Bókasafnið - 01.03.1990, Page 23

tilfellum hafa hljóðbækur verið notaðar. En vegna höfund-
arákvæða hafa hljóðbækur verið ætlaðar ákveðnum
hópum fólks, þ.e. blindum. Aðstæður á Norður-
löndunum hafa verið mismunandi að þessu leyti. í Dan-
mörku hefur fólk, sem á við leserfiðleika að etja, getað
fengið lánaðar hljóðbækur síðan 1983 og frá því í nóv-
ember 1988 geta allir fengið hljóðbækur ókeypis að láni í
dönskum almenningsbókasöfnum.
í lögunt um Blindrabókasafn íslands stendur að hlut-
verk þess sé „... að sjá blindum, sjónskertum og öðrum
þeim sem ekki geta fært sér venjulegt prentað letur í nyt
fyrir alhliða bókasafnsþjónustu." og að Blindrabóka-
safnið annist „... framleiðslu, útgáfu og miðlun hljóð-
bóka og blindraletursbóka með efni skáldverka og fræði-
rita, þar á meðal námsgagna.". Skv. nýjum samningi við
Rithöfundasamband íslands fær Blindrabókasafnið leyfi
til að fjölfalda hljóðbækur í allt að tíu eintökum til útlána í
stað þriggja eintaka áður. Mun þetta bæta úr brýnni þörf
því að Blindrabókasafnið hefur ekki getað annað eftir-
spurn frá almenningsbókasöfnunum. Blindrabókasafnið
gefurlíka út Valdargreinar, fréttatímarit Blindrafélagsins
á hljómböndum fyrir áskrifendur. Þar eru lesnar greinar
úr dagblöðum og tímaritum. Ýmsilegt fleira efni er hljóð-
ritað í Blindrabókasafninu. Ár er síðan Hljóðbókagerð
Blindrabókafélagsins tók til starfa. Megintilgangur
hennar er að stuðla að útgáfu bóka og tímarita á hljóm-
böndum. Nú þegar er útgáfa nokkurra hljóðbóka fyrir
almennan markað í bígerð. Þannig ættu blindir og sjón-
skertir og allir aðrir sem vilja eignast bækur á hljóm-
böndum að geta fengið óskir sínar að einhverju leyti upp-
fylltar. Nokkuð er líka urn það að hljóðbækur séu gefnar
út af öðrum bókaútgáfum en þá eru blindir lánþegar yfir-
leitt ekki hafðir í huga. Þróun síðustu ára hefur verið sú að
lánþegar hljóðbóka leita æ meir eftir þjónustu almenn-
ingsbókasafnanna og krafan hlýtur að vera sú að þau hafi á
boðstólum fjölbreytt úrval hljóðbóka sem lánþegar geta
valið úr. Þó að úrvalið af hljóðbókum hafi aukist má búast
við því að fólk sem á við lestrarörðugleika að stríða af
öðrum ástæðum en sjóndepru verði tregt til að nýta sér
þær. Venjuleg bók og hljóðbók nýtast vel sanian til að efla
lesgetu og því er mikið undir því komið hvernig bóka-
söfnin kynna og koma þessu efni á framfæri.
Hvað er brýnast að gera?
Til þess að koma í veg fyrir dulið ólæsi hljótum við fyrst
og fremst að beina athyglinni að börnum og unglingum,
sérstaklega þeim sem eiga í erfiðleikum með námið, en
einnig að öllum börnum sem eru að læra að lesa. Mikil-
vægt er að hvetja foreldra til að lesa fyrir börnin og efla
þannig lestur yfirleitt því að vitað er að lestrarvenjur mót-
ast snemma. Sjónminni á orð er ein af forsendunum fyrir
lestri til skilnings. Það er því mjög mikilvægt að hvetja
börn til þess að lesa eins mikið og kostur er en til þess að
verða vel læs þurfa þau að lesa u.þ.b. 6-8000 síður. Börn
sem sækist námið seint þurfa að lesa ennþá meira. í
skólunum er gott skólasafn nauðsynlegt og einnig er sam-
vinna skólasafna og almenningsbókasafna brýn. Lestrar-
þeysur, bókakynningar, rithöfundakynningar o.þ.h. eru
vel fallnar til að auka lestraráhugann.
*
I Noregi hefur á seinni árurn mikið verið gert til þess að
auka áhuga barna á lestri. í Hystadskóla voru nemendur í
5. og 6. bekk látnir ganga sjálfir frá bókum til útláns sem
nota átti í bókakynningu. Þannig lærðu þeir á spjaldskrána
og hilluröðina og höfðu skoðað bækurnar þegar þeir
fengu þær loksins lánaðar. Annað verkefni var kallað Lestr-
arþeysa 86. Þetta var samvinnuverkefni þriggja sveitarfé-
laga fyrir nemendur í 3. bekk. í tvo mánuði snerist móð-
urnrálskennslan um bókmenntir og bóklestur. Nemendur
lásu í skólanum og heima og foreldrar voru hvattir til að
lesa fyrir börnin fimmtán mínútur á dag. Margir bekkir
héldu súlurit yfir lesturinn og hafði það mjög örvandi
áhrif á flesta nemendur. í lok verkefnis voru taldar lesnar
bækur á nemanda og var meðallestur á nemanda 11,5
bækur. Nú er í gangi þriggja ára verkefni í Holmliabóka-
safni og Holmliaskóla fyrir 13-15 ára unglinga. Vinsælar
fagbækur og bókmenntir hafa verið keyptar, einnig
myndabækur og tónlistarbönd. Þeim er kornið á framfæri
eins fljótt og mögulegt er og hafa unglingabækurnur for-
gang í bókasafninu. Allar bækur um tölvur, bíla, íþróttir,
gæludýr, vélaro.þ.h. eru settar í unglingadeildina. Teikni-
myndabækur og vinsæl tímarit eru keypt og auk þess
dagblöð. Innréttað hefur verið unglingahorn í bókasafn-
inu í samvinnu við unglingana sjálfa. Þar er einnig aðstaða
til þess að hlusta á tónlist. Skólabekkirnir koma oft í heim-
sókn í bókasafnið, lesa og ræða nýjar bækur og rnargt
fleira er gert í nánu samráði við nemendur.
Það er erfitt og ef til vill ómögulegt að meta árangurinn
af svona átaki en treglæsustu nemendurnir hljóta þó að
bera mest úr býtum. Almennar ályktanir mátti þó draga af
þessu:
• Börnin lásu miklu rneira en þau hefðu annars gert.
• Börnin höfðu gaman af þessari vinnu og lærðu mikið af
henni.
• Foreldrarnir voru ánægðir og sögðu börnin lesa mun
meir en áður.
• Kennarar og bókaverðir lærðu af þessari vinnu og voru
tilbúnir til áframhaldandi starfs.
• Rithöfundaheimsóknir efldu mjög áhugann.
• Yfirleitt breyttust lestrarvenjur nemenda og þeir lásu
Qölbreyttara efni en áður.
• Mikill lestur er mikilvægur fyrir 10 ára gömul börn,
m.a. vegna þess að sjóngallar uppgötvast fyrr.
BÓKASAFNIÐ
23