Dagblaðið Vísir - DV - 20.01.1983, Side 12

12
DV. FIMMTUDAGUR 20. JANUAR1983.
" DAGBLAÐIÐ-VÍSIR JJ

Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stiómarformafiurog úfgáfustjdri: SVEINN R. EYJÓLFSSON.
Framkvæmdastifiriog útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON.
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM.
Aðstoðarritstjóri: HAUKUR HELGASON.
Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON og ÓSKAR MAGNÚSSON.
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P.STEINSSON.
Ristjóm: SÍÐUMÚLA12—14. SÍMI86611. Auglýsingar: SÍÐUMÚLA33. SÍMI27022.
Afgreiðsla, áskriftir.smáaugiýsingar, skrifstofa: ÞVERHOLTI ll.SÍMI 27022.
Sími rilstjómar: 86611.
Setning, umbrot, myrtda-og plöfugerð: HILMIR HF.,SÍÐUMÚLA 12. Prentun:
ÁRVAKUR HF„ SKEIFUNNI19.
Áskriftarveröá mánuði 150 kr. Verð í lausasölu 12 kr. Helgarblað 15 kr.
Flokkakerfi
í upplausn
Góðartillögurum
stjórnarskrá
Um þaö bil fimm þingsæti eru á vergangi milli kjör-
dæma vegna núverandi aðferðar við úthlutun uppbótar-
þingsæta. Þetta veldur þeim óþægindum, að kjósendur
vita ekki fyrirfram, hve margir þingmenn falla í hlut
kjördæmisins.
Samkvæmt nýju aðferöinni, sem forustumenn stjórn-
málaflokkanna hafi samið um, má búast við, að einungis
eitt þingsæti veröi á slíkum vergangi. Er til mikilla bóta
aö draga þannig úr pólitískum happdrættisvinningum.
Annar kostur samkomulagsins um nýja kjördæmaskip-
un er, að þingmönnum mun aðeins f jölga um þrjá, sem er
mun minna en menn óttuðust fram eftir vetri. Fjölgun um
5% er ekki mikil á þessum tíma hárra prósentutalna.
Hinu er ekki að leyna, að samkomulagsleiðin er lakari
en annar 63ja þingmanna kostur, sem virtist ætla að
veröa ofan á fyrir áramótin. Þar var ekki gert ráö fyrir
neinum uppbótarmönnum með tilheyrandi happdrættis-
óvissu.
Nauðsynlegt er að minna á, að það var um síðir af ann-
arlegum ástæðum, að forustumenn Sjálfstæðisflokks og
Alþýðubandalags höfnuðu betri aðferðinni. Þeir óttuðust,
að hún mundi um síðir spilla meirihluta í Reykjavík og á
Noröfirði.
Auðvitað var unnt að girða fyrir þetta, svo sem gert er
annars staðar, þar sem þessi aðferð hefur lengi verið not-
uð með góðum árangri. En þetta sýnir, að litlir kallar
ráða ferðinni hjá okkur, jafnvel í stjórnarskrármáli.
Að béztu leiðinni frágenginni er hin endanlega niður-
staða hin næstbezta og frambærileg sem slík. Sérstaklega
ber að fagna, að samkomulag skuli yfirleitt hafa tekizt
um svo viðkvæmt og erfitt mál sem kjördæmamálið.
Önnur atriði, sem stjórnarskrárnefnd hefur meira eða
minna orðið sammála um að leggja til, að verði í nýrri
stjórnarskrá lýðveldisins, eru yfirleitt til bóta. Þau hæfa
nýjum aðstæðum betur en hin eldri ákvæði gera.
Helzt eru það ákvæði um eignarétt, sem þvælzt hafa
fyrir nefndinni. Þar aö baki er grundvallarágreiningur
pólitískra hugmyndakerfa. Á því sviði verður seint fundin
samkomulagsleið, sem þíngmenn samþykki einum rómi.
Samkvæmt tillögunum á að skerða rétt til þingrofs,
þrengja heimild til setningar bráðabirgðalaga og banna
afturvirkni skattalaga. Sérstakur ármaður alþingis á aö
gæta réttar borgara ríkisins. Alþingi á að verða éin mál-
stofa.
Mannréttindi eiga aö verða í samræmi við sáttmála
Evrópuþjóöa og Sameinuðu þjóðanna. Nefndir alþingis
eiga að fá aukinn rétt til aðhalds aö framkvæmdavaldi.
Þjóðaratkvæðagreiðslum á að vera unnt að beita í aukn-
um mæli.
