Dagblaðið Vísir - DV - 03.04.1982, Blaðsíða 8

8. DAGBLAÐIÐ & VÍSIR. LAUGARDAGUR 3. APRlL 1982.
„Þá datt þetta
ofan í hausinn
á mér eins og
elding ofan í ffl”
Almenna Bókafélagið stofnaði á
undanförnu ári til samkeppni um bezta
íslenzka skáldverkið. Úrslit keppninnar
voru kunngerð fyrir skömmu og reynd-
ist sigurvegarinn vera Eirar Már Guð-
mundsson fyrii skáldsögi.na Riddarar
hringstigans.
Einar hefur nokkuð látið í sér heyra í
ritvellinum á allra síðustu árum. Frá
hans hendi hafa þegar komið þrjár
ljóðabækur, auk þess sem sitt lítið úr
hverri þeirra hefur verið þýtt og geftð
út sem ljóðasafn á danskri grund.
Einar er á tuttugasta og áttunda
aldursári og hefur undanfarin misseri
stundað nám í bókmenntafræðum i
Kaupmannahöfn. Hann var staddur
hér heima á dögunum og átti blaða-
maður þá stutt viðtal við hann. Var
hann fyrst spurður um innihald fyrstu-
skálsögu sinnar.
Stuttar hugsanir
„Ég á voðalega erfitt með að
fullyrða nokkuð um efnisþráð sögunn-
ar. Sagan sem slík er heild smárra
atriða. Hún er bvggð upp á stuttum
hugsunum sem geta allt eins kallast
söguljóð eda prósar.
Söguhetj: n er lítill snáði sem virðir
fyrir sér veröld sína. Sjónarhorn hans
kann kannski að þvkja iullorðinslegt,
en það er aðeins gert til þess að geta
varpað fram sterkari andstæðum og
geta komið á framfæri fleiri
athugasemdum við veröldina en ella
væri hægt.”
— >ú hefur gefið út þrjár
ljóðabækur á tveimur árum. Hefurðu
verið að safna í sarpinn, eða kom þetta
bara svona allt í einu?
,,Ég man nú ekki alveg hvenær ég
byrjaði að dútla við ljóðið. Ég var
allavega búinn að yrkja nokkuð lengi
áður en ég birti nokkurt Ijóð á prenti.
Fyrstu ljóðin held ég að hafi varla
verið merkileg. Sennilega eitthvert eld-
gos sálarinnar. Þau er vandlega geymd
ofan í kössum núna. Ég veit ekki hvar.
Ég hef ekki litið áþau i mörg ár.
Eftir því sem ég fór að gera mér
betur grein fyrir Ijóðlistinni og sjálfum
mér, þá tók þetta bardús að taka mun
ákveðnari stefnu en áður. Ég hugsaði
samt sem áður ekkert um útgáfu
framan af. Við skulum bara segja að
einn góðan veðurdag hafi ég áttað mig
á því að ég var með handrit að þremur
ljóðabókum í höndunum.
Haustmyrkur
eða Sólarfíæði
— Er nokkur í Kórónafötum hérna
inni?, Sendisveinninn er einmana,
Róbinson Krúsó snýr aftur og nú síðast
Riddarar hringstigans. Allt eru þetta
nöfn á verkum þínum. Hvað eiga þau
að segja?
„Ástæðan fyrir þessum nafngiftum
er einfaldlega sú, að mér finnast þessi
hefðbundnu Ijóðabókarform orðin
vægast sagt úr sér gengin. Þau eiga
ekki lengur við. Nöfn eins og Haust-
myrkur eða Sólarfiæði eru í mínum
huga úrelt.
Mér finnst það brýnna að nefna
bækurnar eftir innihaldi þeirra.. Tökum
Sendisveininn sem dæmi. Nafnið visar
einfaldlega til þess sem í bókinni er að
finna. Sendisveinninn sem er að selja
sínar vörur og kynnist mýgrút af fólki
dag hvern er þrátt fyrir allt óskaplega
einmana. Þetta virðist vera þverstæða.
En bókin fjallar sem sagt um einveruna
og einsemd mannsins — og þessvegna
ber hún þetta nafn.
Er nokkur í Kóróna fötum hérna
inni? er aftur á móti nafn sem í sína
sögu, þó svo að það lýsi innihaldi bók-
arinnar nokkuð vel. Þannig var að ég
var staddur á útihljómleikum með
Kinks í Kaupmannahöfn þegar þetta
nafn skauzt inn í huga minn. Ray
Davies söngvara grúppunnar varð ein-
mitt að orði á þessum tónleikum, að
nýjasta plata þeirra félaga myndi verða
skýrð í höfuðið á jakkafötunum sínum.
Þá datt þetta ágæta Ijóðabókarheiti
ofan í hausinn á mér eins og elding
ofan í fíl.”
Viltu skilgreina ljóðin þín?
,,Já, en það hlýtur alltaf að vera svo-
lítið erfitt. Að skilgreina Ijóðið sem
slíkt er varla hægt, vegna þess eins, að
öll ljóð hvíla á áralangri hefð í huga
manns. Þetta er hlutur sem maður gerir
sér kannski ekki nógu góða grein fyrir,
en er samt sem áður staðreynd.
