Eimreiðin - 01.05.1907, Page 23

103
Lampanum fylgdi stíll, er hékk á festi. Með honum var kveikurinn
færður fram, eftir því sem af honum brann. Lamparnir voru af járni
eða kopar, og þá er yfirlampinn hitnaði af Ijósinu, »grét« hann lýsinu.
En þá tók undirlampinn við því. Ur honum var því svo aftur helt í yfir-
lampann. Það var kallað »að hella á milli«. Aftan á undirlampann var
festur neðri endinn á spöng, sem stóð beint upp og var nokkuð há.
Framan á hana miðja var festur snagi á rönd, stóð hann fram og upp
á við og hafði tennur á röndinni sem upp vissi. Aftan á yfirlampann var
líka fest uppstandandi spöng. Hún var styttri og breiðari en hin og
hafði ýmislega útflúraða breikkun á efri endanum til viðhafnar. Sú spöng
var klofin upp fyrir miðju og var raufin svo víð, að henni varð smeygt
upp á snagann framan á spöng undirlampans. Gekk efri endi raufarinnar
á einhverja tönnina á honum. Mátti þannig færa hann tönn fyrir tönn
hærra og lægra. Pví hærra sem hann var færður, því meir hallaðist
yfirlampinn áfram í undirlampanum. Var þessa neytt þá er lækkaði í
honum. Spöng undirlampans hafði lykkju á efri enda, er lék á sigur-
nagla, í hana var festur krókur til að hengja lampann á, og var á öðrum
armi hans tangi, sem stinga mátti í vegg eða stoð. Mátti því hvort sem
vildi festa hann með tanganum, eða hengja hann á krókinn. Stílfestin
hékk vanalega við spöng yfirlampans. — Nú eru hér alstaðar komnir
steinolíulampar í stað lýsislampanna. Þeir eru mismunandi, þó nær allir
hringbrennarar, sumir jafnvægislampar og nokkrir með dreifðu ljósi.
Tólgarkertum var ávalt brent í kirkju við messur, og á flestum
bæjum einnig heima á hátíðum. Nú má kalla að hætt sé að steypa þau.
í’ó er það ekki alveg. En miklu tíðara er nú, að kaupa »sterín«-kerti
í búðum í staðinn fyrir að viðhafa tólgarkertin.
Hirzlur voru áður nær eingöngu kistur. Nú eru dragkistur
(sem vanalega eru kallaðar »kommóður«!) orðnar almennar ásamt kist-
unum.
Enn má geta þess, að farið er að snúa hverfusteinum með sveif,
sem stigin er með fótum, í stað þess að snúa þeim með handafli.
Fénaðarhirðing- stendur í nánu sambandi við húsakynni: í léleg-
um húsum er ekki hægt að hirða skepnur vel. Alment var hér farið að
hýsa útigangspening í aftökum, þá er ég man fyrst eftir. En þess heyrði
ég getið, að á sumum bæjum væri ekki langt síðan að nægileg hús voru
bygð til þess. Víða var þó heldur lítið um innigjöf: fullorðnu fé og
hrossum var þá gefið »á gadd«. Það lagðist þó brátt niður og var
farið að byggja öll fénaðarhús með jötum, svo gefa mætti inni, er þurfti.
Beit var eins fyrir því notuð sem mátti. Karlmenn höfðu fjárhirðing á
hendi fram að vertíð. En þá fóru þeir til sjávar, og var það alment,
að einungis kvenfólk var heima til gegninga á vertíðinni. Þurftu þær þá
oft að taka á nærgætni sinni við skepnur, er magrar voru orðnar undir
umsjón karlmanna. Var gegningakonum oft vorkunn, einkum ef djarflega
hafði verið sett á heyin. Vanalega fór þó altsaman vel úr hendi hjá þeim.
Enda var sjálfsagt, að hin birgu heimili lánuðu hinum óbirgu hey. Fyrir
kom það, að nokkrar skepnur dóu úr hor, en aldrei kvað mikið að því
svo ég vissi til. Sauðfjárkynið var holdgrant, en hart og þolgott og að
jafnaði fallegt útlits. Um hross mátti líka að jafnaði segja, að þau »gengi