Við fyrstu sýn virðist mega allt gott segja um þessar til-
lögur og ýmsar fleiri. Að sjálfsögðu þarf að skoða þær
rækilega á þingi, í nefndum þess og úti í þjóöfélaginu. Við
gerö stjórnarskrár er flas ekki til fagnaðar.
Ekki eru menn á eitt sáttir um, hvort unnt sé að ná sam-
komulagi um fleira en kjördæmamálið fyrir þingrof, ef
kosningar verða í apríl. Meiri líkur eru á, að það takist, ef
kosningarnar verða ekki fyrr en í júní.
Á allra næstu vikum mun koma í ljós, hvort unnt verður
að ljúka stjórnarskrármálinu á þessu þingi. Að fengnu
samkomulagi um kjördæmamáliö er vafasamt, að efnis-
leg rök séu haldbær gegn slíkri heildarafgreiðslu.
Jónas Kristjánsson
Alltaf veröur staðan í íslenskum
stjómmálum furöulegri og furöulegri.
I raun ríkir þar nú oröiö slíkt upplausn-
arástand aö engu er líkt svo áratugum
skiptir. Ríkisstjórn, sem búin er aö
missa þingmeirihluta og viröist ekki
ná saman um nokkur úrræöi sem að
gagni megi koma og enginn býst orðið
viö neinu af, virðist hreint ódrepandi.
Segja má aö allt veröi henni til bjarg-
ar, þegar flest sund virðast lokuö. Þau
undur gerast meira aö segja aö Vil-
mundur Gylfason veröur til þess að
lengja setu Kröflu-páfans á forsætis-
ráöherrastóli og heföu þótt ósennileg
tíöindi fyrir nokkrum mánuöum.
Flokkakerfi
í andarslitrum?
Fyrir alllöngu leiddi ég rök að því, í
grein hér í blaöinu, aö núverandi
flokkakerfi væri aö ganga sér til húöar
og upp úr því upplausnarástandi sem í
raun hefur ríkt í íslenskum stjórnmál-
um í meira en áratug myndi rísa ný
flokkaskipan. Þetta þótti þá mörgum
góöum manninum mikil furöuskrif,
sem enga stoö ættu sér í raunveruleik-
anum. Ekki skal ég hér endurtaka þaö
sem ég sagöi þá um hvaö upp úr upp-
lausninni sprytti, enda skal ég fúslega
viöurkenna aö ég er ekki eins viss um
Kjallari
á fimmtudegi
Magnús Bjamfreðsson
þaö nú og þá. Hitt er ég enn sannfærö-
ari um nú en þá aö endalok núverandi
flokkakerfis eru ekki langt undan. Sú
gífurlega upplausn sem nú er í íslensku
stjómmálaflokkunum flestum hverj-
um getur tæplega endaö nema á einn
veg, enda tala verkin þar víða.
Ljósasta dæmiö sem enn hefur litiö
dagsins ljós er hinn nýi flokkur Vil-
mundar Gylfasonar. Bandalag jafnaö-
armanna mun hann heita en manna á
meðal ekki nefndur annaö en Vilmund-
ar-flokkurinn. Sjálfskipuö miöstjórn
flokksins hélt fund fyrir skömmu og
kaus Vilmund sem formann og ein-
hverja aöra í æðstu trúnaöarstööur. Ég
segi „einhverja aöra”, ekki af því að
ég vilji óviröa þaö ágæta fólk og ekki af
því aö ég hafi ekki heyrt hvaö þaö heit-
ir, heldur af því aö mér virðist engan
varöa um þaö. Sjálfsagt kemur þessi
nýi flokkur til meö aö leggja fram ítar-
lega stefnuskrá í mörgum liöum og
rembast við aö kynna hana fyrir þjóö-
inni. En ég efast um aö hún skipti
nokkru máli, eöa í þaö minnsta nokkru
teljandi máli. Þaö sem fólk telur sig
vita er að Vilmundur sé aö gera upp-
reisn gegn flokkakerfinu. Þaö trúir því
að hann hafi stofnað stjórnmálaflokk
til þess aö berjast gegn stjómmála-
flokkum. Þaö mun kjósa flokkinn hans
í fullvissu þess aö hann Stjórni honum
meö haröri hendi og stýri ákvöröunum
væntanlegra þingmanna, sem það
varðar sáralítiö um hvað heita. Og
sanniö til: Vilmundur mun fara meö
nokkum hóp manna meö sér inn á
næsta þing.
