Óðinn - 01.07.1922, Blaðsíða 30

78
ÓÐINN
fullkominn, hinn guðdómlegi andi. Hann hlýtur að vera hafinn
yfir takmörkunina, eins og sjerhver er hafinn yfir eða er meiri
því verki, sem hann vinnur.
Onnur merking ormsins.
En mynd ormsins hefir einnig aðra merkingu í hinum ýmsu
trúarbrögðum. Hún er látinn vera þar á stundum sem tákn
hinnar guðdómiegu visku. Aðalástæðan fyrir því, að hún hefir
verið valin, til þess að vera viskutákn, segir mad. H. P. Bla-
vatsky, mun vera sú, að höggormar eða nöðrur hleypa hömum.
Hin guðdómlega viska hleypir einnig iðulega hömum, það er
að segja: steypir af sjer ytri gerfum, þegar þau eru farin
að þrengja að henni. En gerfin eru hin ýmsu trúarbrögð og
heimspekisstefnur, sem hún hefir íklæðst.
Það var altítt í fornöld að þeir menn voru kallaðir högg-
ormar, nöðrur eða nöðrusynir, sem taldir voru afburða vitr-
ingar eða heilagir fræðarar. Þessu var að minsta kosti þann
veg farið með Fornegyptum og Kaldeumönnum. Og enn í dag
eru þeir nefndir nöðrur (nagas) austur í Indíalöndum.
Syndafallssagan í heil. ritningu getur einnig um nöðru eða
högfform. Eins og kunnugt er, hefir höggormurinn verið skoð-
aður sem ímynd Satans eða jafnvel sem sjálfur Satan, að
minsta kosti í hinum alþýðlegu kristnu fræðum. Þó er hann lát-
inn boða formóður allra manna fagnaðarboðskap ódauðleika
og dómgreindar. Hann er látinn segja Evu, að mennirnir deyi
ekki og öðlist „skyn góðs og ills", ef þeir neyti ávaxtar af viði
skilningsins. Og hvað svo sem hinni sönnu dómgreind kann
að líða, þá lifa kristnir menn yfirleitt í þeirri trú, að þeir
deyi ekki, þótt „hin jarðneska tjaldbúð “ hrörni og verði
að „ormafæðu", heldur sjeu ódauðlegir, eins og höggormurinn
sagði.
Það er mjög líklegt, að Gyðingar hafi margir hverir skoðað
höggorminn eða nöðruna sem ímynd viskunnar, eða rjettara
sagt sem viskutákn og hafi fengið þá skoðun hjá Egyftum, ef
þeir hafa þurft að fá hana nokkurstaðar að. Eða hvers skyldi
Jakob Isaksson hafa verið að óska Dan syni sínum eða
kynkvísl hans, er hann leggur blessun sina yfir hann? Hann
segir:
„Dan mun rjetta hluta þjóðar sinnar, eins og hver önnur
ættkvísl ísraels. Verði Dan höggormur á veginum og naðra í
götunni, sem hælbítur hestinn, svo að reiðmaðurinn fellur aftur
á bak“.
Engum heilvita manni getur dottið í hug, að Jakob hafi, í
stað þess að leggja blessun yfir þennan son sinn, reynt að
Ieggja það á hann, að hann yrði að skriðdýri, eða að hann
hafi þráð, að hann og kynkvísl hans yrði að höggormum og
nöðrum til verndar öðrum niðjum hans á ókomnum öldum.
Og það bæri ekki heldur vott um ýkjamikinn siðferðisþroska
hjá þessum „æruverða" forföður hinnar útvöldu þjóðar guðs,
ef hann hefði verið að óska óyni sínum og niðjum hans, að
þeir yrðu allir sönn ímynd fláttskapar og undirhyggju. Hitt er
sennilegra, að nöðrur og höggormar hafi verið í augum hans
tákn viskunnar eða vitringa og að hann hafi verið að biðja
syni sínum og niðjum hans sannrar visku til viðhalds ísraels-
þjóðinni.
