Sunnanfari - 01.01.1898, Page 28

28
3. atriði er framburðrinn. Hami leggi'a enskar
orðabækr einnig upp í hendr semjanda ensk-íslenzk-
rar orðabókar. Þó verðr höfundr ensk-íslmzkrar
orðabókar að velja sér viðeigandi hljóðtáknanir í
stað sumra inua ensku, ef hann kýs ekki að halda
ensku táknununum óbreyttum, sem annars má vel
fara að miklu leyti.
Eg get nú ekki álitið að höf. hafi verið að öllu
leyti heppinn í þessu. Mér þykir hann að nokkru
leyti fara of langt í hljóðgreiningar og viðhafa ó-
þörf merki; að öðru leyti þykir mér hann fara of
stutt. Auk þess tel ég framburðinn sumstaðar
miðr réttan.
Höf. greinir e (stutt) og 5 (langt), t. d. í menn
og men (hálsmen); sömuleiðis o og ö, t. d. í skott
og skot. Aftr greinir hann ekki stutt ú frá löngu
ú (t. d. í múll og múl), og mátti það þó vel gera
(t. d. ú og ú). Þar lætr hann sér nægja að sýna,
að stafrinn sé stuttr, með því að tvöfalda samhljóð-
ann næsta á eftir. Mátti ekki fara eins að með e
og o, að minsta kosti í flestöllum tilfellum? Og á
sýnir hann að eins langt, eins og aldrei væri hreint
íslenzkt a-hljóð stutt í neinu ensku orði.
Sérstakt hljóð hjá honum er ö, t. d. i commo-
dity, sem hann segir að bera fram: köm-modd'-i-ti,
Hér er algerlega sama hljóö í o í kom og modd,
enginn munr á. Að eins er áherzla á öðru atkvæði,
en engin á fyrsta. Það er ekki meiri ástæða til
að gera mun á stuttu o með áherzlu og án áherzlui
heldr en öðrum stuttum raddstöfum er eins stendr
á; t. d. í engender er áherzlan á 2. atkv., en 1. atkv-
áherzlulaust, en í báðum er að öðru leyti sama
stutta e-hljóðið. Því setr þá höf. ekki sveig yfir
fyrra e-ið í því orði (8) í framburðartáknun sinni ?
Um á æ ó segir hann: „a [á að vera á] sam-
anstendr [!] af a og stuttu ú, æ af a og i, ó af o
og stuttu ú', þeir tákna svipað hljóð og sömu stafir
í íslenzku". Sannleikrinn er, að ef á er myndað
[,,samanstendr“] af a og stuttu ú, þá er æ myndað
af a og stuttu i (en ekki i). I öllum þessum sam-
hljóðum ber í ensku miklu meira á fyrra hljóðinu,
sem hver þeirra er saman settr af.
Táknið 9 (e á höfði) er alveg óþörf sérvizka úr
M. Paul Passy. Þau veslings hljóð, sem höf. setr
í þennan „passiska“ gapastokk, hafa elikert til saka
unnið annað en að vera stutt hljóð í áherzlulausum
atkvæðum. Það má ávalt tákna þetta með ein-
hverju af hinum hjóðunum (a, a, e, i, o, ú, ö, 0),
oftast með því hljóði, sem það er skrifað með í
enska orðinu, t. d. aback (ábakk'), abandon (áhánn'-
dönn) o. s. frv. (í stað: abákk', ebán'dgn); fyrra og
síðara a-hljóðið í hvoru orði er alveg ið sama; að
eins er fyrra a-hljóðið áherzlidaust í báðum orðun-
um. Skoplegast er að sjá, að óákveðna greininn
(a og an) eigi að bera fram 9 og en! Eg hefi ald-
rei heyrt þann framburð. Mentaðir Bretar, sem
hafa talað við mig og sérstaklega sagt mér fram-
burðinn á a og an, hafa ýmist borið fram: á eða
hreint (islenzkt) a, og iin.
Hins vegar hefði verið full ástæða fyrir höf.
að tákna harða g-ið með sérstöku tákni, t. d. G
(shr. n), og lýsing hans á Z-hljóðinu er svo óljós,
að tvísýnt er að hún nægi til að kenna mönnum
að bera rétt fram ll (eins og í milla, Palli). Glögg-
vast hefði verið að minna menn á þetta sífelt í
bókinni með því að tákna 11 með L.
Enskir orðbóka-höfundar margir láta sér alment
nægja að tákna 14—15 liljóð í raddstöfum (hljóð-
stöfum) í ensku, og er óþarfi fyrir útlendinga að
ganga lengra.
Yíða í bókinni hefir höf. framburðartáknunina
á, þar sem hún á ekki að vera, í staðinn fyrir a
(stutt ísl. a-hljóð), t. d. marrow, marriage, marry,
garret, garrison 0. s. frv. Þessi orð á að bera fram:
mar'ró, mar'ridzh, mar'ri 0. s. frv.
Það er uudarlegt, að sjá t. d. more (mör), morrow
(morró), þar sem nærri er sama hljóÖ í o-inu í more
eins og í ow í morrow, að eins er það áherzlulaust
í seinna orðinu, en hefir áherzlu í inu fyrra. ílvort
það er táknað með ö eða ó gerir í sjálfu sér lítið
til, því að hvorugt táknið nær hljóðinu, sem er mitt
á milli; hentast væri að tákna það með 6. En það
er þarflaust að gera tvö hljóð úr því. Það er
ekki meiri munr á þessum hljóðum, heldr en t. d. á
ó-hljóðunum í orðinu óró; það liggr áherzla á inu
fyrra, en eigi á inu síðara. Það er villandi fyrir
nemendr og viðvaninga að hafa tvö tákn yfir sama
hljóöiö eftir því hvort áherzla er á því eða ekki.
Aherzlan er, hvort sem er, sýnd með sérstöku merki.
Þá mætti tákna með ö langa hljóðið í orðum
sem fall, draw. Sumstaðar táknar höf. ólík hljóð
með sama tákni, t. d. four, fourteen, forty. En í
tveim inum fyrri er sama hljóð sem í more, en í
forty (forti) er stutt o-hljóð. I ensku eru 4 o-hljóð,
t. d.: know, more, draw, forty. Þessi hljóð vildi ég
tákna með ó, ð, ö og 0. Þó eru margar enskar
framburðarorðabækr, sein slengja saman í eitt
hljóð ó og ó.
T á undan endinguimi-wre ber höf. víða fram
sem. tj, og er það rótt. En natural vill hann láta