Þetta er hvorki sagt Vilmundi né
flokki hans til hnjóös. Aðeins veriö aö
VERÐBOLGU-
ÞANKAR
Um margt væri mér kærara aö
skrifa heldur en verðbólguna og efna-
hagsmál. Opinber umræða á Alþingi,
a.m.k. sú hlið sem snýr að almenningi,
viröist nær eingöngu snúast um verö-
bólgu og efnahagsmál. Þaö er eins og
enginn þingmanna sé maöur meö
mönnum nema hann hafi ákveðnar og
fastmótaðar skoöanir á þessum mál-
um. Færri viröast hafa áhuga á því að
ræöa menntamál og ýmis menningar-
mál sem hugsanlega heföu langtum
meiri og alvarlegri afleiöingar fyrir ís-
lenskt þjóöfélag þegar fram í sækir
heldur en karp dagsins um verðbólg-
una. En verðbólgan er og verður einn
mesti bölvaldur þjóöfélagsins og ekk-
ert á eins ríkan þátt í því aö rýra kjör
almennings eins og veröbólgan. Þeir
sem ætla aö gefa sig aö landsmálum
veröa þvi aö mynda sér skoðun á þess-
um bölvaldi og hvemig eigi aö ráöa
niðuriögum hans, hvort sem þeim líkar
betureöa verr.
Sá sem þetta ritar kann því miður
engar ,,patent”lausnir á verðbólgu-
vandanum. Hann væri þá auöveldari
viöfangs en svo. Á kaffistofum hinna
fjölmörgu vinnustaöa á landinu leysa
menn þó verðbólguvandann nær dag-
lega og er oft gaman aö hlýöa á þær
hugmyndir sem þar koma fram.
Vísitatan
Ýmsir kenna vísitölukerfinu um
veröbólguna. Laun hækka orðið sjálf-
virkt meö verðbólgunni. Þaö veldur
kostnaöarauka hjá öllum atvinnurek-
endum sem borga laun og viö þaö
hækkar vöruverð. Þar meö veröur dýr-
ara aö lifa, vísitalan hækkar og laun
þurfa aö hækka á nýjan leik og svo koll
Kjallarinn
Júlíus Sólnes
af kolli. Margir telja því aö væri vísi-
tala kaupgjalds tekin úr sambandi
myndi allt læknast af sjálfu sér. Aðrir
benda á aö launakostnaður fyrirtækja
sé aðeins lítill hluti af rekstrarkostnaöi
og því geti launahækkanir einar sér
ekki veriö aöalorsök veröbólgunnar.
Það er líka vert aö geta þess aö almenn
laun á íslandi, a.m.k. fyrir dagvinn-
una, eru almennt lægri heldur en gerist
í nágrannalöndum okkar, þrátt fyrir
aö þjóöartekjur hér séu meö þeim
hæstu, og viö höfum engin útgjöld
vegna hermála.
Þaö væri gaman aö sanna eöa af-
sanna verðbólguþátt launa í eitt skipti
fyrir öll með einfaldri tilraun. I byrjun
þessa árs yröi gert samkomulag um al-
menna grunnkaupshækkun um 30%.
Engar vísitöluhækkanir á laun yröu á
árinu og stjórnvöld lofuöu að halda
genginu eins stööugu og nokkur kostur
væri. Fyrirtæki mættu hækka vöru-
verð og þjónustu eftir sannanlegum
þörfum. Aö ári liðnu yröi svo allt dæm-
ið gert upp og væri þá fróðlegt aö sjá
hver heföi oröið þróun verðlags og
kaupmáttar. Launþegar tækju að
sjálfsögöu þá áhættu aö hafa lítið milli
handanna seinni hluta ársins en heföu
þeim mun rýmri fjárráö fyrri hluta
þess. Sömuleiöis myndu atvinnurek-
endur eiga í erfiöleikum meö rekstrar-
kostnað fyrri hluta ársins en á móti
kæmi aö þeir gætu þó skipulagt rekst-
urinn allt áriö í þeirri vissu að launa-
kostnaöur sé þekkt stærð og verði létt-
bærari eftir því sem liði á áriö. Þaö
versta við þessa hugmynd er aö hvor-
ugur aðilinn gæti sennilega treyst
stjórnvöldum til þess að standa viö
sinn hluta af samkomulaginu.
á|| .. þarf að bjóða verðtryggð lán, þar
w sem öll verðtryggingin gjaldfellur strax,
en greiðslubyrðin léttist þegar líður á láns-
tímann.”