Dagblaðið Vísir - DV - 20.01.1983, Blaðsíða 10

10
DV. FIMMTUDAGUR 20. JANUAR1983.
Útlönd Útlönd Útlönd Útlönd
Tæp tvö ár eru til næstu forseta-
kosninga i Bandaríkjunum (21 mán-
uöur nákvæmlega), en þaö er strax
byrjaö aö blása í framboösglæöurnar
og væntanleg framboðsefni tekin aö
skaraí eldinn.
Fyrstu tíöindin í þessu sambandi
voru, þegar Ted Kennedy, öldunga-
deildarþingmaður frá Massachu-
setts, lýsti því yfir fyrr í vetur, aö
hann mundi ekki gefa kost á sér til
forsetaframboös því aö hann vildi
ekki leggja þaö á fjölskyldu sína svo
fljótt aftur eftir síöustu orrahríð. Aö
því leyti til verður kosningabaráttan
framundan frábrugöin síöustu þrem
forsetakosningum, þar sem framboð
Teds hefur ávallt verið brennandi
spurning.
Annaö, sem mjög hefur markað
umræöuna um framboösmálin til
þessa, er samskonar „ekki-tíöindi”,
því aö enn vita menn ekki, hvort
Ronald Reagan, núverandi forseti
hyggur á endurkjör eöa ekki. Er
margur repúblíkaninn orðinn órór
yfir því, hve lengiforsetinn ætlar aö
draga að láta uppi fyrirætlanir sínar
í því efni.
Mestar hreyfingar
á demókrötum
Framboöshræringar eru því meiri
meöal demókrata en repúblíkana
enn sem komiö er. Helstu framboös-
efni, sem oröuö eru viö hugsanlegt
forsetaframboö, eru þegar tekin aö
tryggja sér aöstoöarmenn og stuön-
ingsliö og áætlanagerö hafin um
framboösbaráttu þeirra. Þannig hef-
ur aðstoðarmönnum Walters Mon-
dales, fyrrum varaforseta, reiknast
svo til, aö hann muni þurfa 26 millj-
ónir dollara í kosningasjóö tii þess að
hljóta útnefningu Demókrataflokks-
ins 1984. Er fjáröflun þeirra þegar
hafin.
Annar demókrati, Alan Cranston
öldungadeildarþingmaður hefur lagt
drög aö því aö vekja á sér athygli
kjósenda meö því aö fljúga til New
Hampshire þar sem fyrstu forkosn-
ingamar verða 1984 og kunngera þar
þann 2. febrúar framboö sitt. —
Heyrst hefur að þriöji demókratinn,
John Glenn (fyrrum geimfari) öld-
ungadeildarþingmaöur kappkosti að
slípa oröfimi sína til þess aö afsanna
þaö orðspor, sem fer af honum, aö
hann sé drepleiöinlegur ræðumaður.
Þaö em þrettán mánuöir þar til
forkosningabaráttan hefst í Banda-
ríkjunum og eitt og hálft ár til flokks-
þinganna, þar sem frambjóðendur
veröa útnefndir. En hjá demókrötum
má heita, aö forkosningabaráttan
hafi byrjaö í Sacramento í Kalifomíu
á fylkisþingi Demókrataflokks Kali-
fomíu. Venjulega koma á þá sam-
komu rúmlega tvö þúsund Kali-
forníudemókratar aö ræöa innan-
flokksmál Kaliforníudeildarinnar og
hefur þaö sjaldnast neitt með for-
setaframboð aö gera. En þetta árið
streymdu á fundinn sjónvarpstöku-
menn og fréttasnápar og ýmsir
frammámenn úi' flokknum víðar frá
Bandaríkjunum.
Þar voru Mondale og Morris Udall
frá Arizona, Glenn frá Ohio,
Cranston (sem eölilegast var, því aö
hann er þingmaður Kaliforníu),
Gary Hart frá Kólóradó, Emest Holl-
ings frá Suður-Karólína og Dale
Bumpers frá Arkansas. — Enginn
þessara framantöldu manna hefur
lýst sig frambjóöanda til forsetaem-
bættisins, en flestir þeirra hafa á bak
við tjöldin þreifaö fyrir sér aö undan-
förnu um undirtektir viö framboö
þeirra, og era líklegir til þess aö sýna
litánæstuvikum.
Fundahríð
framundan
Fjáröflun í kosningasjóði til fram-
boös hvers einstaks og sú pólitíska
áhrifaskák, sem tefld er ávallt sem
undanfari framboösbaráttunnar,
hefur leitt af sér, aö kosningabarátt-
an teygist yfir sífellt lengri og lengri
tíma viö hverjar forsetakosningar.
Menn hefja sinn undirbúning sífellt
fyrr, og hafa tilraunir til umbóta i
því efni engu áorkað. Segja mætti aö
kosningabaráttan sé oröin tvíþætt.
Fyrst til fjáröflunar og síðan til þess
aö tryggja sér fylgi fulltrúa á flokks-
þingunum, þar sem útnefningin fer
Verkalýðssamtök
taka afstöðu
Þessum fundum verður ekki ýkja
mikill gaumur gefinn framan af, en
eftir því sem líöur á áriö og stöku
framboðsefni verða meira áberandi
munu fjölmiölamir vaka yfir þeim
fundum þar sem slíkir koma fram.
