Dagblaðið Vísir - DV - 17.09.1982, Blaðsíða 10

10
DV. FÖSTUDAGUR17. SEPTEMBER1982.
Útlönd
Útlönd
Útlönd
Útlönd

Alexander Kielland: Hann Hggur nú bundinn í Gandsfirði við Stavanger. Seinna er ætíunin að toga hann inn á
Stordsvæðið og gera þar enn eina tilraun tilað snúa honum við.
NÝJA R SKA ÐA BÓTA KRÖFUR
VEGNA ÞEIRRA SEM FÓRUST
Eftirlifandi ættingjar mannana er
fórust með olíuborpallinum Alexand-
er Kielland hafa nú ásamt þeim er af
komust sótt fyrirtækið Philips til
saka. Er hér um 162 aðila að ræða og
krefjast þeir um 11 milljarða
norskra króna í skaðabætur eða 69
milljóna hver. Vinni þeir málið,
mega ýmsar hjálparstofnanir eins
og t.d. Björgunarsveitin norska og
Hjálparstofnun kirkjunnar búast við
milljóna gjöfum.
— Ymsir af þessum aðilum hafa
nefnt þetta við okkur, segir Odd
Kristian Reme, forstöðumaður
Kielland-sjóðsins, í samtali við
norska Dagblaðið.
— En málið er allt á frumstigi og
fyrsta skilyrðið er auðvitað að vinna
þaö. Við höfum rætt um það að féð
skuli renna til hjálparstofnana svo
þaö komi þurfandi til góða.
Yfirheyrslur í sambandi við mál
þetta hófust í Ohio sl. mánudag, en
þaö er dómstóllinn í Cleveland sem á
að skera úr því hvort málið skuli
tekið upp að nýju í Bandaríkjunum,
en áður höfðu flestir stefnenda
komist að samkomulagi við Philips. I
upphafi var hér um 212 aðiia að
ræða, þar af voru fimm menn sem
lifðu slysið af og sjö ættingjar látinna
sem þáðu ekki sættir. Þessir 12 á-
samt fimm þeirra sem áöur tóku
sættum hafa nú stefnt Philips fyrir
borgarrétt íStavanger.
Erréttlátt aðfólk
verði marg-milljónerar
á því að missa fyrirvinnuna?
Athygli manna beinist þó mest að
málaferlunum í Bandaríkjunum.
Erlend fyrirtæki, og þá fyrst og
fremst þau sem vinna í Noregi,
munu fylgjast náið meö þeim. Vinni
ættingjarnir og mennirnir sem
komust af málið gegn Philips má
búast viö aö fleiri skaðabætur fylgi i
kjölfarið vegna annarra slysa á
Norðursjónum. Falli dómur á þá leið
að stefna megi bandarískum
fyrirtækjum fyrir bandarískan rétt
vegna slysa í Norðursjó veröa bóta-
kröfur mun hærri en í skaöabóta-
málum sem koma fyrir rétt í Noregi.
I Noregi var Philips dæmt til að
greiða ekkjum þeirra er fórust með
Alexander Kielland 800.000 Nkr. í
skaðabætur ásamt 50.000 Nkr. fyrir
hvert bam. Eftirlifandi foreldrar
fengu 25.000 Nkr., og þeir sem
komust af sömu upphæð.
Philips heldur því enn fram aö
skaðabætur þessar hafi verið rífleg-
ar í samanburöi við norskan
mælikvarða. En í mörgum tilfellum
slapp fyrirtækið við að greiöa alla
upphæöina þar sem sameiginlegar
tryggingar voru látnar ganga upp í
skaðabæturnar.
Þessar nýju kröfur um 11
milljarða í skaðabætur eru aftur á
móti miðaðar viö amerískan
mælikvarða.
— Spurningin er bara hvort það
samræmist venjulega norsku réttar-
fari, að fólk verði marg-milljónerar
á því að missa fyrirvinnu sína, segir
blaðafulltrúi Philips í Stavanger,
Sander Bull-Gjertsen.
I yfirheyrslunum heldur Philips
því fram að ekki sé hægt að taka mál
þetta upp við bandaríska dómstóla
þar sem slysið geröist i Noregi og á
norskum borpalli.
