Morgunblaðið - 22.01.2000, Blaðsíða 61

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 22. JANÚAR 2000 61
SKOÐUN
JARÐGÖNGÁ
AUSTURLAND
í HITA umræðunn-
ar um álver og virkjan-
ir á Austurlandi - um-
ræðu sem snýst ekki
aðeins um náttúru
heldur einnig um
blómgun ellegar hnign-
un byggða - virðast
önnur mál, ekki síður
mikilvæg en stóriðjan,
falla í skuggann eða
gleymast.
Austurland þarf öfl-
ugt atvinnulíf og fjöl-
breyttara en nú er.
Kvótasölukerfið, sá
byggðadraugur, hefur
grafið undan byggðum
þar sem annars staðar.
Jafnvel risaálver kæmi þar aldrei í
staðinn. Það verkefni bíður Austfirð-
inga að endurheimta umráð yfir eig-
in fiskimiðum, endurheimta sjálf-
sagðan rétt til að veiða (og vemda)
fiskistofna sem sumir hverjir virðast
staðbundnir.
Stóriðjuframkvæmdir gætu hugs-
anlega haft jákvæð áhrif í þá átt að
hægja á fólksfækkun og aukið þann-
ig tíma til uppbyggingar annarrar
iðju sem laðar fólk að og getur staðið
undir góðu mannlífi. Hins vegar
virðist stóriðjuumræðan nú loka
augum manna fyrir öðrum verkefn-
um.
Góðar fréttir af Austurlandi eru
margar sem betur fer. Verslunarmál
hafa þróast, fréttaþjónusta stórbatn-
að, ferðaþjónusta dafnað talsvert,
gistiaðstaða aukist. Stjómsýsluleg
sameining sveitarfélaga er skref inn
í nútímann. Lagarfljótsormurinn er
merkasta nýjung í útgerð á svæðinu,
enda hefur fiskveiðistjórnunin nær
útilokað aðra nýliðun í útgerð.
En það er kyrrstaða í menntamál-
um. Lítil umræða um fiskirækt í
fjörðunum, sem er þó vafalítið væn-
legur kostur. Það er sífellt undmn-
arefni að alþjóðaflug-
völlurinn á Egils-
stöðum er ekki notaður
sem slíkur, hvorki til að
flytja út glænýjan fisk
(frá „flugfiskfyrirtækj-
um“) til veitingahúsa
Evrópu, né heldur til
að flytja að og frá land-
inu þá ferðamenn sem
fljúga hingað gagngert
til að njóta frelsis og
náttúrafegurðar. Þeir
eiga minna erindi á
Miðnesheiði.
Vegamálin
Austfirðingafjórð-
ungur er innbyrðis
mjög skiptur og sundraður vegna
samgönguleysis. Eitt af því sem virð-
ist nú gleymast era samgöngumálin.
Meðan alls staðar á landsbyggðinni
er áhugi á samgöngum til að bæta
lífsskilyrði tala Austfirðingar um ál.
Innri tenging byggðanna til að svæð-
ið njóti sín sem heild er forgangsmál
hvort sem stóriðja kemur eða ekki.
Loks hillir undir að góður vegur
tengi Austurland og Norðurland.
Akstur frá Suðvesturlandinu er löng
dagleið og tvær sé fólk með börn eða
í fríi og vilji njóta ferðarinnar. Vega-
lengdir valda því að margt fólk þekk-
ir ekki Austurland, talar um það eins
og útlönd. Handrakkaraaðall höfuð-
borgarinnar hefur ekki enn komist
nema hálfa leið austur sem er kost-
ur.
En það er ekki kostur að venjuleg
fjölskylda, sem leiðist sunnlenska
rigningin og langar í sólina á Austur-
landi, endar fríið á því að fara í viku
sólarlandaferð. „Maður treystir bara
ekki á að blíðan endist og ekur ekki
alla þessa leið fyrir minna en viku.“ í
vissum skilningi hefur Austurland
færst fjær öðram landshlutum með
tilkomu Hvalfjarðarganganna
Vegagerð
Göngin, segir Ingólfur
S. Sveinsson, bæta sam-
göngur fyrir alla sem
aka hringinn.
ágætu. Hringvegurinn þarf að stytt-
ast, einnig eystra.
Jarðgöng
Ekki vantar óskalista um jarð-
göng á Austurlandi allt frá Vopna-
firði langt suður með fjörðum. Ein
jarðgöng era á Austurlandi, uppi
undir brún Oddsskarðs, 640 m löng.
Lækkuðu þau veginn til Neskaup-
staðar úr 700 í 525 metra hæð. Er
vegurinn enn meðal hæstu fjallvega
landsins.
Á síðasta Alþingi fengu tveir Aust-
fjarðaþingmenn, Arnbjörg Sveins-
dóttir og Egill Jónsson, samþykkta
þingsályktunartillögu þess efnis að
göng milli Fáskrúðsfjarðar og Reyð-
arfjai-ðar skyldu verða fyrst jarð-
ganga á Austurlandi. Mætti með því
spara aðrar dýrar vegaframkvæmd-
ir. Ekki fengu þingmennirnir sér-
stakar þakkir frá Fjórðungssam-
bandi Austurlands fyrir tillöguna.