Þegar ég var að dreifa fyrstu bókun-
um mínum, sagði ég við fólk að ljóð
mín væri einhverskonar uppreisn gegn
ungum og gömlum skáldum. Mér
fannst nefnilega og að mörgu leyti
finnst ennþá íslenzk ljóðagerð vera
ákaflega stöðnuð. Það er eins og það
vanti einhverjar veraldlegar víddir inn í
hana. Til dæmis ýmsa strauma erlendis
frá eins og afstöðu til popptónlistarinn-
ar og þess sem er að gerast í tónlistarlf-
inu. islenzka ljóðlistin er einfaldlega
ekki nógu „töff.” Og það er grátlegt,
ef haft er í huga hvað ljóðið getur gert
marga merka og margbreytilega hluti.”
Ósamræmaniegir
heimar
Þú hefur bæði ort ljóð og skrifað
sögu. Ereinhver munur þará!
,,Ég get varla neitað því að munur er
á milli ljóðs og sögu. Samt sem áður
væri fásinna að segja að þessi form séu
einhverjir tveir ósamræmanlegir heim-
ar. Því er alltof oft haldið fram hér
heima í allri bókmenntaumræðunni, að
eitthvert skáldið sé nú að hverfa úr
ljóðinu yfir í skáldsöguna. Þetta er sagt
í sama tóninum og sá hinn sami væri að
hætta hjá einhverju fyrirtæki og hefja
störf hjá öðru. Þetta finnst mér vera
miskilningur. Þessi tvö form hafa svo
mikil áhrif hvort á annað. Þau vinna
beinlínis saman. Eru v'txlverkandi.
Ljóðið á nefnilega að geta dýpkað
söguvitund manns og öfugt. Ég held til
dæmis að skáldsaga án innsýnar í ljóð-
listina hljóti að vera ákaflega flöt lesn-
ing.
Hitt er svo annað mál að skáldsagan
sem slík krefst miklu meiri vinnu og
lengri tima en ljóðið. Þegar skáldsaga
er skrifuð, þarf maður helzt að vera
upptekin af henni í mjög langan tíma.
Ljóðið er hinsvegar hlutur sem hægt er
að grípa til i hjáverkum. Menn geta ort
ljóð á einni sekúndu og menn gætu
verið tvö ár að yrkja sama ljóðið. Og
það er enginn sem kemur til með að
segja að það ljóð sem maður orti á kló-
settinu sé eitthvað lakara en það sem
maður hefur legið yfirí fjölda ára.
Aftur á móti þykir það orðið fínt að
yrkja lítið á lífsleiðinni. Það kann samt
að vera kostur í sumum tilfellum að
hafa ort lítið um ævina. Því neita ég
ekki. En menn hafa einfaldlega viljað
halda þessu fram til þess eins að geta
búið til goðsögulegan heim um eitt-
hvert skáldið.”
Að bjarga
heiminum
Til hvers yrkja menn Ijóð, til hvers
aðskrifaskáld sög u?
,,Ég held að um leið og menn eru
farnir að spyrja sig þessarar spurning-
ar, þá séu hlutirnir farnir að flækjast
allmikið fyrirþeim.
Ég vil halda því fram að ritstörfin
séu bæði skemmtileg og skapandi
vinna. En ég er ekkert að réttlæta þau
fyrir mér á þann hátt að í hvert skiptið
sem ég setjist við ritvélina, þá sé ég að
bjarga heiminum. Það er af og frá.
Laxnes segir, að sögulistin liggi svo
beint fyrir okkur, að við þurfum ekkert
að spyrja okkur þessarar spurningar.
Og ég held að þetta sé alveg rétt hjá
honum. Það eru kannski Svíar einir
þjóða sem velta álfka spurningum fyrir
sér!”
Nú má ætla að hlutverk hins ritaða
orðs muni breytast töluvert á komandi
árum. Spurningin er, hvernig mun það
breytast?
,,Ég hef engar áhyggjur af því að
menn hætti að lesa ritaða orðið. Svo
framarlega sem menn skrifa góðar og
skemmtilegar sögur í framtíðinni, þá
EinarMár
Guömundsson
skáld
meömeiru
í viðtali
um
nýjustu
skáldsögu
sifia
ogfleira
verða þær lesnar. Ritlistin er búin að
vera til í svo og svo mörg þúsund ár og
ég held að fásinna sé að halda því fram
að nokkur videótæki geti gengið af
henni dauðri.
Ég lít frekar á tækninýjungarnar í
heiminum sem tæki til þess að útvikka
listina og hennar möguleika, heldur en
að þrengja hana. Þeir sem eru að fást
við ritstörf mega ekki ganga með það í
maganum að ritlistin hverfi einn góðan
veðurdag. Það er álíka fáránlegt og að
ganga með þær grillur að heimurinn
muni farast á morgun. Menn verða að
vera bjartsýnir!”
-SER.