— Við höfum í höndunum
amerískan hæstaréttardóm sem
kveður svo á, að ekki sé hægt að fá
mál tekin upp aö nýju í Banda-
ríkjunum ef þegar hefur verið dæmt í
þeim erlendis og tilgangurinn er sá
eini að fá hærri skaöabætur, segir
Bull-Gjertsen.
— Lögfræöingar okkar koma á
móti meö þá staðhæfingu aö
ættingjamir og þeir sem komust af
hafi aldrei fengiö neinar upplýsingar
um möguleikana á aö stefna Philips'
fyrir bandarískan rétt, segir Odd
Kristian Reme. — Jafnframt
munum við vísa til þess að með
þessum f járkröfum viljum við refsa
Philips fyrir mistök og vanrækslu í
sambandi viö slysið.
— Einnig mætti spyrja hverjum
ber aö hafa samviskubit vegna þessa
máls. Eru það ættingjar hinna látnu,
þeir sem komust af eöa fjölþjóða
auðhringir sem raka saman fé og
kæra sig kollótta þótt mannslífum
sé stefnt í hættu? Ég held aö
fyrirtækið Philips og norska þjóðin
séu alls ekki sammála um þaö svar.
Stofhendur fengu bandarískt lög-
fræöifyrirtæki til að taka málið að
sérgegnþvíaðfyrirtækiöfengi 33%
af skaöabótunum, ef málið ynnist.
Hins vegar þurfa þeir fyrrnefndu
ekkert að greiða ef þeir tapa.
Philips hefur aftur á móti stefnt
þeim sem hönnuðu og byggðu
Alexander Kielland og krefst
fyrirtækið skaöabóta af þeim vegna
mistaka og vanrækslu. Það mál
verður tekið fyrir rétt í París, en
skaðabótakröfur Philips nema um
200 milljónum norskra króna.
(Norska Dagblaðið)
Frá Varsjá skrifa erlendu frétta-
mennirnir, að laufið sé farið að falla
af trjánum í Lazienki-garðinum, og
að haustiö liggi í loftinu í höfuðborg-
inni. Borgarbúar oma sér aö vísu
enn í geislum síðsumarsólarinnar,
en lýsingin gæti alveg eins verið
líking, því að í hönd fer annar vet-
urinn undir oki herlaganna.
Síðustu dagana hefur allt veriö
með kyrrum kjörum í Varsjá eftir
götuóeirðirnar í tilefni afmælis Ein-
ingar. Varsjá hefur verið eins og
hver önnur höfuðborg austantjalds.
Áróöurspjöld þess opinbera
vegsama vinnudyggðina. Biöraöir
eru viö flestar verslanir, þar sem
flestar nauðsynjar eru torfáanlegar,
hvort þaö er sápa, smjör eöa kjöt.
En myndin breytist nokkuð, ef
birtist herflokkur á götunni eða
hópur óeiröarlögre i'lunnar, grár
fyrir jámum. Þeir síöarnefndu eru
kallaðir „zomo” af skammstöfun
lögregludeild ar þeirra.
Hinir gráklæddu zomo-ar em afar
illa séðir og söguefnið í margri
neyðarlegri skrítlunni. Taktfastir
stígvélasmellir þeirráá steini lögðum
strætunum, glampandi vopn og
hjálmar eins og vekja fólk upp af
hversdagsdofanum. Andlitsdrættir
harðna, munnvikin stríkka og hakan
skýst fram. Illskulegri þögn slær á
biðröðina.
Það úir og grúir af þeim í miðborg-
inni og mest við hótelin. Hreinar göt-
umar, sem þeir þramma um á varð-
göngu sinni, em mjög breyttar frá
því fyrir ári, þegar þær vom eins og
veggfóðraðar með upplímingar-
spjöldum hinnar óháðu verkalýðs-
hreyfingar. Nú sést einungis stöku
pár á húsveggjum, eins og smá-
vottur um andstöðuna gegn herlög-
unum. Einskonar leifar þess neista,
Vetrardoði fær-
ist yfir Varsjá
sem kviknaði í verkföllunum í
Gdansk í ágúst 1980.
