Bókasafnið - 01.03.1990, Blaðsíða 49

Karl Ágúst Ólafsson fulltrúi, Háskólabókasafni
CD-ROM
Kynning á geisladiskinum
Upphafið
Upphaf geisladisksins (CD) má rekja til haustsins 1982
er hljómdiskurinn CD-A (Conrpact Disc Audio) var
opinberlega kynntur. Sú uppgötvun olli þáttaskilum í
tónlistarheiminum. í október 1983 kom CD-ROM
(Compact Disc-Read Only Memory) svo fyrir augu
almennings.
Pað var þó ekki fyrr en árið 1985 sem framleiðsla á CD-
ROM hófst að marki. í júní það ár gáfu Sony og Philips
fyrirtækin út staðal fyrir gerð disksins, allt frá ytri stærð til
innri gerðar. Ekki var gengið svo langt að samhæfa vél-
búnað.
Síðan þetta átti sér stað hafa fjölmargar nýjar gerðir
geisladiska verið kynntar og fjöldinn allur er í þróun. í
stuttu máli er verið að gera diskinn fjölhæfari m.t.t. fram-
setningar upplýsinga og notagildis (forritanlegur diskur).
Til þess að gefa nokkra hugmynd um fjölbreytileikann
nægir að nefna CD-I, CD-V, DVI og WORM. Þessum
tegundum verða gerð skil á eftir. Allar þessar gerðir eru
söntu ættar og CD-ROM.
Hvað er CD-ROM?
Diskurinn sjálfur er örþunn málmplata, 4,72 þuml-
ungar (u.þ.b. 12 sm) í þvermál, og geymir upplýsingar í
um 5 km langri rák í formi tveggja merkja (1/0) senr raðast
á hinn fjölbreytilegasta hátt, hvert á eftir öðru, eins mis-
munandi og efnið er. Bilið milli merkja er 0,6 míkrómetr-
ar. Leysigeisli nernur síðan þessi rnerki, sem er svo breytt
í hljóð, stafi eða rnynd.
Þrátt fyrir það hve diskurinn er þunnur er hann gerður
úr fjórum lögum. Einkum skipta tvö þeirra máli. Hlífðar-
lagið, úr plastefni, sem hylur diskinn að utan og geymslu-
lagið, úr áli (stundum gulli eða kopar), sem geymir upp-
lýsingar disksins er leysigeislinn nemur. Þó að hlífðar-
lagið fái á sig rispur skaðar það ekki geymslulagið. Það
þarf því nánast að bræða diskinn ef ætlunin er að eyði-
leggja hann. Ekki ber þó svo að skilja að bjóða niegi disk-
inum hvaða meðferð sem er, enda ráðleggja hljóntdiska-
framleiðendur notendum að fara jafnvarlega með diskinn
og hljómplötuna áður.
Geymslurými geisladisks er um 600 Mb (megabæti).
Það samsvarar:
• 600 milljónum stafa -
• 300.000 prentuðum bls. -
• 1500 disklingum (floppy disc) -
• 20 stk. 30 Mb. hörðum diskum -
Það er því ekki furða að lagt sé kapp á að vernda efni
disksins.
Kaup á CD-ROM
Hafa ber nokkur atriði í huga ef ætlunin er að festa kaup
áCD-ROM. Verðdiska, hvort senr þeir eru fengnir í áskrift
eða til eignar, þarf að vera þekkt. Upplýsingar um slíkt
má finna í handbókum. Velja þarf vélbúnað sem hæfir
diskunr sein ætlunin er að kaupa. Tölva og drif verða að
geta unnið saman. Það er nefnilega staðreynd að samhæf-
ingu vélbúnaðar og disks vantar. Það leiðir af sér að ekki
er hægt að nota alla diska við öll drif eða tölvur. Þetta er
greinilega annmarki og háir útbreiðslu CD-ROM. Fjöl-
margar tölvur eru á markaði og verð þeirra mismunandi
eins og geisladrifanna. Sumir CD-ROM diskar þarfnast
harðs disks fyrir stýrikerfi en ekki allir.
Það sem þarf því til notkunar CD-ROM er: tölva (m/
hörðum diski), geisladiskadrif, diskarnir sjálfir og e.t.v.
prentari.
Allt kostar þetta peninga. Verð á tölvum er mjög mis-
munandi. Algengt verð á geisladiskadrifi er um 1000
dalir. Nýlega setti NEC fyrirtækið ferðageisladrif, sem
gengur fyrir rafhlöðum, á markað og kostar það 599 dali.
Diskarnir er nijög misdýrir. Hér eru nokkur dæmi:
Áskrift í eitt ár að Books in Print Plus (skrá yfir fáan-
legar bandarískar bækur) kostar 1000 dali. (Diskurinn er
endurnýjaður ársfjórðungslega.)
Áskrift í eitt ár að The New Grolier Electronic Encyc-
lopedia kostar 395 dali. (Diskurinn er endurnýjaður
árlega.)
Fram tíðarla usnin.
BÓKASAFNIÐ
49