Fylkir - 01.04.1921, Page 90

00
Nokkrar stærðir.
Heimurinn er óendsnlega stór,
og óendanlega margbrotinn.
Huygens.
Nihil est in intellectu quid no»
in sensu*.
lohn Lockc
ífing heitir á, en hón aldrei jrýs‘>
fuit
ok deilir grund með goðum.
Edda-
Stœrð, efni, hreifing, orka og meðvltund, eru meginþættirnir eða þrí '
ir, sem tjaldbúð tilverunnar, skikkja Hins Eilífa, virðist vera ofin af. Um Pe
þætti, vef tilverunnar, fjallar öll mannleg þekking. Úr þeim er lífið ofið>
Stærð kalla menn hvað helzt, sem er mælanlegt. Helztu tegnndir st*
rúmtak hluta (lengd, t)rel
geyi’1'1
dd
eru: Rúmtak hluta, timi og vigt.
Stærðfræðin kennir það, sem menn vita um
og hæð, flatarmál og teningsmál) og um fjærðir þeirra á jörðu og ■
um; um hreyfingar þeirra í samanbUrði við tiltekna þekta hreyfingn > ^
tímann, þ. e. dvöl þá, sem hreifing yfir þekta vegalengd varir; og um ^
eða áhrif hluta í hreyfingu. Ennfremur skýrir húil það, sem menn vi*8
ígildi hluta, lífseðli og verðmæti.
Grísku vitringarnir, frá Pyþagóras til Plato og Aristóteles (t 322), ^
komnir svo langt í jarðmælingafræði (geometriu), að óvíst er, að seinm
vísindamenn hafi komizt öllu lengra í þeirri vísindagrein. Bezta geome*
sem enn er til, er Evklides geometria, það sem hún nær. En aðeins / ^
6 bækurnar, af 13 til 15, eru vanalega kendar eða lesnar. Mikið af s
fræðaritum forn Grikkja halda menn sé tapað.
Merkustu uppgötvanfr í reikningslistinni, síðan á miðri 16du öld, P
öll Evrópa vaknaði af margra alda svefni, eru þessar: ^og-
Alsherjar rúm-málsfrceði (Analytisk Geometria), eftir Réné Descartes; -
ariþma kerfi þeirra Napiers og Briggs, DifferefBlal og lntergral reikm g
þeirra Newtons og Leibniiz — alt gert á 17, öldinni — og Vcctor Anaiy .
19. öldinni, — Ennfremur má telja uppgötvun einfaldara máls, metra k ^
ins. Höfundar þéss voru þeir Arago, Biot o. fl. Helztu einingar þeSS
sem fylgir: ^|i
Rúm-mdl. Einn kílometer (jarð-stika, röst), er næstum ’/roooo af utI' ..IlS|í
jarðarinnar við miðjarðarbaug og=1000 metrar. Einn metri=3,1862 fe*
=10 decimetrar=100 centinietrar=1000 millimetrar=milIion micrometrar'
* Nisi intellectus (d; nema vitið), svaraði Leibnitz.