Sunnanfari - 01.01.1898, Síða 7

7
með nýlendurmi, en hin sunnan með henni. En
engin járnbraut lá þangað, er landar settust þar
fyrst að, og vóru þá örðugir aðdrættir, sem nærri
má geta. Hveitiland er þar víða gott, og ber við
að menn fá þar í góðærum 20—25 kvartél af ekr-
unni, og þar yfir. En alltíð eru þar nætrfrost á
sumrum, og spillir það einatt uppskeru; eru þau
enn tíðari þar en í Dakota-nýlendunni. Ilagl kemr
og stundum og spillir ökrum meira og minna. Húsa-
gerð var þar hjá löndum öllu síðri en í Dakota, þá
er ég kom þangað síðast, en það var nú fyrir hálfu
fimta án. Síðan mun þó húsagerð hafa farið mikið
fram. Þegar ég kom vestr fyrst, var hagr manna
þar mjög með ýmsu móti. Ymsir .vóru vel meg-
andi, aðrir nokkuð á vegi að verða það, ef vel lán-
aðist; en nokkrir sátu líka í skuldasúpu talsverðri,
og færri munu hafa verið skuldlausir, þótt nokkuð
ættu. Vóru menn eðlilega af ýmsum ástæðum þann-
ig misjafnt á veg kom.nir, en árferði gerðist þá mis-
jafnt, eins og oft vill verða, eigi sízt fyrir það,
hvað hveiti féll í verði.
Eitthvað tveim árum eftir að ég kom vestr,
» (um 1892 um vorið eða vetrinn, minnir mig) átti
ég á skrifstofu „Heimskringlu11 tal við einn góðvin
minn þaðan úr nýlendunni, Friðjón kaupmanu Erið-
riksson, merkan mann og réttorðan, gætinn og gagn-
kunnugan. Hann sagði þá við mig, er ég inti hann
um hag nýlendubúa (íslenzkra) þar, að það mundi
nokkuð nærri láta, að einn þriðjungr íslenzkra
bænda þar væri svo vel á veg koiniun, að framtíð
þeirra mundi óhult, hvernig sem áraði, úr þessu.
Annar þriðjungr rnundi stauda þaimig, að það væri
mest undir 2—3 næstu árum komið, hvort þeir yrðu
fastir í sessi og öruggir að efnahag, eða þeir færu
á höfuðið, ef illa áraði. Driðji þriðjungrinn væi’i.
lakast ástígs, og þyrítu sumir þeirra meira en
meðalár eitt eða tvö, til að komast úr voða, en
sumir mundu eiga örðugt viðreisnar, hversu sem
léti. — Auðvitað var þetta engin nákvæm áætlun,
en ég hygg hún haíi lýst vel útlitinu jiá. Síðan
hafa nú verið misjöfn ár, og ég er ekki kuunugr
þar nu sem skyldi, eu þó hygg ég að ég megi
fullyrða, að þótt stöku menn hafi flosnað upp, eius
og gengr, þá hafi yfirleitt ræzt betr úr, en útlitið
virtist benda á, þegar þetta var talað.
Hveitiræktiu er hér nær in eina atviunugrein,
sem stunduð er.
Ýmsir menn eru hér vel efnaðir, svo sem Skafti
Arason, þingeyskr maðr, Árni Sveinssou írá Kyrkju-
bóli i Fáskrúðsfirði, Sigurðr Kristofersson (sem þó
. hefir víst ekki grætt á búskap slnum, heldr á fast-
eignasölu og einkum á vestrfara-sýsli og öðrum stjóru-
arsnöpum), og aðrir, sem hér verða ekki taldir. í
Glenboro, litlum bæ þar, er Friðjón Friðriksson
kaupmaðr, og hygg ég honum vegni vel, enda er
hann maðr hygginn og forsjáll og inn bezti drengr
Þessar nýlendur, sem nú hefi ég talið, hefi ég
allar í komið og farið um meira og minna, og oftar
en einu sinni komið í allar nema Minnesota-nýlenduna.
' Ókeypis land, það er nýtilegt þyki, er fyrir
löngu þrotið í þeim öllum.
I nýlendum þessum er, að Nýja-Islandi undan
skildu — því að það mun að eius lagað fyrir gripa-
rækt og fiskiveiðar aðallega, — yfir höfuð heldr
góðr jarðvegr til kornyrkju og sumstaðar mjög góðr.
En á þeim er aftr annmarki sá, sem gerir korn-
ræktina stopula mjög, líkt og hafísinn gerir gras.
ræktina hjá oss, en það eru nætrfrostin og haglið.
Nætrfrostin eru verst í Manitoba, enda er svo talið
að það sé að eins einn mánuðr ársins, sem menn
geti verið alveg vissir um að aldrei frjósi á, en
það er Júlí.
Gegn frostinu hafa menn engin ráð, er dugi til
að verjast því. Oft hafa búnaðarrit ráðlagt mönn-
um að kynda heyi og hálmi á vindlilið akra siuna
á nóttu, þá er frostlega litr út, með þvi að reykr-
inn varni frostinu, og ekki þori ég að fortaka að
það kunni að hepnast í einstöku tilfellum; en lítt
láta bændr yfir því, þeir er reynt hafa. Auk þessa
gerir frostið ekki ávalt boð á unuan sér að kveldi
Haglinu eru heldr engin ráð til að verjast.
Auðvitað má vátryggja gegn því, en bæði er j að
dýrt, og svo hafa hagl-ábyrgðarfélögin hrunið hröun-
um samau og þá eigi getað borgað, einmitt hvað
helzt þegar tjónið verðr mjög algengt og helzt þyrftl
á bótunum að halda.'
Hagl það, sem kemr vestra, er stærra en svo,
að rnenn geri eér hugmynd um það hér; oft á
stærð við óðinshana-egg og þar yfir. í Wínnipeg
hefi ég séð hagl á stærð við hænu-egg og vol það,
milli 2 og 3 þumlunga að gagnmáli.
Stundum baga og ofþurkar, svo að kornið
skrælnar á ökrunúm. Aftr aðra tíma getr of mikið
regn bagað.
Nóg mun það í lagt í Manitoba t. d. að segja
að 1 til 2 ár af hverjum 5 að meðaltali náist full
uppskera alveg slysalaust og óskemd. Og það er
óhætt að segja, að þau árin eru munum færri en
hin, að uppskeru tjón verði ekki að einhverju leyti.
Má því segja, að kornyrkjan sé fult svo óstöðugr
og óviss atvinnuvegr að því leyti eins og grasrækt-