Hún hlaut litlar undirtektir en engar
aðrar tillögur komu þó fram. Þannig
virðast Austfirðingar sundraðir í
vegamálum sínum þó að ekkert sé
þeim mikilvægara en að sameina
landshlutann.
Á liðnu sumri nefndu bæði forsæt-
isráðherra og samgönguráðherra
hvor á eftir öðram í sjónvarpi að
gerð fyrrnefndra ganga myndi
tengjast væntanlegum stóriðjufram-
kvæmdum. Vora göngin þannig með
einni setningu sett aftur fyrir
ákvörðun um stóriðju. Ekki hafa
Ingólfur S.
Sveinsson
Austfirðingar heyrst gagnrýna
þennan málflutning en stara á álið.
Tefðist álið gæti farið svo að Trölla-
skagi yrði sundurgrafinn og göng
komin til Vestmannaeyja meðan
Austfirðingar biðu vegna síns eigin
samstöðuleysis.
Eitt er þó víst: Austfirðingar og
aðrir sem lengi hafa ekið misgóða
óravegu Austurlands hafa löngu
greitt íyrir a.m.k. ein jarðgöng með
bensínsköttum og öðram gjöldum.
Hvað eiga göngin að heita?
Nafnið skiptir máli. Gott nafn ger-
ir auðveldara að tala um þetta þjóð-
þrifamál. Staðsetning ganganna hef-
ur verið ákveðin þótt eitthvað vanti á
undirbúning. Munu þau liggja þar
nærri sem leið lá um Stuðlaheiði
forðum.
„Stuðlaheiði var alfaraleið hér áð-
ur fyrr, og fóru hana flestir sem leið
áttu úr innanverðum Reyðarfirði og
af Héraði til Fáskrúðsfjarðar ... erf-
ið leið með burð og grýtt ofan til, en
Stuðlaskarðið liggur í 785 metra
hæð.“ (Árbók FI 1974, Hjörleifur
Guttormsson.)
Stuðlagöng gæti því verið gott
nafn. Vegagerðarmenn tala um Fá-
skrúðsfjarðargöng, Reyðfirðingar
um Reyðarfjarðargöng. Kona í Nes-
kaupstað nefndi hiklaust Skrúðs-
göng. Myndu þá göngin taka nafn af
Skrúð, eyjunni fögra út af Vattar-
nesi, sameign allra Austfirðinga.
Göngin munu stytta leiðir til og frá
Fjarðabyggð og Héraði til suðurs
um 36 km, tengja Fáskrúðsfjörð og
Stöðvarfjörð sem atvinnu- og við-
skiptasvæði við Mið-Austurland,
jafnvel frelsa þessa staði úr þeim
álögum að kallast ,jaðarbyggðir“.
Breiðdalsheiði er 470 metra há og oft
ófær í snjó. í vetrarfærð stytta göng-
in því hringveginn um 36 erfiðustu
kílómetrana - út fyrir Vattarnes.
Þar koma tíðum snjóflóð, aurskriður
og grjóthran á 3-4 km kafla. Breið-
dalsheiði yrði áfram fjölfarin leið en
seint góður vetrarvegur.
Jarðgangaáætlun í vetur
Á þessum vetri verður unnið að
jarðgangaáætlun á Alþingi. Aust-
firðingum og öðram er mikilvægt að
fá ákvörðun í þessu máli sem sjálf-
stæðu máli og að undirbúningur
komist í gang sem fyrst.
Göngin yrðu um 6 km löng miðað
við 100 m hæð yfir sjó. Nefnd hefur
verið kostnaðartalan 2,5 milljarðar.
Þar frá má draga miklar fjárhæðir
þar eð með tilkomu ganganna spar-
ast áætlaðar vegabætur, einkum út
fyrir Vattarnes.
Þeir sem hafa áhuga á byggðaþró-
un á Austurlandi hljóta að leggja
þessu augljósa byggðamáli lið. Auk .■
þess að gera Austurland betra bæta
göngin samgöngur fyrir alla sem aka
hringinn.
Tenging byggðanna
Mið-Austurland myndi við þetta
verða öflugra svæði. Fáskrúðsfjörð-
ur og Stöðvarfjörður færðust nær
Fjarðabyggð og Héraði. Svæðið í
heild yrði vænlegra sem atvinnu-,
þjónustu-, menntunar- og viðskipta-
svæði. Ferðaþjónusta á mikla mögu-
leika á Austurlandi og myndi
dreifast jafnar um fjórðunginn en
nú er. Ferðamaður á Héraði gæti t.d.
skroppið á sjávarréttaveitingahús
við Fáskrúðsfjörð o.s.frv. Ágætur
ritstjóri sagði nýlega þegar rætt var
um greiðfæran veg ofan byggða á
höfuðborgarsvæðinu að þá mætti líta
á byggðaröðina eins og „perlur á
bandi“.
Sunnlenskar byggðii- era sumar
snotrar og sé hægt að tala um þær
sem perlur mætti sannarlega nota
líkinguna um austfirsku bæina og
þorpin, hvert með sína tilkomumiklu
umgerð, eftir að þær byggðir hafa
verið tengdar með góðu vegakerfi.
Fljótsdalshérað yrði áfram tenging
þeirra og bakland eins og verið hefur
alla tíð. Mætti því tala um tvöfalt
perluband á Austurlandi.
Höfundur er læknir.
-/elincv
Fegurðin kemur innan frá
Laugavegi 4, sími 551 4473