Og Kristur minnist líka á höggorma í „þruroræðu" sinni í
tuttugasta og þriðja kapítula Matteusar guðspjalis. Þar kallar
hann fróðustu menn þjóðar sinnar „höggorma og nöðru-
afkvæmi", mennina, sem höfðu kafað dýpst niður í hin guðdóm-
legu fræði eða viskulindir þjóðarinnar — en breyttu ekki eftir
þeim. Það var meinið. Hví skyldi hann hafa kallað Fariseana
höggorma? Líklega sökum þess, munu menn segja, að þeir
hafi verið í augum hans sem ímynd hræsninnar, skinhelginnar
og undirhyggjunnar. Og vera má að þetta sje rjett. En hví
skyldi hann kalla þá nöðruafkvæmi ? „Enginn gera að því
kann, út af hverjum fæðist hann", segir í vísunni. Það sam-
rýmist illa þeirri hugmynd, er vjer verðum að gera oss um
þennan guðdómlega fræðara mannkynsins, að hann hafi verið
að brígsla nokkrum hinna andlega þröngsýnu bræðra sinna,
Fariseunum, um ætterni þeirra. Auk þess sem hjer sýnist
vera um svo öfgakend brígslyrði að ræða, að þau ná blátt á-
fram ekki nokkurri átt. Farisearnir voru menn, en ekki högg-
ormar. Og feður þeirra voru líka menn, en ekki skriðdýr,
nema því að eins, að menn vildu skjóta hjer einhverjum lang-
sóttum darwinskum skýringum að þessum torskildu ummælum,
sem Kristi eru eignuð. En það er ekki sennilegt, að nokkrir
verði til þess og getum vjer því slept þeim að svo stöddu.
Væri þá ekki skynsamlegra að leggja einhvern annan og
æðri skilning í þessi orð meistarans? Gætum vjer ekki alveg
eins skilið þau eitthvað á þessa leið:
„Þjer Farisear, þjer, sem eruð lærðir í hinum guðlegu fræð-
um, eruð því sjálfir það, sem vjer köllum höggorma, og komnir
út af nöðrunum, það er að segja, hinum guðdómlegu spámönn-
um, þjer komist ekki hjá því, af því að þjer breytið á móti
betri vitund, að verða að þola þrautir eftir dauðann". (Les: Matt.
XXIII, 33). Og svo sjest þar á ofan, að Kristur hefir skoðað
„höggormana" sem fyrirmyndir, sem vert væri að líkjast, eða með
öðrum orðum: Hann hefir kallað sannvitra menn eða spekinga
höggorma, eins og gert hefir verið frá alda öðli í Austurlönd-
um. Flestir munu kannast við, að hann brýndi það fyrir læri-
sveinum sínum að vera hyggnir eða kænir sem höggormar.
Engum getur dottið í hug, að hann hafi verið að stinga því að
lærisveinum sínum að vera slægir og undirförulir. Hitt er
miklu líklegra, að hann hafi verið að áminna þá um að leggja
stund á visku, svo að þeir yrðu hæfir andlegir leiðtogar manna.
Verið vitrir sem höggormar, það er að segja vitrir sem hinir
mesfu vitringar og jafnframt Iausir við alla undirferli og slæg-
visku sem ímynd sakleysisins, dúfurnar.
Frásagan í Sæmundar-Eddu um Fáfni sýnir einkar ljóst,
þegar reynt er að lesa hana ofan í kjölinn, að hjer í álfu
hefir naðran verið talin ímynd viskunnar, alveg eins og í
Austurlöndum. Naðran eða drekinn Fáfnir er auðsjáanlega
ekkert annað en afburðavitringur, líklega einsetumaður, sem
liggur á gulli heilagra fræða. Og hann fræðir Sigurð Sig-
mundsson, er á að heita banamaður hans, en væri líklega
rjettara að skoða hann sem eftirmann hans, og andlegan fræð-
ara. Svo var Fáfnir vitur eða viskueðlið í honum ríkt, að Sig-
urður fær skilið huliðsmál náttúrunnar, er hann hefir brugðið
hjartablóði Fáfnis á tungu sjer, það er að segja, þegar hann
kann og getur mælt hin heilögu orð, sem hafa verið hinn
hjartfólgnasti leyndardómur vitringsins Fáfnis.
Glíman við EIii.
Glíma Þórs við Elli, fóstru Útgarð-Loka, þarfnast engra
skýringa. Það er hlutskifti allra þeirra, er inn í þennan heim
koma að falla fyrir elli, ef þeir falla ekki fyrir öðru. Hún
kemur sjerhverjum manni á knje og meira en það, svo framar-
lega sem hann bíður hennar, enda segir svo í Hávamálum: