Óðinn - 01.07.1922, Blaðsíða 11

ÓÐINN
59
Þegir nú Helgi,
en Helga-Tunga
lofar hástöfum
liðinn skörung".
En í kærleiksminningunni lifir hann lengst.
B. B.
Sí
Magnús Helgason skólastjóri.
Sjera Magnús Helgason er fæddur í Birtingaholti
12. nóvember 1857. Fáðir hans var Helgi Magnússon
bóndi í Birtingaholti, dugnaðar og sæmdarmaður, son-
ur Magnúsar alþingismanns Andrjessonar í Syðra-
Langholti, og er þaðan komin hin alkunna Langholts-
ætt. Móðir hans var Ouðrún Guðmundsdóttir, Magn-
ússonar bónda í Birtingaholti, gáfuð kona og ljóðelsk.
Varð þeim hjónum margra barna auðið, og var sjera
Guðmundur Helgason í Reykholti elstur, þá sjera
Magnús, Guðrún húsfreyja á Hrafnkelsstöðum, kona
Haralds bónda Sigurðssonar, Agúst bóndi í Birtinga-
holti, sjera Kjartan í Hruna, Sigríður, ógift í Birtinga-
holti, Guðrún heitin húsfreyja á Halldórsstöðum, kona
]óns Stefánssonar, en yngst var þeirra systkina Katrín
heitin húsfreyja á Stóra-Núpi, kona sjera Ólafs Briems.
Sjera Magnús ólst upp hjá foreldrum sínum í Birt-
ingaholti. Undir skóla lærði hann hjá sjera Valdimar
Briem og Guðmundi bróður sínum; kendi hann svo
aftur sjera Kjartani, og var sjera Kjartan byrjaður að
búa Lúther, yngra bróður sinn, undir skóla, er hann
ljetst. Er það óvenjulegt, að bændur komi jafnmörgum
sonum sínum til menta og Helgi í Birtingaholti, og
hafa þar hjálpast að foreldrar og börn.
Árið 1871 settist sjera Magnús í skóla. Undi hann
þar illa hag sínum hin fyrstu árin, og bar margt til,
en batnaði þegar á leið. Af bekkjarbræðrum sín-
um varð hann samrýndastur Þórhalli heitnum bisk-
upi og Jóni Þórarinssyni fræðslumálastjóra. Náms-
maður var sjera Magnús með -afbrigðum, og þótti það
mikil einkunn, er hann fjekk 6 í grísku þegar hann
útskrifaðist, og var Grímur Thomsen þá prófdómari.
Árið 1877 útskrifaðist hann úr lærða skólanum með
1. einkunn, 92 stigum. Tvo hiná næstu vetur var sjera
Magnús heima í Birtingaholti við kenslustörf, og hefur
hann svo sagt sjálfur frá, að jafnan hafi hann stundað
kenslustörf á hverju ári frá því hann var 19 ára að
aldri alt fram á þennan dag. Er þá ekki langt að bíða
50 ára kennaraafmælis hans. Árið 1879 fór hann á
prestaskólann í Reykjavík og lauk embættisprófi tveim
árum síðar með 1. einkunn, 52 stigum. Næsta vetur
var hann barnakennari á Eyrarbakka og kvæntist þá
um vorið, harða vorið 1882, Steinunni Skúladóttur
Thorarensen, læknis á Móeiðarhvoli. Var hann því
næst einn vetur kennari við Flensborgarskólann, sem
þá var í byrjun. Voru þeir þá kennarar skólans sjera
Magnús og Valdimar Ásmundsson, en ]ón Þórarins-
son skólastjóri.
Eftir þann vetur varð langt hlje á skólastarfsemi
sjera Magnúsar. Annan í hvítasunnu árið 1883 var
hann vígður að Breiðabólsstað á Skógarströnd og Ijet
ekki af prestsskap fyr en 1905. Skógarströndin var
þá blómleg sveit, og undi sjera Magnús sjer þar vel.
Samt fór hann þaðan tveim árum síðar og fluttist þá
að Torfastöðum í Biskupstungum, en þar sat hann í
20 ár, þar til hann ljet af prestsskap, og flutti ekki
um set, þó oft byðust betri brauð. Tók hann þó niður
fyrir sig þegar hann flutti frá Breiðabólsstað að Torfa-
stöðum, því bæði var jörðin niðurnídd og prestakallið
erfiðast og tekjulægst í Árnessýslu. En hann vildi
komast nær átthögum sínum. Það taldi hann og til
kosta að fá meira starf, því það hafði honum helst
þótt að á Breiðabólsstað, að hafa ekki nema eina
kirkju. En nú tók hann við fimm kirkjusóknum. Tók
hann þegar að bæta jörðina. Túnið var stórt, þýft og
komið í órækt; sljettaði hann það mestalt og jókst
töðufall í hans tíð um helming. Bæjarhús voru mjög
Ijeleg, og hvíldi þó skuld á prestakallinu. Bygði hann
upp öll hús að nýju og varð það hið reisulegasta býli.
Nýja kirkju ljet hann og gera á staðnum, og var til
hennar efnt með samskotum. Fjelagsskapur var allur
í kalda koli, er sjera Magnús kom að Torfastöðum, enda
er þar erfitt um fjelagsskap. Hann kom á fót vátrygg-
ingarfjelagi um stórgripi með samábyrgð, eins og tíðkað-
ist í fornöld, og hjeltst það meðan hans naut við. Hann
gekst fyrir stofnun rjómabús og jarðabótafjelags og
var formaður í báðum. Hann gekst og ásamt öðrum
fyrir stofnun kaupfjelags Árnesinga, er var stofnað
árið 1888. Var hann kosinn í stjórn þess á stofnfund-
inum ásamt Gunnlaugi á Kiðjabergi og Skúla á Berg-
hyl og sat í stjórn þess meðan hann var á Torfa-
stöðum. Hafði hann mikið aðkall og ónæði af slíkum
sveitarstörfum og vann alt ókeypis. Fyrstu skilvinduna,
sem kom í Árnessýslu, keypti hann. Hann gekst og
fyrir að komið var dragferju á Hvítá að Iðu. Stjórn-
málum sinti hann jafnan, og hafði sig þó ekki í frammi.
Ljet hann eitt sinn til leiðast að gefa kost á sjer til
þings, og skal þess getið Árnesingum til »maklegs«
lofs, að hánn náði ekki kosningu. Má af þessu sjá,