Af þessum fundum þykir þýöingar-
mestur sá, sem stærstu verkalýös-
samtök í Bandaríkjunum, AFL—
CIO, efna til meöal forvígismanna í
síöasta mánuöi ársins. Sá fundur
mun á vissan hátt brjóta blaö í sögu
forsetakosninga í Bandaríkjunum
því að samtökin ætla nú aö lýsa yfir
stuöningi sínum viö eitt ákveðiö
framboösefni. Það hafa þau aldrei
áöur gert fyrir forkosningabarátt-
una.
Kosningabarátta
lengist
Þaö hefur einnig oröiö til þess aö
lengja kosningabaráttuna í fyrri
endann og þær breytingar, sem oröiö
hafa á síðustu áram í aðferðum
Bandaríkjamanna til þess aö velja
frambjóöendur sína. Eins hafa
breytingar á lögum um f járöflun til
kosningasjóða verkaö í sömu átt.
Enn velja flokkarnir frambjóöend-
ur sína meö meirihlutakosningu full-
trúa þeirra á flokksþingunum, sem
haldin era sumariö þaö sama ár
sem forsetakosningarnar fara sjálf-
ar fram (í nóvember). En þaö, sem
breyttist á síðasta áratug, var aö-
ferðin viö aö velja fulltrúa hinna 50
fylkja á landsþing flokksins. Æ fleiri
fulltrúar era vaidir í forkosningum
þar sem tekiö er miö af vinsældum
framboösefnanna, og æ færri eru
valdir af fiokksforystunni, eöa
flokksforingjunum á lokuöum fund-
um, eins og áöur geröist. — Áriö 1968
vora aöeins 17 forkosningar og 40%
landsþingsf ulltrúa valdir í þeim. 1980
voru 37 forkosningar og 75% fulltrú-
anna valdir þannig.
(S)
Umsjón:
Guðmundur Pétursson
Lögin um fjáröflun kosningasjóöa
breyttust á síöasta áratug svo aö hún
útheimtir nú lengri tíma. Þau miöa
aö því aö draga úr áhrifum auðvalds,
sem meö stórframlögum sínum áö-
ur, gátu náð sterkum ítökum í ein-
stöku frambjóðendum. Lagabreyt-
ingin takmarkaöi einstakt framlag
viö hámark þúsund dollara, en í staö-
inn hljóp ríkissjóður undir bagga og
leggur jafnt fram á móti öllum 250
dollara framlögum eða minni. Til
þess aö njóta ríkisstyrkjarins þarf
frambjóðandinn aö öngla saman lág-
mark 5000 doliurum með slíkum
smáframlögum í 20 eöa fleiri ríkjum.
Það er umfangsmeira verk og tíma-
frekara en gamla aöferöin.
Þaö er meöal annars ein ástæöa
þess aö Walter Mondale þykir standa
betur aö vígi en keppinautar hans
meöal demókrata, og einkanlega eft-
ir aö Kennedy dró sig út úr kapp-
hlaupinu. Á 25 ára stjómmálaferli
sínum hefur hann öölast þau ítök
víöa um land aö hann haföi uppfyllt
lágmarksskilyrðin fyrir ríkisstyrk á
tveimdögum.
Repúblíkanar
í biðstöðu
1 Meöal repúblíkana liggja fram-
boðshreyfingar í láginni, eins og
sagði hér í upphafi. Þaö hefur heyrt
til undantekninga aö framboösefnum
einhvers flokks tjóaöi aö etja kappi
við flokksbróöur, sem sæti á forseta-
stóli og keppti aö endurkjöri. Á meö-
an Reagan hefur ekki sagt af eöa á,
eru flokksbræður hans í biöstöðu. Ef
hann fer ekki fram sjálfur, er vara-
forseti hans, George Bush, auövitaö í
sterkustu aöstööunni. Lengra eru
framboösvangaveltur repúblíkana
naumast komnar, nema óljósir kvitt-
ir um hina og þessa menn, sem helst
þættu geta keppt viö Bush, ef Reagan
gæfi ekki kost á sér.
Framboðsþreifingar
byrjaðar í Banda-
ríkjunum tveim ár-
um fyrir kosningar
Ronald Reagan forsetl heldur repúblikönum i biðstöðu.
George Bush varaforseti á mesta möguloika meðal Walter Mondale, fyrrum varaforseti, hefur forskot
repúblikana, ef Reegan fer ekki fram til endur- á aðra flokksbrœður sina eftir að Kennedy dró sig i
kjörs. hlá.
fram. Kalifomíufundurinn var
fyrsta skref sumra í undirbúningi
fyrir fjáröflunina. Þingmennimir
vora ekki komnir þangað úr öörum
fylkjum til þess aö byrja svo
snemma aðafla sér stuðnings flokks-
bræöra þar til útnefningar. Fyrst og
fremst vora þeir þar til þess aö sýna
sig í sjónvarpinu innan um aöra
demókrata og vekja á sér athygli
sem hugsanleg framboðsefni til þess
aö vekja frekar tiltrú framleggjanda
í kosningasjóði þeirra. Kaliforníu-
fundurinn var aöeins sá fyrsti af
mörgum þingum fylkisdeilda Demó-
krataflokksins, sem nú fara í hönd og
munu spanna mest allt áriö 1983 meö
ásamt öðram fundum stéttarfélaga.
Eins veröa kappræöufundir, sem
frambjóöendur munu sjálfir standa
að.