Bókasafnið - 01.07.1984, Blaðsíða 30

Menntun
og þekkingaröflun
Hitt málið, sem snertir svo
mjög gæði menntunar er hversu
mikla þekkingu nemandi aflar
sér með skólanámi sínu. Þekk-
ingin er skráð í bækur í formi upp-
lýsinga. Hvort upplýsingarnar,
sem nemandi aflar sér verða að
þekkingu innra með honum er
það, sem skólinn þarf að tryggja.
Við megum ekki rugla saman
upplýsingum annars vegar og
þekkingu hins vegar. Upplýs-
ingum má að mínu mati líkja við
fæðu, andlega fæðu. Upplýsingar
verða ekki að þekkingu fyrr en
heilinn og hugsunin eru búin að
melta þessa andlegu fæðu, fremur
en fæða verður að næringu fyrr en
búið er að melta hana. Skóla-
söfnin eru forðabúr fyrir andlega
fæðu, en ef notendur, hvort sem
er um kennara eða nemendur að
ræða, kunna ekki að matreiða
þessa fæðu eða hafa ekki áhuga á
því sem á boðstólum er, verður
andinn magur og þekkingin rýr.
Jesse Shera, sem er að mínu
mati einn allra mesti hugsuður og
heimspekingur í bókavarðastétt,
lýsti þekkingunni sem býr með
einstaklingum sem töfrateppi.
Hvert nýtt þekkingarbrot, sem
við gerum að okkar, verður að
passa inn í þann vef sem fyrir er.
Upplýsingar sem eiga sér enga
stoð í þekkingarheimi okkar tap-
ast í vefnum og verða aldrei hluti
af þekkingarforðanum. Hæfni
heilans til að sortera boðin, sem
stöðugt dynja á okkur, er stór-
kostleg og til allrar hamingju
verður ekki nema örlítið brot af
þeim „upplýsingum" sem á okkur
dynja að fæðu fyrir okkur. Að
öðrum kosti yrði máltíðin heldur
ókræsileg, mikið ómeltanlegt
rusl. Þessi staðreynd segir okkur
mikið. Það er knýjandi að nem-
endur afli sér þekkingar, að þeir
læri hlutina, ekki bara hvar eigi að
finna upplýsingar um þá. Við
verðum að snúa við blaðinu og
tryggja að nemendur læri. Þekk-
ingin sem fæst í skólanum verður
að vera uppistaðan að töfratepp-
inu. Um langt skeið var það tabú
að láta börn læra utanað, og
mönnum fannst jafnvel betra að
kenna ekki neitt. Þetta er mikill
misskilningur. Heilabúið hefur
geysimörg hólf og lítil hætta á að
þau fyllist, og mér finnst ömur-
legt t.d. hve margir unglingar
kunna ekki algengustu íslensk
ljóð og söngva. Hér skulum við
taka okkur á og beita skólasafninu
óspart. Þekkinguna verður að
auka og efla með einstaklingnum.
Skólasöfn
og einstaklingsnám
Sú tilhneiging sem hér hefur
ríkt um skeið, þ.e. blöndun í
bekki, hefur sína kosti og galla og
sömuleiðis sú tilhneiging að allir
skuli læra það sama, allir skuli
taka sama prófið, grunnskóla-
prófið, á sama tíma.
Ég hef mínar efasemdir um
þetta kerfi og hef það á tilfinning-
unni að allir tapi á þessu.
- góðu nemendurnir fá ekki nóg
að glíma við, þeir fá ekki nægi-
lega hvatningu og örvun til að
ná þeim besta árangri, sem
þeim er mögulegur;
- hægfara nemendur eða þeir sem
eiga við námsörðugleika að
stríða finna að þeir eru ófærir
um að fylgjast með;
- kennarinn finnur hve erfitt er að
sinna börnum með svo gjör-
ólíkar þarfir í stórum bekkjum;
- skólinn fær á sig það orð að
hann sé ekki nema miðjumoðs-
stofnun, sem ekki nái hámarks-
gæðum;
- þjóðfélagið þarf á því að halda
að allir hæfileikar nýtist sem
best og síst má vanrækja þá,
sem gætu orðið leiðtogar sam-
félagsins.
Engum finnst athugavert að í
íþróttum skari menn fram úr, en
sjaldan er minnst á námsmenn
sem skara fram úr.
í blönduðum bekkjum er til-
raun gerð til að tosa upp þá nem-
endur sem slakir eru, en góðu
nemendurnir eru látnir ráða sér
meira sjálfir, því að þeir koma til
með að komast í gegnum
stöðluðu prófin hvort sem er.
Góðum nemendum, þ.e. þeim
sem hafa hæfileika til náms, er
hætt við að líta á nám sitt sem hálf-
gerða gervimennsku, og öll
höfum við heyrt menn stæra sig af
að þeir þurfi ekkert að lesa, ekkert
að hafa fyrir náminu. Það verður
fínt að skríða. Ég læt ykkur um að
hugsa um hugarfar þeirra þegar út
í samfélagið kemur. Allt þarf að
fást ókeypis.
Skólasafnið getur haft geysi-
mikil áhrif með því að vera
uppspretta upplýsinga og auk-
innar þekkingar. Ekki bara kenna
nemendum að finna upplýsingr
heldur eiga skólasafnvörður og
kennari að gera fastar áætlanir til
þess að þessir nemendur geti
fundið hvatningu við sitt hæfi.
Menntun og gæði hennar er
lykilatriði fyrir framtíð okkar
allra. Takist skólunum að inn-
prenta nemendum virðingu fyrir
námi og þekkingu hygg ég að
margt gæti áunnist. En með því
að agi, hvort sem um sjáfsaga eða
sjálfsagðan aga gagnvart öðrum
er að ræða, er skoðaður sem
eitthvað óæskilegt komum við til
með að upplifa ekki lýðræði
heldur stjórnleysi í framtíðinni.
Nemendur þurfa að kynnast og
læra um stórvirki mannsandans í
fortíðinni og nú þegar við nálg-
umst tæknibyltingu, sem á eftir að
hafa gífurleg áhrif á okkur öll og
okkar líf skulum við ekki gleyma
mannlegum verðmætum. Mennt-
un verður sífellt tæknivæddari og
menn hafa oftrú á tækninni. Við
skulum samt, kannske er aldrei
meiri þörfen nú, hlúa að virðingu
fyrir manninum og því sem hann
hefur skapað með hugarflugi
sínu. Skapa í nemendum jákvæða
forvitni og þekkingarþorsta og
hvetja þá til að takast á við verk-
efnin.
Skólasöfn og tölvutækni
Mér hefur orðið tíðrætt um
menntun og þörfina fyrir það að
gæðastaðlinum sé haldið háum.
En af hverju legg ég svona mikla
áherslu á þetta núna í tæknisam-
félaginu? Jú, menning okkar er
fyrst og fremst rituð menning og
því verður ekki breytt fyrst um
sinn. Hins vegar er líka tími til
kominn að líta á tæknina og áhrif
hennar á skólastarfið.
Menn ræða nú mikið um þörf-
ina fyrir að kenna nemendum að
nota tölvur. Tölvur eru að verða
30
BÓKASAFNIÐ