um þorskastríðin, en að
sögn Margrétar Jónasdóttur, fram-
leiðanda og handritshöfundar, þótti
tilvalið að kynna þættina, sem heita
„Síðasti valsinn“, um borð í Þór, þar
sem skipið tók m.a. virkan þátt í
stríðinu á sínum tíma.
„Það hefur tekið um tvö ár að gera
þessa þætti,“ sagði Margrét. „Þetta
hefur fyrst og íremst verið mjög
skemmtilegur tími og í raun ótrúlegt
hvað þetta hefur gengið hratt og vel
fyrir sig.“
Þættirnir, sem eru hver um sig um
45 til 50 mínútur, verða sýndir á Stöð
2 og verður fyrsti þátturinn sýndur 8.
febrúar.
Að sögn Margrétar er mjög dýrt
að gera svona þætti og var heildar-
kostnaðurinn við þetta verkefni á
annan tug milljóna. Hún sagði að
mesti kostnaðurinn hefði verið fólg-
inn í kaupum á gömlum fréttamynd-
um frá BBC og Hull.
Margrét sagði að í þáttunum væri
litið á þorskastríðin frá svolítið nýju
sjónarhomi, þar sem mikið væri fjall-
að um áhrif þeirra á líf sjómannanna í
Bretlandi og umræðuna þar. Hún
sagði að í fyrstu tveimur þáttunum
væri fjallað um veiðar breskra tog-
arasjómanna á íslandsmiðum og
upphaf stríðsins. í þessum þáttum
væru mörg viðtöl m.a. við kafteina
breska sjóhersins og skipherra ís-
lensku Landhelgisgæslunnar, sem
og íslenska og breska togarasjó-
menn.
Margrét sagði að í þriðja og síðasta
þættinum væri áherslan hinsvegar
lögð á stjórnmáhn og að í þeim þætti
væri m.a. rætt við sir Edward Heath,
fyrrverandi forsætisráðherra Breta,
Lord Roy Hattersley, fyrrverandi
aðstoðarutanríkisráðherra, og John
Prescott, núverandi varaforsætisráð-
herra. Margrét sagði að í lokaþættin-
um væri einnig fjallað um aðstæður
hinna bresku togarasjómanna, sem
misstu vinnuna eftir þorskastríðin,
en þeir hafa háð langvinna baráttu
við breska ríldð um að fá greiddar
vegna þess fjárhagslega tjóns sem
þeir urðu fyrir er þeir gátu ekki leng-
ur stundað veiðar íslandsmiðum.
Að sögn Margrétar er þátturinn
tekinn upp á þremur stöðum þ.e. á
íslandi, í Bretlandi og Bandaríkjun-
um, en þar var rætt við fyrrverandi
sendiherra Bandaríkjanna á íslandi.
Hún sagði að ýmislegt nýtt kæmi
fram í þáttunum og sagði hún að um
80% af gömlu fréttamyndunum, sem
keyptar hefðu verið frá BBC og Hull
hefðu ekki birst hérlendis áður.
„Við höfum
alltaf verið
vinir“
JAMES Weatherall, prótókollmeist-
ari Bretadrottningar, var í veisl-
unni um borð í Þór í gærkvöldi, en
hann var kafteinn á freigátunni
HMS Tartar í þorskastrfðunum.
„Ég var mjög spenntur þegar ég
fékk boð um að koma hingað og
það að vera í þessu skipi er mjög
undarleg en skemmtileg tilfinn-
ing,“ sagði Weatherall. „Ég sá
þetta skip oft þegar ég var á mið-
unum að sinna skyldustörfum mín-
um, en hef aldrei áður komið um
borð.
Ég tók þátt í tveimur af þremur
þorskastrfðum. Árið 1958 var ég 22
ára og þá vorum við mikið fyrir ut-
an Langanes og ég held að ég vilji
aldrei sjá það nes aftur, því veðrið
þar var vægt til orða tekið afar
leiðinlegt. En þetta var víst mjög
harður íslenskur vetur.“
Weatherall sagði að fyrsta
þorskastríðið hefði alls ekki verið
neitt sérstaklega erfitt.
„Það var mikið um hótanir og
þess háttar, en það gerðist aldrei
neitt. Þriðja þorskastríðið var hins-
vegar öðruvísi, en þá var ég líka
orðinn kafteinn. Á þessum tíma var
fslenska Landhelgisgæslan komin
með fallbyssur og meiri alvara
komin í málin, en ég tók þetta
aldrei neitt persónulega þvf við
vorum sendir þarna til að sinna
ákveðnu starfi og vorum því ein-
faldlega að vinna okkar vinnu.
Það voru aldrei nein heiftarleg
illindi í þessari deilu - ég meina,
það var ekkert blóðbað. Við höfúm
alltaf verið vinir og þessar þjóðir
verða það áfram. Þessi deila var
fyrst og fremst pólitfsk, en ég ætla
ekki að ræða um það því það er
ekki mitt sérsvið, en ég hef mínar
hugmyndir um þetta allt saman.
