Tölvumál - 01.07.1999, Blaðsíða 30

Tungutækni
Skýrsla um tungutækni
Rögnvaldur Ólafsson og Eiríkur Rögnvaldsson
Islenska er virk þjóð-
tunga sem notuð er
í öllum samskiptum
og viðskiptum þjóðar-
innar
S
Avegum menntamálaráðherra,
Björns Bjarnasonar, hefur í vetur
starfað nefnd til að kanna stöðu
og möguleika tungutækni á íslandi.
Tungutækni fjallar um notkun tungunnar,
íslenskunnar, í tölvum og hugbúnaði, og
er þar átt við allt frá forritum sem leiðrétta
stafsetningu til talgervla og talgreiningar.
Nefndina skipuðu dr. Rögnvaldur
Olafsson eðlisfræðingur og dósent við Há-
skóla íslands (rol@hi.is), Eiríkur Rögn-
valdsson, prófessor í íslensku við Háskóla
íslands (eirikur@hi.is) og Þorgeir Sig-
urðsson, rafmagnsverkfræðingur og ís-
lenskufræðingur, starfsmaður Staðlaráðs
Islands (thorgeir@stri.is).
Nefndin skilaði skýrslu sinni til
menntamálaráðherra í lok febrúar, og hef-
ur hún nú verið gefin út á prenti. Eintök
má fá hjá menntamálaráðuneytinu. Hún er
einnig aðgengileg á vefsíðum mennta-
málaráðuneytisins http://brunn-
ur.stjr.is/interpro/mrn/mrn.nsf/pages/upp-
lysingar-utgefid
Helstu niðurstöður nefndarinnar
Almennt þarf að nota
altækar lausnir í stað
sértækra
Hópurinn álítur að stöðu tungutækni hafi
hrakað hér á landi síðan upplýsinga-
tækniöld hófst hér fyrir rúmum tveimur
áratugum. Nú hefur hins vegar verið
samið við Microsoft um að þýða stýrikerf-
ið Windows á íslensku. Hópurinn álítur að
næsta skref ætti að vera að búa til tól til
þess að leiðrétta ritað íslenskt mál og að
því verki ætti að hraða. Hann vill vara við
því að grunnurinn er ótraustari en margir
kunna að álíta að óathuguðu máli og því er
hér er mikið verk óunnið. Vegna fámennis
er markaður hér lítill og því skipta aðgerð-
ir og skilningur stjórnvalda meiru hér á
landi en í öðrum löndum.
Hópurinn bendir á að þótt fáir tali ís-
lensku þá sé íslenska virk þjóðtunga sem
notuð er í öllum samskiptum og viðskipt-
um þjóðarinnar. Þýðing hennar er því mun
meiri en tungumála sem fleiri nota, en eru
aukatungur þjóða, eða tungur þjóðflokka
sem eru minnihlutahópar í stærri þjóðfé-
lögum. Þá er íslensk upplýsingatækni vel
þróuð miðað við það sem gerist á öðrum
málsvæðum. Hér eru tleiri tölvur á hvern
íbúa en í flestum löndum og fleiri tenging-
ar við Netið en víðast hvar. Því skiptir
meiru fyrir íslensku að ráða við upplýs-
ingatækni en ætla mætti af fjölda íslend-
inga.
Hópurinn reyndi að gera sér grein fyrir
hvar vandinn væri mestur og að hverju Is-
lendingar ættu að einbeita sér. Sum vanda-
mál tungutækninnar munu væntanlega
leysast sjálfkrafa vegna öflugri tækni og
breyttrar stefnu framleiðanda gagnvart er-
lendum mörkuðum, en önnur verða ís-
lendingar að leysa sjálfir. Hér skiptir höf-
uðmáli að reyna að tryggja að á öllum
sviðum sé tekið tillit til íslenskrar tungu
og sérkenna hennar strax við framleiðslu
búnaðar. Einnig þarf að ganga hart fram í
að koma íslensku inn í alþjóðlega staðla.
Almennt þarf að nota altækar lausnir í stað
sértækra. Þetta er eina stefnan sem getur
tryggt að íslenska sé nothæf í upplýsinga-
tækni í framtíðinni. Sérlausnir eru dýrar,
þær hafa stuttan endingartíma og eru mjög
erfiðar og mannfrekar í viðhaldi og þeim
ætti ekki að beita nema í brýnustu neyð.
Sem stendur er markaður fyrir tungu-
tækni á Islandi ekki nægilega stór til þess
að hann geti staðið undir þeirri þróunar-
vinnu sem þarf til þess að tryggja stöðu ís-
lenskrar tungu í upplýsingasamfélaginu.
Þetta er skýrt frekar í skýrslunni. Ekki er
víst að þannig þurfi þetta að vera til fram-
búðar. Islendingar hafa hingað til greitt
fyrir sína íslensku ef svo iná segja, útgáfa
er mikil af bókum og blöðum og þjóðin
greiðir fyrir það efni hærra verð vegna
þess að efnið er á íslensku og markaðurinn
er lítill. A sama hátt mun þjóðin væntan-
lega smátt og smátt greiða þann kostnað
sem hlýst af því að íslenska upplýsinga-
tæknina.
Nefndinni virðist sarnt sem áður að átak
þurfi að gera til þess að koma tungutækn-
inni á fæturna og það verði ekki gert án
stuðnings hins opinbera. Nefndin álítur að
slíkt átak muni borga sig til lengri tíma lit-
ið. Markmiðið með átakinu ætti að vera að
30
Tölvumál