Tölvumál - 01.05.1999, Blaðsíða 29

Að tölvuvæða grunnskóla
Ég held að kennarar
geti ekki orðið
leiðandi í mótun
skóla upplýsingaaldar
fyrr en þeir hafa sjálfir
tamið sér ný vinnu-
brögð. Af jbví leiðir að
byrja ætti tölvu-
væðinguna með því
að leggja áherslu á
að tölvuvæða
kennarana en ekki
nemendurna
eru sammála um að nám nemendanna sé
meginþáttur í starfi hvers skóla og því
eðlilegt að beina sjónum að þeim þætti
fyrst og fremst. Nokkur hætta leynist hins
vegar í því ef ekki er jafnhliða horft á aðra
þætti skólastarfsins.
Verulegur hluti af breytingunni frá
hefðbundnu skólastarfi til þess sem vænta
má felst í því að nýir tæknilegir mögu-
leikar gefa kost á breyttum vinnuaðferð-
um. Með þessum nýju vinnuaðferðum er
síðan mögulegt að gefa náminu nýtt inni-
hald og nýtt gildi.
Þess er ekki að vænta að nemendur eigi
kost á að sjá fyrirmyndir að slíkum vinnu-
aðferðum annars staðar en í skólanum.
Þ.e.a.s. ef skólanum tekst að vera leiðandi
í mótun samfélagsins og ganga á undan í
að innleiða nýjungar. Það er því mikilvægt
að kennarar og annað starfsfólk skólans
geti verið nemendum hans fyrirmynd hvað
varðar nýtingu tækni við þau störf sem
lúta að öflun, úrvinnslu, varðveislu og
miðlun upplýsinga og þekkingar.
Augljóst má telja að áður en kennarar
geta miðlað slíkum vinnubrögðum til
nemenda sinna þurfa þeir að hafa vanist
því að nota þau við eigin störf. Við skipu-
lagningu væntanlegra breytinga þarf því
ekki síður að beina sjónum að öðrum
þáttum en námi nemendanna, þó svo að
það sé óumdeilanlega meginstarfsferill í
skólastarfmu.
Ég held að kennarar geti ekki orðið
leiðandi í mótun skóla upplýsingaaldar
fyir en þeir hafa sjálfir tamið sér ný vinnu-
brögð. Af því leiðir að byrja ætti tölvu-
væðinguna með því að leggja áherslu á að
tölvuvæða kennarana en ekki nemend-
urna.
Það er mikilvægt að kennarar geri sér
grein fyrir því að það að skipuleggja þess-
ar breytingar er verk sem fyrst og fremst
krefst þekkingar og reynslu kennara. Það
er í raun kennslufræðilegt verkefni en ekki
tæknilegt. Það er því nauðsynlegt að
kennarar en ekki kerfis- eða tölvunar-
fræðingar stjórni því verki. Kennarar þurfa
að fá til liðs við sig tæknimenntað fólk eða
afla sér á annan hátt þekkingar sem gerir
þeim kleift að hafa yfirsýn yfir tæknilega
möguleika sem bjóðast á hverjum tíma.
Það er síðan kennaranna að vera leiðandi í
að skapa þær nýju starfsaðferðir sem
munu einkenna skólastarf á næstu ára-
tugum.
Kennarar þurfa hins vegar að leita í
smiðju til kerfis- eða tölvunarfræðinga til
að sækja það verklag sem best hefur gefist
við að skipuleggja tölvuvæðingu rekstrar á
flestum sviðum samfélagsins. Þannig geta
þeir nýtt reynslu annarra af að ganga í
gegnum breytingaferlið frá hefðbundnum
vinnuaðferðum til tölvuvæddra.
Skipuleggja þarf væntanlegar breyt-
ingar og greina stöðuna í skólanum áður
en hafist er handa. Slík greining þarf að
taka til þess búnaðar og húsnæðis sem
fyrir er en ekki síður til þeirra þátta sem
lúta að reynslu og færni þess starfsfólks
sem við skólann starfar. Hafa þarf í huga
við greininguna að meginverkefnið er
breyting á kennsluháttum og bættar vinnu-
aðferðir í skólanum. Því er mikilvægt að
greiningin taki til þess innra starfs sem
fram fer í skólanum og áherslan sé á að
greina kennsluhætti og innra starf skólans
fremur en tæknilega þekkingu starfsfólks
og þann tækjabúnað sem fyrir er.
Það þarf að fara fram umræða í skól-
anum. Kennarar þurfa að móta sér
skoðanir og öðlast reynslu af beitingu
upplýsingatækni. Það þarf að leggja
kennslufræðilegan grunn til að standa á og
skapa fyrirmyndir að nýjum kennslu-
háttum. Þegar umræðunni er lokið og
kennarar eru meira eða minna sammála
um hvert skal halda, þá tekur langan tíma
að breyta kennsluháttum.
Skilgreina þarf hvaða hindranir standa í
vegi fyrir breytingum í skólanum. Þær
hindranir eru einkum af tvennum toga.
Fym gerð hindrana einkennist af skorti á
búnaði eða tíma. Slíkar hindranir eru ytri
hindranir og eru oft þær hindranir sem
fyrst er bent á þegar leitað er ástæðna fyrir
því hve seint gengur að umbreyta skól-
anum. Þegar betur er að gætt eru hindranir
af þessari gerð þó oft notaðar til að fela
hindranir af annarri gerð. Slíkar hindranir
eru þær hindranir sem felast í tregðu
kennara til að endurskoða starfsaðferðir
sínar. Hér eru viðteknar venjur og
hugmyndir um hvernig kennsla á að fara
fram og hver séu eftirsóknarverð gildi í
skólastarfi einkennandi. Einnig er ótti við
breytingar og tölvuhræðsla oft hindrun
sem gefa þarf gaum. Skortur á fyrir-
Tölvumál
29