Ray Smith, sem hóf veiðar á ís-
landsmiðum sem háseti á breskum
togara árið 1956, sagði að breskir
sjómenn hefðu verið reiðir á sínum
tíma, þ.e. í þorskastríðunum.
„Við vitum hinsvegar nú að þetta
var ekki fslenska fólkinu að kenna,
heldur var þetta hápólitfskt mál,“
sagði Smith. „Deilan árið 1958 var í
raun ekkert til að tala um en árið
1972, þegar færa átti lögsöguna út
í 50 mílur, varð málið alvarlegra.
Undir niðri var samt alltafgott á
milli okkar sjómannanna. Eg man
eftir því er togarinn bilaði í miklu
óveðri fyrir utan Seyðisfjörð. Þá
kom fslenska Landhelgisgæslan
okkur til aðstoðar og dró okkur til
Seyðisfjarðar, þar sem gert var við
skipið. Þótt við værum úr sitthvoru
liðinu áttum við það sameiginlegt
að vera sjómenn.
Helstu afleiðingar þessa stríðs
voru þær að heil kynslóð sjómanna
varð atvinnulaus á einu bretti og
það hafði mikla erfiðleika í för með
sér.“
nioksins komin
Við þökkum frábærar móttökur
við Leggðu rækt við sjálfan þig. :
Anna Því miður hefur ekki verið hægt J
Valdimarsdóttir ^ anna ef^rSpUrn en nú er
ný prentun komin í verslanir.
„Rosalega góð fýrir alla" |
Guðríður Haraldsdóttir, Rás 2
„Alveg stórmerkileg bók"
Súsanna Svavarsdóttir, Bylgjan
„Margir hefðu gott af að lesa
[bókina]"
Katrín Fjeldsted, Morgunbtaðið
4> !
FORLAGIÐ
wwwjmalogmenningul^
Laugavegi 18 • Sími 515 2500 • Sfðumúla 7 • Sími 510 2500
Dagur á legudeildum kostar
frá 29.100 til 145.700 króna
HVER sólarhringur á legudeild
Landspítala kostar 43.700 krónur en
á vökudeild nýbura og gjörgæslu-
deild kostar sólarhringurinn 145.700
krónur. Þetta eru viðmiðanir sem
notaðar eru þegar innheimta þarf
hjá þeim sem ekki eru sjúkra-
tryggðir kostnað spítalans vegna
læknisþjónustu.
Fram kom í Morgunblaðinu sl.
þriðjudag að kostnaður á vökudeild
á sjúkrahúsi í Bandaríkjunum gæti
verið á bilinu hálf til ein milljón
króna. Margrét K. Sigurðardóttir,
yfirviðskiptafræðingur á fjárreiðu-
deild Landspítala, sér um reikn-
ingagerð fyrir þjónustu sem spítal-
inn veitir þeim sem ekki eru
sjúkratryggðir. Hún segir að hér sé
varlega farið í innheimtu miðað við
tölur sem hún hafi t.d. heyrt nefnd-
ar frá Bandaríkjunum og telur að
tölurnar þyrftu trúlega að vera
nokkru hærri. Hún sagði nú unnið
að nýjum kostnaðarútreikningi á
ýmsum þáttum spítalaþjónustunnar.
í fyrra voru skrifaðir út reikning-
ar fyrir milli 75 og 80 milljónir
króna en Margrét segir dálítið um
afföll.
Nokkuð er um að veita þurfi
börnum bandarískra hermanna
þjónustu t.d. vegna fyrirbura á
vökudeild Landspítalans og geta
það verið allt frá nokkrum sólar-
hringum og upp í nokkrar vikur og
eru þá innheimtar 145.700 kr. fyrir
sólarhringinn.
Rúmar 72 þúsund
fyrir fæðingarhjálp
Margrét nefndi sem dæmi að fyr-
ir botniangaskurð væru innheimtar
145.700 kr. og það sama fyrir
hjartaþræðingu en í þeim tilvikum
væri innheimt sérstaklega ef setja
þyrfti til dæmis stoðnet. Þá er inn-
heimt sérstaklega ef setja þarf nýja
liði, kringum 400 þúsund fyrir hnjá-
liði og 72.850 kr. eru innheimtar fyr-
ir að veita fæðingarhjálp. Til viðbót-
ar þeirri upphæð eru innheimtar
29.100 kr. fyrir hvern sólarhring á
kvennadeild. Kostnaður á kvenna-
deild er því ívið lægri en á hand-
lækninga- eða lyfjadeildum.
Eins og fyrr segir er innheimt
vegna þeirra sem ekki eru sjúkra-
tryggðir, og getur það bæði átt við
Islendinga og útlendinga. Ekki er
innheimt fyrir íbúa landa Evrópu-
sambandsins en Margrét nefndi
sem dæmi að innheimt væri fyrir
íbúa frá Sviss, Bandaríkjunum og
Ástralíu sem þyrftu að leita læknis-
þjónustu hérlendis.