Fylkir - 01.04.1921, Page 91

91
100 □ decimetrar — 10,000 □centí-
&nn jermetri=-10,1519 □ fet dönsk >
effar = million Q millimetrar.
E‘nn teningsmetri = 32,3459 Q) fet = 1000 decimetrar (lítrar) = million 0)
entimetrar.
Tlrni er millibil milli atburða, hann er dvöl sú, er heifingar nema i sam-
’lt,Urði við þekta hreyfingu, tekna sem mælikvarði eða eining. Helztu tíma-
i (einingar) eru ár (sólár og stjörnuár), dægur, dagur og nótt (eykt, 8 í
arhring), klukkustund, minúta og sekúnda. Sólár kallast umferðartími jarð-
^ lnt>ar um sólina. Stjörnuár kallast sá tími, er jörðin þarf til að fara eina
'ngferð um sól og komast í sömu afstöðu við tiltekna fasta-stjörnu, sem
^ ð,n hafði í byrjun þeirrar hringferðar. 366 stjörnuárs dagar = 365 sólarárs-
srtfar' ^ólárið hefur 365 daga, 5 kl.st. 48 mínútur og 46 sekúndur. Meðal
Srsdagur er 24 klukkustundir. Jafndægur eru tvisvar á ári, í Marz og Sept-
tal' r’ ^í°rnucla8ur er 23 kl.st. 56 mínútur og 4 sekúndur. Sólardagur er
^,n frá miðnætti til miðnættis, en stjörnudagur er talin, frá hádegi til*há-
S,s; byrjar nefnilega 12 kl.stundum seinna en sólardagur
VlSt eða þyngdarmál. Þyngd kalla menn aðsókn hluta til jarðarinnar eða
^ nara himinhnatta. Mál þyngdarinnar í einingum, kallast vigt. Einn decim.
1 lítri (rúmlega pottur) vatns, sem er 0°C heitt, vegur .1 kilogramni (2 pd.)
v J000 grömm = million milligrömm (1 gramm = 15 kornvigtir). 1 gmetri
a hs 150 q ag hita, vegur 1 smálest.
p1" gramm gulls gilti árið 1914, á við 4 franka, um 3 krónur.
^ latarmál ísl&nds er talið 103— 105 þúsund Q kilometrar; flatarmál allra
^e8inlanda og eya á jörðunni, 142 til 150 niillion Q kilometrar og alt yfir-
I °r^ jarðarinnar 500 million Q kilometrar, þ. e. 5000 sinnum stærra en ís-
■ Cmmál jarðarinnar við miðjarðarbaug, eru liðugt 40,000 kilonietrar.
r í)n fjórði jarðarummáls telst vera 10,000,865 metrar. Á þriðju öld fyrir Krist,
l^.j naðist Eratosþenes ummál jarðarinnar vera 250,000 stadia, þ. e. 39,500
°nietrar. Samkvæmt mælingum og útreikningum Bessels, er þvermál jarð-
jniiar við miðbaug 12754,794 kilometrar, en milli heimskautanna 12712,158
'nmetrar,
svo að jarðgeisli við nriðbaug er 6377,397 km.
unitafc jarðarinnar er 'h jarðgeisla x yfirborði hénnar = rúmlega billion
eðl nn= 1000 trillion gl metra. Samkvæmt rannsóknum Cavendish o. fl., er
j^,sÞyngd jarðarinnar 5,6 í samanburði við vatn. Vegur því jörðin nálægt
’þ'luadrillion kilogrömm, eða 5600 trillión tonu.
{jðJjermál tunglsins mælist stjörnufræðingum vera 3476 km., þ. e. rúnilega
*aki !ln^ur ems jarðar-þvermáls; er því rúmtak tunglsins nálægt ‘/so af rúm-
ar ^,arðarinnar. Meðal umferðatími tunglsins miðað við stjörnur er 27 dag-
ver. klukkustundir, 43 mínútur og 52 sekúndur. Þvermál sólarinnar mælist
j9r« '09 jarðar þvermál. Er því stærð hennar 1093 = rúmlega 1,290,000
st*rðir.
eðal fjær^ tunglsins frá jörðu, telst vera 60V< jarðgeislar, eða 384,394 km