Aðkomumaður glöggvar sig
kannski ekki í fyrstu á þessari áráttu
Pólverja að krota sólgleraugu á
andlit í veggauglýsingum á meðan
vesturlandaunglingar mundu teikna
í staðinn skegg. En svörtu sól-
gleraugun era tákn fyrir alsjáandi
ertirlit yfirvaldsins, sem yfir öllu
vakir, en Wojciech Jamzelski hers-
höföingi æðstráðandi Póllands ber
ávallt slík gleraugu.
, Annars er allt hér orðiö
grámuskulegt eins og úníform
zomo-anna,” segja sumir Pólverjar,
sem sakna þess lífs og fjörs, sem
einkenndi uppgangsdaga verkalýðs-
hreyfingarinnar, þegar embættis-
mennirnir voru neyddir að samn-
ingaborðinu og f jölmiðlamir brutu af
sérklafa ritskoöunarinnar og opnuöu
umfjöllunina, eins og blómið krónu
sína í vorgróandanum. En þessi
sömu blöð, sem í fyrra sögðu ítarlega
frá fyrsta og eina landsþingi Ein-
ingar, hafa aftur tekið upp gamla
lagið á hlutunum, enda margir
blaöamannanna frá þeim dögum
horfnir úr störfum.
Afleiðing þess hefur birst í eins-
konar sniögöngu lesenda, eftir því
sem pólskir blaðamenn og blaöa-
salar segja. Erlendu fréttamennimir
hafa ósjaldan séð og heyrt vegfar-
endur hreyta ónotum í Pólverja, sem
sést kaupa eitthvert hinna þjónandi
málgagna þess opinbera.
Og það þarf ekki langar samræður
við landsmenn til þess að finna
önnur slík tákn beiskjunnar, sem
undir kraumar, enda Pólverjar
frægir af því að ala lengi og af
þrákelkni á mótþróa sínum, ef hann
vaknar hjá þeim á annað borð. Þeir
hafa enda öðrum Evrópuþjóöum
meiri reynslu í því aö láta hana í
ljós, án þess að láta standa sig
beinlínis að andstöðu við gildandi
herlög eða yfirvald.
Eitt dæmiö þar um speglast í meiri
kirkjusókn en áður, því að kaþólska
kirkjan er orðin eins og skjólshús
fyrir andstæöinga herlaganna. Þeim
er eins og unun að fjölmenna í kirkju
líkt og til þess að storka yfirvaldinu,
sem er meinilla við hverskonar
mannsafnaö og bannar alla fundi á
almannafæri, en treystist ekki til
þess aö banna fólki kirk jusókn.
Tvö mest áberandi táknin eru
stórir blómakrossar, sem lagöir em
á jöröina fyrir framan kirkjumar, og
gjarnan em höfð hjá þeim logandi
kerti. Hvenær sem menn sjá í Pól-
landi logandi kerti í dag, kemur í
hugann hin almennu mótmæli fólks í
fyrravetur, sem stilltu logandi
kertum út í glugga í nær hverju húsi
til merkis um andstöðuna við
herlagainnleiðinguna. Kertalogið
skal vera tákn um þann andófseld,
sem Eining tendraöi í brjóstum
alþýðunnar í Póllandi.
Rauömálaöir kolamolar tákna
minningu kolanámumannanna, sem
létu lífið í Katowice í Sílesíu, þegar
zomo-arnir bmtu andspymu þeirra á
bak aftur í desember í fyrra.
En þetta em einvörðungu tákn og
minna um margt á uppreisnargjama
unglinga, sem þvermóðskast vilja
undir stjórn kennarans, en þora ekki
aö bjóða honum fullkomlega
byrginn. Þetta orkar máttleysislegt í
viðmiðun við dirfsku verkalýðs-
baráttunnar, þegar hún reis sem
hæst og krafðist brottvikningar
spilltra embættismanna. Það er eins
og holahljóð í því öllu.
Og eftirtektarvert er núna, þegar
vetur er að byrja, að hljóðnað er
alveg slagorðið frá því í fyrra:
„Veturinn er ykkar. Vorið er okkar.”
— Það heyrist ekki cinu sinni dauft
bergmálafþví.