Bókasafnið - 01.07.1984, Blaðsíða 23

bókasafna einungis sem stað-
bundin verkefni á þann hátt sem
fastbundið hefur verið í lögum.
Þar séu sveitarfélög ein gerð
ábyrg fyrir byggingu bókhlaða,
stofnkostnaði og rekstri safnanna.
Almenningsbókasöfn hinna ein-
stöku bæjar- og sveitarfélaga hafa
að vísu fram að þessu aðallega
þjónað fólki í nánasta umhverfi
sínu, en til þess að tryggja megi
ákveðna lágmarksþjónustu um
allt land verður að skapa þeim
skilyrði til að vinna saman og
samræma starfsaðferðir sínar.
Nefndin telur því að tryggja þurfi
opinberan stuðning við uppbygg-
ingu og samstarf á þann hátt sem
gert er á ýmsum þjónustusviðum.
í vaxandi mæli starfa sveitarfé-
lög saman að ákveðnum mála-
flokkum. Landssamtök sveitar-
félaga láta sig einnig í vaxandi
mæli varða skipulag og fram-
kvæmd mála í heilum lands-
hlutum. Ljóst er að málefni
almenningsbókasafna þarfnast
verulegrar endurskoðunar og
verður sú endurskoðun að byggja
á aðgerðum sem miða að því að
efla samvinnu safnanna.
Nefndin álítur að almennings-
bókasöfnum verði að gera jafn-
hátt undir höfði og skólakerfi,
heilsugæslu og öðrum þeim
þáttum sem bæði ríki og sveitar-
félög leggja fram fé til.
Mikill nauðsyn en að efla ráð-
gjöf og gera þarf skrifstofu bóka-
fulltrúa kleift að lirinda í fram-
kvæmd verkefnum, sem stuðla að
samræmingu og uppbyggingu
safnanna í heild.
Nefndarmenn telja eftirfarandi
aðgerðir forsendur þess að hægt
sé að gera heildaráætlun um upp-
byggingu og aðsetur almennings-
bókasafna:
1. Stofnun landshlutaþjónustu
Lagt er til að landinu verði skipt í
þjónustusvæði seni séu þau sötnu og
umdætni landshlutasamtaka sveitar-
félaga. Á hverju þjónustusvæði starfi
sérstakur bókasafnsráðgjafi sem haft
með höndum faglega ráðgjöf við bóka-
söfn á svæðinu, þar með talin bœjar-
og héraðsbókasöfn (miðsöfn), hrepps-
bókasöfn og stofnanabókasöfn. Hann
hafi eintiig ráðgjöf við skólasöfti með
höndum í samráði viðfræðsluyftrvöld
svæðisins og menntamálaráðuneytið.
2. Gerðar verði kröfur utn starfs-
menntun
Lagt er til að bundnar verði í lögum
kröfur um menntun í bókasafnsfræði
til starfa í almenningsbókasöfnum.
Landshlutaþjónusta
Nefndin gengur út frá því að
ekki verði vikið frá núverandi
umdæmaskiptingu landsins, en
komið verði á ráðgjafaþjónustu á
nokkrum stöðum á landinu.
Nefndin álítur að skipting
landsins í 7 þjónustusvæði sé sú
leið sem rétt sé að fara til að
byggja upp á skipulegan hátt virkt
samstarf milli safna og jafna þjón-
ustu þeirra. Með því að setja á
stofn ráðgjafaþjónustu í
hverjum þessarra landshluta telur
nefndin að unnt verði að sam-
ræma starfsemi almenningsbóka-
safna og stuðla að betri þjónustu
um allt land, ennfremur að styðja
starfsemi skólasafna.
Þessari þjónustu verði komið
fyrir í öflugu miðsafni (bæjar/hér-
aðsbókasafni) á hverju þjónustu-
svæði eða í nánum tengslum við
það. Gera verður ákveðnar kröfur
til starfsliðs, safnkosts og hús-
næðis þess safns, sem viðurkennt
er sem móðursafn landshluta-
þjónustu.
Nefndarmenn benda á að hug-
myndin að landshlutaþjónustu
sé ekki ný. Hana megi rekja allt
aftur til ársins 1827 þegar fyrsta
amtsbókasafnið hafi verið
stofnað. Ömtin voru lögð niður
árið 1904 og þá stofnuð sýslusöfn,
en með fyrstu lögum um almenn-
ingsbókasöfn árið 1955 voru
sýslubókasöfn lögð niður, og
bæjar- og héraðsbókasöfn komu í
staðinn. Þannig hafi stöðugt
fjölgað þeim söfnum, sem áttu
að vera hornsteinar og tengja
söfnin í eitt virkt kerfi, en það álíta
nefndarmenn öfugþróun.
Nefndarmenn benda á, að þar
sem þjónusta almenningsbóka-
safna er virkust, byggi safnakerfið
á landshlutaþjónustu, samanber
fylkisbókasöfn í Noregi, léns-
bókasöfn í Svíþjóð, miðsöfn í
Danmörku, landshlutasöfn í
Finnlandi. Svipað fyrirkomulag
tíðkast einnig víða í Bandaríkjum
Norður-Ameríku og Bretlandi.
Reynslan í þessum löndum hefur
sýnt, að þetta fyrirkomulag hefur
haft úrslitaþýðingu fyrir upp-
byggingu safnakerfis og er besta
leiðin til að tryggja jafnari þjón-
ustu.
Nefndin leggur áherslu á að
landshlutaþjónusta tengist starf-
andi almenningsbókasafni,
„móðursafni“. Val móðursafns
viðurkennist af menntamálaráðu-
neytinu og samtökum sveitarfé-
laga, sem einnig samþykkja þjón-
ustusvæði og standa að gerð
samnings milli móðursafns og
landshlutaþjónustu.
Nefndin telur rétt að lands-
hlutaþjónustan verði landshluta-
stofnun, sem íjármögnuð sé af
landshlutasamtökum sveitarfé-
laga með ríkisstyrk. Hún starfi í
náinni samvinnu við bókafulltrúa
ríkisins.
í skýrslunni er lýst þríþættu
hlutverki landshlutaþjónustunn-
ar:
1. Bókasafnsfræðileg ráðgjöf og
aðstoð. Fagleg ráðgjöf og aðstoð
við öll bókasöfn á þjónustusvæð-
inu.
2. Futtdir, námskeið og skyld starf-
semi. Árlegir fundir með full-
trúum safna á svæðinu til þess að
ræða fagleg mál, fræðslufundir og
námskeið fyrir starfslið safna,
skipulagðir í samvinnu við bóka-
fulltrúa ríkisins, samvinna við
félagasamtök og stofnanir.
3. Lánastarfsemi. Gert er ráð fyrir
að byggja upp sérstakan safnkost
(bækur og annað), sem hægt er að
lána til safna og einstaklinga.
Þennan kjarna yrði að byggja upp
með tilliti til þess safnkosts sem til
er á svæðinu.
Kröfur um
starfsmenntun
Lögð er áhersla á, að ákvæði um
menntun bókavarða og annars
starfsfólks í almenningsbóka-
söfnum verði að binda í lögum.
Þeir sem komi nýir til starfa skuli
uppfylla ákveðnar lágmarks-
kröfur áður en þeir fá ráðningu til
starfa.
Sérstök áhersla er lögð á kröfur
um sérmenntun þeirra sem
stjórna eiga söfnum. Nefndar-
menn telja að gera eigi að skilyrði
að forstöðumenn landshlutaþjón-
BÓKASAFNIÐ
23